Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin’in, Rus doğalgaz ithalatçılarının ödemelerini dolar ve Euro yerine ruble olarak yapmalarını istediği açıklamasından bu yana Avrupa'nın yükselişe geçen doğalgaz fiyatları daha da yukarı doğru bir ivme kazandı.
Kararın uygulamaya geçirilmesi durumunda şu sonuçlar doğabilir:
Putin ne öneriyor?
Avrupa, konutların ısıtılması ve sanayi tüketimi için büyük miktarlarda Rus doğalgazı ithal ediyor. Bu ithalat Ukrayna'daki savaşa rağmen devam ediyor.
İthalatın yaklaşık yüzde 60'ı Euro, kalanı ABD Doları olarak ödeniyor. Putin, doğalgaz ithalatçılarının ruble satın almalarını ve devlete bağlı tedarikçi Gazprom'a ödeme yapmak için Rus ulusal paarsını kullanmalarını talep ederek bunu değiştirmek istiyor.
Putin, geçen hafta Rusya Merkez Bankası’ndan uygulanabilir bir sistem bulmasını istedi.
Planın etkileri ne olabilir?
İthalatçıların Euro ve ABD Doları’nı rubleye çevirecek bir banka bulması gerekecek. Bazı Rus bankalarının uluslararası ödemeleri kolaylaştıran SWIFT sisteminden çıkarılması nedeniyle bu, sorun olabilir.
SWIFT sisteminden çıkarılmayan bazı Rus bankaları hala var. Ayrıca, şu anda ABD Maliye Bakanlığı tarafından banka işlemlerini yasaklayan yaptırımlar, enerji ödemeleri için istisnalar içeriyor. Bu durum, Rus petrol ve doğalgazına çok daha bağımlı olan ve tam bir kesintinin ekonomilerinde gerileme yasanacağından korkan Avrupalı müttefiklere verilen bir taviz.
Cornell Üniversitesi ticaret politikası profesörlerinden ve Uluslararası Para Fonu (IMF) eski yöneticilerinen Eswar Prasad, Rusya'nın doğalgaz ruble ile satmasının, mali yaptırımların üstesinden gelmek, rublenin değerini korumak ya da Rus ekonomisini canlı tutmak için çok büyük bir faydası olmayacağını söyledi.
Prasad, "Putin’e ya çok kötü ekonomik tavsiyeler veriliyor ya da Batı'ya olan nefreti raydan çıkıyor," dedi. "Değeri düşen bir para biriminde Rusya'ya ödeme yapmak yabancı ithalatçılar için daha karlı olurdu, ancak yaptırımlardan kaçınacak şekilde ruble almak ve ödeme yapmak sorun," dedi.
Prasad, bu adımın, "mevcut tedarik sorunlarını şiddetlendirerek ve tedarikle ilgili geleceğe dönük belirsizliği artırarak, küresel enerji piyasalarını daha fazla sarsabileceği ve bunların hepsinin daha fazla fiyat artışına yol açabileceği" uyarısında bulundu.
Putin neyi amaçlıyor?
Prasad’a göre, teoride, ödemelerin ruble üzerinden yapılmasını talep etmek döviz arzını ve döviz kurunu destekleyici bir adım olabilir. Ama pek de işe yarayacağı söylenemez. Çünkü mevcut durumda Gazprom, elde ettiği ihracat gelirini bozdurmak ve ruble satın almak istediğinde ABD Doları ve Euro kullanıyor.
Varşova’daki Doğu Araştırmaları Merkezi, döviz akışını Gazprom’dan devlet tekelindeki bankacılık sistemine yönlendirmekle Kremlin’in yabancı döviz üzerindeki kontrolunu daha da artıracağını ileri sürüyor. Batılı devletlerin Rusya’nın ülke dışındaki rezervlerinin büyük bölümünü dondurmasından dolayı yabancı döviz miktarı azalıyor.
Ancak böyle bir durumda Gazprom’un elinde, dış borç ödemeleri ya da ülke dışından malzeme satın alınması için nakit döviz kalmayacak. Gazprom, bu sebeple sahip olduğu yabancı döviz miktarının yüzde 80’ini Rusya Merkez Bankası’na satmak durumunda.
