Başkan Joe Biden, Afganistan’da bulunan 2 bin 500 ABD askerini 11 Eylül 2021’e kadar bu ülkeden çekmeyi planlıyor. Çekilme için belirlenen tarih aynı zamanda El Kaide’nin ABD’de düzenlediği ve ABD’yi Afganistan’da tarihinin en uzun savaşına sokan terör saldırılarından 20 yıl sonrasına denk geliyor.
Kaynaklara göre ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve ABD Savunma Bakanı Lyod Austin konuyu NATO müttefikleriyle Çarşamba günü Brüksel’de görüşecek.
Planın açıklanması ABD istihbaratının Afganistan’da bu yıl bir barış anlaşması olasılığını düşük gördüğünü açıklamasının ardından geldi. Raporda ABD liderliğindeki koalisyonun desteğini çekmesi halinde Afgan hükümetinin Taleban şiddetiyle mücadele etmesinin zor olacağı uyarısında bulunuldu.
ABD istihbaratının Kongre’ye gönderdiği rapor, Kabil yönetiminin savaş alanında yenilgiye uğramayı sürdürdüğü ve Taleban’ın askeri zafer elde edeceğinden emin olduğu şeklinde tespitler içeriyor.
Biden’ın kararı eski Başkan Donald Trump döneminde asker çekmek için belirlenen 1 Mayıs tarihini geciktirmiş olacak. Taleban, ABD askerlerinin çekilmesinin gecikmesi durumunda şiddetin yeniden başlayacağı tehdidinde bulunmuştu.
Demokrat Başkan Joe Biden, Afganistan’dan asker çekme kararını resmen Çarşamba günü açıklayacak. Biden yönetiminden üst düzey bir yetkili çekilmenin 1 Mayıs’tan erken başlayacağını ve 11 Eylül’den de erken sona erebileceğini kaydetti.
Çekilmeyle ilgili basına bilgi veren yönetimden bir yetkili çekilmenin önceki yıllarda olduğu gibi koşullara bağlı olmayacağının altını çizdi.
Yetkili, Biden’ın, koşullu çekilmenin Afganistan’da sonsuza dek kalmaya neden olacak bir formül olacağı görüşünde olduğunu söyledi.
Yetkili, Başkan Biden ve ekibinin kabine ve Kongre üyeleri, Afgan hükümeti, NATO müttefikleri, Afganistan’da hala ABD ile birlikte çarpışan müttefikler, bağışçılar, bölgesel güçler ve her iki partiden de eski yetkililerle görüşerek bu kararı aldığını belirtti.
‘‘Afganistan’daki sorunların askeri bir çözümü yok’’ diyen yetkili ‘‘Bundan sonra devam eden barış sürecini desteklemeye odaklanacağız’’ diye konuştu. ABD yönetiminin gücünü Taleban ve Afgan hükümeti arasında bir barış anlaşması yapılması için kullanacağını belirten yetkili, ancak ABD askerlerini bu süreçte pazarlık kozu olarak kullanılmayacaklarını kaydetti.
Trump döneminde ABD askerlerinin çekilmesi için belirlenen 1 Mayıs tarihi, sahadaki hazırlık düzeyine bakıldığında son haftalarda gittikçe daha az mümkün görünüyordu. Amerikalı yetkililer tarihin gecikmesinin Taleban’ın şiddeti azaltma konusunda verdiği sözleri tutmaması ve El Kaide ile bağlantılarından da kaynaklandığını belirtti.
Taleban’ın El Kaide ile bağlantıları 11 Eylül saldırılarının ardından ABD’nin 2001 yılındaki işgalinin esas nedeniydi. El Kaideli teröristler 9 Eylül 2001’de kaçırdıkları uçaklarla New York’taki Dünya Ticaret Merkezi ikiz kulelerini ve başkent Washington dışındaki Pentagon binasını hedef alarak yaklaşık 3 bin kişinin ölümüne neden olmuştu.
Kongre’den karara tepkiler
Senato’daki Cumhuriyetçiler’in lideri Mitch McConnell Biden’ın asker çekme kararını eleştirdi. McConnell, Başkan’ı kaçmakla ve Afganistan’daki mücadeleyi terk etmekle suçladı.
‘‘ABD askerlerini hızla Afganistan’dan çekmek büyük bir hata’’ diyen McConnell etkili terörle mücadele operasyonlarının bölgede bulunmayı ve sahada da müttefiklerin varlığını gerektirdiğini kaydetti.
Senato Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı Demokrat Bob Menendez Afganistan’da sivil toplum ve kadın hakları konusunda gerileme yaşanması durumunda ABD’nin mali yardımı kesebileceğini söyledi.
Senato Silahlı Hizmetler Komisyonu Başkanı Demokrat Senatör Jack Reed ise bunun Biden için çok zor bir karar olduğunu belirtti ve ‘‘Bu sorunun kolay bir çözümü yok’’ diye konuştu.
Afganistan’da şu an 2 bin 500 kadar ABD askeri bulunuyor. 2011’de ülkedeki ABD askerlerinin sayısı 100 bin ile en yüksek seviyesine çıkmıştı. Afganistan’daki savaşta 2 bin 400 ABD askeri bugüne kadar hayatını kaybetti ve binlercesiyse yaralandı.
İstanbul’daki konferansa Taleban katılacak mı?
Biden’ın kararının 24 Nisan’da İstanbul’da Birleşmiş Milletler ve Katar’ın da katılımıyla başlaması ve 10 gün sürmesi beklenen Afganistan konferansını nasıl etkileyeceği ise bilinmiyor.
Türk Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, 24 Nisan-4 Mayıs arasında İstanbul’da “Afganistan İslam Cumhuriyeti ve Taleban temsilcileri arasında yüksek düzeyli ve kapsayıcı nitelikte” görüşmelere olanak tanıyacak bir konferansın düzenleneceği bildirilmişti.
Bu açıklamadan birkaç saat sonraysa Taleban sözcüsü Muhammed Naeem, Twitter’dan yaptığı açıklamada tüm yabancı güçler Afganistan’dan çekilmeden Taleban’ın Afganistan konusunda yapılacak herhangi bir konferansa katılmayacağını bildirdi.
Afgan hükümetinden bir yetkiliyse ABD’nin asker çekme kararıyla ilgili olarak ‘‘Bunun etkileri karşısında hayatta kalmak zorundayız. Bu Taleban’ın zaferi ya da kontrolu devralması olarak görülmemeli’’ dedi.
