NATO Dışişleri Bakanları'nın video konferans yoluyla düzenledikleri iki günlük sanal toplantılara, Rusya, Çin ve Türkiye ile ilgili tartışmalar damgasını vurdu. Toplantının ilk gününde ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ile Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu arasında Doğu Akdeniz konusunda atışma yaşandı. Toplantının ardından NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg'i telefonla arayan Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, NATO içinde giderek artan sayıda müttefikin, Türkiye'nin stratejik seçimlerle ilgili endişelerini dile getirdiğini belirterek, "bu konunun yeni transatlantik bağlamda Birlik içinde açıklıkla tartışılmasını istediklerini " söyledi.
NATO Dışişleri Bakanları'nın iki gün süren toplantısı, ABD'de resmi olmayan sonuçlara göre başkanlık seçimini Joe Biden'ın kazanmasının yeni stratejik dengeler açısından yaratttığı atmosferin gölgesinde gerçekleşti. Toplantıda beklendiği gibi Türkiye, "Doğu Akdeniz ve NATO üyesi ülkeler arasındaki gerginlikler" konuları tartışılırken gündeme geldi. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo'nun son kez katıldığı toplantıda, Doğu Akdeniz konusunda kullandığı ifadeler gerginlik yarattı. Avrupa medyasına konuşan diplomatik kaynaklara göre Pompeo, Türkiye'yi "Doğu Akdeniz'de tek taraflı saldırgan tutumu ile istikrarı bozmak; Suriye'de, koalisyonun müttefiki Kürt güçlerine saldırmak; Libya'da savaş hükümetine askeri destek olmak ve Rus yapımı hava savunma sistemi alarak Moskova yönetimine hediye vermekle" suçladı. Pompeo bu suçlamaları iki hafta önce düzenlediği Fransa ziyareti sırasında da dile getirmişti.
Bu eleştirilere sert yanıt veren Çavuşoğlu, Libya eleştirilerine karşılık, Türkiye'nin NATO'dan Libya'daki duruma müdahale etmesini istediğini, ancak NATO'nun bu isteği reddettiğini söyledi. Suriye'de, Türkiye IŞİD'e karşı savaşırken, koalisyon güçlerinin "terör örgütüne" destek verdiklerini belirten Çavuşoğlu, Doğu Akdeniz'de ise Pompeo'nun Avrupalı mevkidaşlarını telefonla arayarak, Türkiye'ye karşı, "bölgesel anlaşmazlıklarda körü körüne Yunanistan'ın tarafını tutmaya ve mal satmayı reddetmeye çağırdığını" söyledi. Çavuşoğlu, Rusya'dan S-400 suçlamasınaysa, "Amerika'nın kendilerine hava savunma sistemi satmayı reddettiği için Rusya'dan aldıkları" yanıtını verdi.
Çavuşoğlu toplantının ardından Twitter hesabından, "Dağlık Karabağ, Doğu Akdeniz, Libya ve gemimize yapılan gayrı meşru müdahale hakkındaki görüşlerimizi vurguladık" mesajını paylaştı.
Bazı diplomatlar, Pompeo'nun Rusya, Çin ve Türkiye konusundaki sert eleştirilerini, "son toplantısında, Joe Biden'in yeni yönetimi için hayatı zorlaştırabilecek sorunlar yaratmak için kullandığını" iddia etti. Pompeo'ya Fransa Dışişleri Bakanı başta olmak üzere çok sayıda dışişleri bakanından da destek geldiği belirtildi.
Macron, Stoltenberg'i aradı
Geçtiğimiz yıl Londra'da yapılan NATO liderler zirvesinde, Türkiye'nin Suriye'ye düzenlediği operasyon nedeniyle "NATO beyin ölümündedir ve derhal yapısal olarak değişmezse sonu yakındır" eleştirisi getiren Macron, uzmanlar heyetinin tamamladığı "NATO 2030" planından büyük memnuniyet duyduklarını söyledi. Toplantının ardından NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg'i telefonla arayan Macron, bu planın önümüzdeki aylarda somutlaşarak uyulamaya konmasını umut ettiğini dile getirdi.
Elysee Sarayı'ndan görüşmeye ilişkin yapılan açıklamada, "Cumhurbaşkanı, çağdaş zorluklar karşısında, daha güçlü bir egemenliğe sahip bir Avrupa'nın, NATO'nun güçlenmesine daha büyük katkı sağlayacağını belirtmiştir. Avrupa'nın egemenliği konusu, elbette Avrupa Birliği'nin paralel olarak yürüttüğü ve 2022'nin başlarında Fransa'nın dönem başkanlığında hazır olacak 'stratejik pusula' çalışmalarının da merkezinde olacak. Genel Sekreter ile görüşme aynı zamanda, artan sayıda müttefik tarafından Türkiye'nin stratejik seçimleriyle ilgili endişeleri, yeni transatlantik ilişkileri de düşünerek (Biden'ın seçilmesi) NATO nezdinde derinlemesine tartışma talebini iletmek için de bir fırsat olmuştur" denildi.