Ruble uyuşmazlığının doğalgaz arzında kesintilere yol açabileceğinden endişe ediliyor. Bu da Rusya’nın uzun vadeli enerji sözleşmelerinde sözünü tutmadığı suçlamalarına sebep olabilir.
Rystad Energy’deki uzmanlara göre, Avrupa’daki boru hatları sistemi sıkı sıkıya birbirlerine bağlı ve dolayısıyla, bazı ülkeler için dolaşımın kesintiye uğratılması diğerlerini de etkileyebilir. Bunun da ötesinde, enerji satışı Rusya için temel gelir kaynağı.
Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, gazetecilerin Avrupalı müşterilerin ödemeleri ruble üzerinden yapmayı reddetmeleri halinde Rusya’nın doğalgaz tedarikini kesip kesmeyeceğine ilişkin bir soruya, “doğalgazı ücretsiz sağlamayacağımız kesin,” şeklinde cevap verdi.
Peskov, “Bizim durumumuzda Avrupa için bağışta bulunmamız ne mümkün, ne uygun,” dedi.
Tehdit ne derece gerçek?
Ödemelerin ruble ile yapılması önerisinin ardından, Almanya’nın en büyük enerji endüstrisi birliği olan BDEW, hükümete çağrıda bulunarak, çok ciddi bir enerji sıkıntısı olabileceği konusunda bir “erken uyarı” bildirisi yayınlamasını istedi.
AB ve Alman yasasına göre bu, üç acil enerji aşamasının birincisi. En yüksek alarm seviyesinde, hükümet, konutları sıcak tutabilmek için sanayiye verilen gazı kapatmak zorunda kalabiliyor.
Bir hükümet sözcüsü dün, Almanya’nın böyle bir bildiri yayınlamaya ihtiyaç duymadığını söyledi.
Putin blöf yapıyor olabilir. Rusya, bu ay, dolar değeri üzerinden devlet tahvillerine sahip yabancı yatırımcılara ruble ile geri ödeme yapacağı tehdidinde bulunmuştu. Kredi değerlendirme kuruluşlarının böyle bir durumun Rusya’yı temerrüte sokacağını bildirmesinin ardından Rusya ödemelerini dolar olarak yaptı.
New York’un White Plains şehrinde bulunan High Frequency Economics’in baş ekonomisti ve genel müdürü Carl Weinberg, doğalgaz ödemeleri konusunda “Putin, ruble talebinde bulunabilir, ama sözleşmeler çok açıktır” dedi ve şöyle devam etti: “Değişikliğe zorlamak için tek seçeneği, ürünleri teslim etmemek, ama bu da olamaz. Kuyuların ağızlarını kapatmadan petrol ve doğalgazın yerden fışkırmasını önleyemez. Eğer sevkiyat durursa, depolama kapasitesi büyük bir süratle dolacak.” Weinberg, “Onun için buna blöf diyelim. Nasıl Almanya ve AB petrol ve doğalgazı satın almayı durduramazsa, Rusya da bunları sevketmekten geri duramaz” dedi.
Neden enerji savaşta önemli bir unsur?
Avrupa ekonomisi, doğalgaz ithalatının yüzde 40’ını ve petrol ithalatının da yüzde 25’ini Rusya’dan sağlıyor.
ABD ve İngiltere, Rus petrolünü almayı durduracaklarını söylerlerken, Avrupalı liderler Rus petrol ve doğalgazını tamamen boykot etmekten uzak duruyorlar. Bunun yerine, tasarruf yaparak, başka kaynaklar arayarak ve hızlı bir şekilde rüzgar ve güneş enerjisine yönelerek yıllar içinde ithalatı azaltmaya odaklanıyorlar.
Avrupa’da doğalgaz vanalarının tamamen kapatılmasının nasıl bir etki yaratacağı konusundaki tahminler farklılık gösteriyor, ancak ekonomide üretim kaybının genel anlamda oldukça büyük olması bekleniyor.
