Rusya'nın Ukrayna üzerinden Avrupa'ya gaz sevkiyatı, 2025'in ilk günü sona erecek ve Moskova'nın Avrupa gaz piyasasındaki uzun süreli arz hakimiyeti de böylelikle sonlanmış olacak.
Rusya'nın Avrupa'ya en eski gaz ihracat rotası olan ve Sovyet döneminden kalma bir boru hattı, Rusya ile Ukrayna arasındaki beş yıllık transit anlaşmasının sona ermesiyle birlikte 2024 yılı sonunda kapanacak. Ukrayna'nın gaz transit operatöründen alınan veriler Salı günü Rusya'nın 1 Ocak için herhangi bir gaz akışı talep etmediğini gösterdi.
Avrupa Birliği, Şubat 2022'de Ukrayna'da patlak veren savaşın ardından alternatif gaz kaynakları arayışına girerek Rus gazına olan bağımlılığını büyük ölçüde azaltmıştı.
Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin, 26 Aralık'ta yaptığı açıklamada, bu yıl Ukrayna üzerinden gaz geçişine ilişkin yeni bir anlaşma imzalamak için zaman kalmadığını söylemişti.
Slovakya ve Avusturya gibi Rus gazı alıcıları alternatif tedarik kaynakları buldu. Analistler Rus gaz akışının durmasının piyasaya etkisinin asgari düzeyde olacağını öngörüyor.
Hollanda'da bulunan ve Avrupa doğalgaz fiyatları için bir ölçüt olarak kullanılan sanal işlem noktası Title Transfer Facility'deki (TTF) fiyat, Salı günü çok az bir artış göstererek sabah geç saatlerde megawatt saat başına 48,85 Euro'ya yükseldi.
Gaz akışının durdurulmasının çok daha büyük jeopolitik öneme sahip olacağı öngörülüyor.
Moskova, Avrupa Birliği'nin (AB) Rus gazına olan bağımlılığını azaltmasına neden olan 2022 Ukrayna işgalinden bu yana AB ülkelerine gaz tedarikindeki baskın payını ABD, Katar ve Norveç gibi rakiplerine kaptırdı.
Geçmişte dünyanın en büyük gaz ihracatçısı olan devlet kontrolündeki Gazprom, sadece 2023 yılında 7 milyar dolar zarar ederek 1999'dan bu yana ilk kez yıllık zarara uğramıştı.
Avrupa için ucuz Rus gazı arzının kaybı büyük bir ekonomik yavaşlamaya, enflasyonda artışa ve yaşam maliyeti krizinin kötüleşmesine katkıda bulundu.
Avrupa alternatif enerji kaynakları bulmakta hızlı davransa da Rus gazının kaybı, azalan küresel rekabet gücü ve özellikle Almanya'nın endüstriyel geleceği ile ilgili uzun vadeli endişeleri daha da arttırdı.
Ukrayna savaşının etkisi
Rusya ve Sovyetler Birliği, 50 yıl boyunca Avrupa gaz pazarının zirve noktasında yüzde 35'lik paya sahip oldu. Ancak Ukrayna'daki savaş Gazprom'ın doğalgaz gelirini neredeyse yok etti.
Belarus üzerinden Yamal-Avrupa ve 2022'de havaya uçurulan Baltık Denizi'nin altından geçen Kuzey Akım dahil Rusya'nın Avrupa'ya giden gaz yollarının çoğu kapalı.
Ukrayna üzerinden geçen Sovyet dönemi boru hattı, Sibirya'dan gelen gazı Rusya'nın Kursk bölgesinde bulunan ve şu anda Ukrayna askerlerinin kontrolü altında olan Sudja kasabası üzerinden getiriyor.
Gaz daha sonra Ukrayna üzerinden Slovakya'ya akıyor. Slovakya'da gaz boru hattı Çek Cumhuriyeti ve Avusturya'ya giden kollara ayrılıyor.
Kiev, yeni bir transit anlaşması müzakere etmeyi reddetti.
Ukrayna, Rusya'dan yılda aldığı 800 milyon dolarlık transit ücretinden vazgeçerken, Gazprom da Ukrayna üzerinden Avrupa'ya yaptığı gaz satışında 5 milyar dolara yakın kayıp yaşayacak.
Transit anlaşmasının sona ermesinin 2022 AB gaz fiyat artışının tekrarlanmasına yol açma olasılığı düşük görünüyor. Bunun nedeni, kalan hacimlerin nispeten küçük olması.
Rusya, 2023'te Ukrayna üzerinden yaklaşık 15 milyar metreküp gaz sevkiyatı yapacak.
Bu rakam, 2018-2019'da çeşitli güzergahlar üzerinden Avrupa'ya yapılan en yüksek Rus gazı akışının sadece yüzde 8'ine denk geliyor.
Gazprom, Pazartesi günkü 42,4 milyon metreküpe kıyasla Salı günü 37,2 milyon metreküp gaz göndereceğini açıkladı.
Ukrayna üzerinden yapılan sevkiyatın durdurulması, bir zamanlar Sovyetler Birliği'nin bir parçası olan Moldova açısından büyük bir darbe olacak.
Macaristan, Ukrayna güzergahını da kullanmak istemesine rağmen, Karadeniz yatağındaki TürkAkımı boru hattı aracılığıyla güneyden Rus gazı almaya devam edecek.
Forum