"Doğru davranış" kuralları
Toplantıda ele alınan NATO 2030 adl,ı birliğin stratejik ve kurumsal olarak çağın gereklerine göre yenilenmesini içeren öneri planında da Türkiye adı kullanılmadan "müttefiklerin doğru davranış kuralları" başlığı altında, "Üyelerin, kökleri demokrasiye, hukukun üstünlüğüne ve bireysel özgürlüğe dayanan değerler ve idealler temelinde pekiştirilmesi gereken bir tutarlılık öneren kurallar metni oluşturulmalıdır" denildi.
Rusya ve Çin'e atıfta bulunularak, "NATO içindeki siyasi farklılıklar tehlikelidir, çünkü dış aktörlere, özellikle de Rusya ve Çin'e, ittifak içindeki farklılıklardan yararlanmak ve ittifakın ortak çıkarlarını ve güvenliğini tehlikeye atmak için bu durumdan faydalanma fırsatını verir" ifadesine yer veirldi.
Biden iyimserliği
Avrupa savunmasının yaratılması konusunda Fransa ve Almanya arasındaki ayrılık, Amerika ve AB üyesi ülkeler arasındaki tartışmalar Başkan Trump döneminde daha da derinleşti. Die Zeit dergisine söyleşi veren Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Zalter Steinmeier, Joe Biden'ın seçilmesinin büyük bir rahatlama sağladığını belirterek, "Eğer Trump 4 yıl daha görevde kalsaydı NATO ayakta kalabilir miydi, emin değilim" dedi.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Joe Biden ile temasa geçerek, 2021'in ilk aylarında yapılacak NATO zirvesine davet etti.
Dışişleri bakanlarının video konferans yoluyla buluşmasının sonunda basın toplantısı düzenleyen NATO Genel Sekreteri Stoltenberg, tüm NATO müttefiklerinin Afganistan hükümeti ile Taleban arasındaki barış sürecini desteklediklerini kaydetti. Doha'da varılan uzlaşmanın "cesaret verici bir ilk adım" olduğunu vurgulayan Stoltenberg, "İlk kez barışçı çözüm yolunda bir belge imzalandı. Bu çok önemli" dedi.
ABD Başkanı Trump'ın Afganistan'dan Amerikan askerlerini Ocak ayı ortasına kadar çekeceği açıklaması da toplantıda gündeme geldi. Stoltenberg, "NATO misyonu Afganistan'da kalmaya devam edecek. Hatırlatmak isterim ki oradaki misyonun yarıdan fazlası Amerikan olmayan askerler. Olayların nasıl gelişeceğini izledikten sonra, bu konudaki kararı Şubat ayında yapılacak savunma bakanları toplantısında vereceğiz" diyerek, Trump yönetiminin görevden ayrılmasından sonra yeni başkan Joe Biden ile bu kararın alınacağının işaretini verdi.
Toplantının gündem maddelerinden birisi de dünyanın en büyük ikinci savunma bütçesine sahip olan "Çin'in askeri ve ekonomik alandaki yükselişi" konusu oldu. "Çin NATO'nun düşmanı değildir" sözleriyle konuya giren Stoltenberg, "Çin'in yükselişi zorlukları olduğu gibi bir çok fırsatı da beraberinde getiren bir yükseliş. Çin konusunda küresel bir yaklaşım sergilememiz gerekir" diye konuştu. NATO müttefiklerinin Çin hakkında kapsamlı bir rapor hazırlanması üzerinde alaştıklarını belirtti.
Stoltenberg, toplantının son bölümünde ise Gürcistan ve Ukrayna Dışişleri bakanlarının katılımıyla, Karadeniz'de güvenlik konusu ve Rusya'nın artan silahlanma politikasını görüştüklerini vurguladı. Norveçli Genel Sekreter, Rusya'nın Ukrayna ve Gürcistan'ın toprak bütünlüğüne saygı duymadan, yasadışı bir şekilde Kırım'ı ilhak ettiğini ve Karadeniz'deki askeri varlığını artırdığını söyledi, Rusya'nın özellikle nükleer silahlanma alanındaki ilerleyişinin kaygı verici olduğunun altını çizdi. NATO'nun da bölgede askeri varlığını arttırarak buna karşılık verdiğini vurguladı. Stoltenberg, "NATO üyeleri, nükleer silahların sınırlarını korumaya ve daha kapsamlı bir silah kontrol rejimi geliştirmeye desteklerini ifade ettiler" dedi
