Avrupa Birliği, Rus işgalinin başlamasından yaklaşık bir yıl sonra Ukrayna'nın başkenti Kiev’de toplanıyor. İlk kez savaş halindeki bir ülkede toplanan AB yönetimi, sembolik ve güçlü bir dille "Ukrayna’nın yanındayız" mesajı vermeye hazırlanıyor.
AB Konseyi Başkanı Charles Michel ile Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen, beraberinde 15 kadar AB komiseriyle birlikte, Ukrayna hükümetiyle bir çalışma toplantısı için bugün Kiev’e gitti.
Başkentte 3 Şubat Cuma günü de 24’üncü AB-Ukrayna zirvesi yapılacak. Güvenlik gerekçesiyle, zirveye ilişkin hiçbir ayrıntı verilmedi.
Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel ve Komisyon Başkanı Von der Leyen, Kiev’de AB’nin "saldırıya uğrayan Ukrayna’nın yanında yer alma taahhüdünü" yeniden teyit edecek.
Zirvenin sonuç taslak metninde bu destek, "AB, Rusya'nın saldırganlık savaşına karşı Ukrayna'yı ve Ukrayna halkını gerektiği sürece destekleyecektir" ifadesiyle yer alıyor.
AB’nin Ukrayna’ya mali, insani, acil durum, askeri destek çerçevesinde verdiği yardım miktarı da taslak metninde vurgulanıyor. AB, mültecilerin kabulü için 10 milyar Euro, 2023 için vaat edilen makro-finansal destek için 18 milyar Euro ve askeri yardım için 12 milyar Euro da dahil olmak üzere, Ukrayna’ya yaklaşık 60 milyar Euro yardım yapıldığını vurguluyor.
"ABD ile güzellik yarışına girmiyoruz"
Von der Leyen ve Michel, üçer kez Kiev’e gitti. Ancak savaşın başlamasından bu yana ilk AB-Ukrayna zirvesinin Kiev’de yapılması sembolik önem taşıyor.
Zelenski’nin 21 Aralık 2022'de Washington'a yaptığı ziyaretin ardından Avrupalılar da dünyaya ve özellikle Moskova'ya "Kiev'e sarsılmaz desteklerini" göstermek istiyor.
Le Figaro gazetesine göre gezinin amacı, "Avrupalılar'ın Ukrayna için çok şey yaptığını ve hatta ülkeyi savaşta desteklemek için 50 milyar dolar harcadığı söylenen ABD'den biraz daha fazlasını yaptığını" göstermek.
AB Güvenlik ve Dışişleri Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Kiev'de AB üye devletleri tarafından eğitilen Ukraynalı asker sayısını 15 binden 30 bine çıkaracaklarının duyurusunu yapacak. Von der Leyen de, Ukrayna'daki savaş yetimleriyle ilgili yeni bir proje açıklayacak.
Le Figaro’ya konuşan bir diplomat, Rusya’ya yaptırımlar ve enerji fiyatları gibi doğrudan olmayan maaliyetlere de dikkat çekerek, "Mesele ABD ile bir güzellik yarışmasına girmek değil, Avrupalılar'ın orada olduğunu vurgulamak meselesidir” sözleriyle bu ihtiyacı açıklıyor.
Le Monde gazetesine konuşan bir başka diplomat ise, "Ukrayna bu savaşı sürdürebiliyorsa, bu AB sayesindedir" diye ısrar ediyor.
AB yönetimi, Kiev’deki zirveyle bunun herkes tarafından bilinmesini istiyor. AB topraklarında bakılan 5 milyona yakın Ukraynalı mülteci, Rusya’ya karşı 9 ayrı yaptırım kararı, koşulları hiçbir şekilde uygun olmamasına rağmen Ukrayna’ya üyelik statüsü ve özellikle askeri yardım olmak üzere, çatışmanın başlangıcında hayal dahi edemeyecekleri oranda mali yardım yaptıklarını vurgulamak istiyor. Josep Borrell, "Toplamda AB yardımı - insani, mali ve askeri - 49 milyar Euro’yu buluyor. Ukrayna’nın ilk ve en büyük destekçisi AB’dir " sözleriyle açıklıyor.
Ukrayna’nın AB perspektifi
Avrupalı liderler Kiev’deki buluşmada Ukrayna'nın "Avrupa perspektifini" de yeniden teyit edecekler. Ancak AB’den Ukrayna’nın birliğe tam üyeliğiyle ilgili yeni bir açıklama beklenmiyor. Kiev’de daha çok "AB'ye hızlı bir giriş için bastıran Kiev'in sabırsızlığını yatıştırma" politikası izlenecek.
Ukrayna Başbakanı Denis Şimal, bu hafta başında Politico haber sitesine verdiği söyleşide, "Önümüzdeki iki yıl içinde Avrupa Birliği'ne katılmak için çok iddialı bir planımız var" diyerek ülkesinin 2026'da AB’ye katılmasını istediklerini belirtmiş, katılım öncesi müzakerelerin bu yıl içinde gerçekleşmesi gerektiğini dile getirmişti.
Rusya ile savaşan Ukrayna’yı desteklemek ve Rusya'ya sert bir mesaj göndermek isteyen AB üyesi 27 ülke, Haziran 2022'de Ukrayna ve Moldova'ya "aday ülke" statüsü vererek, üyelik sürecinin ilk etaplarını hızlandırdı. Geçtiğimiz hafta Kiev’e giden AB Konseyi Başkanı Charles Michel, "Bir gün, umarım yakında, bir Ukraynalı benim şu anki Avrupa Konseyi Başkanlığı’nı veya Avrupa Parlamentosu veya Komisyon Başkanlığı görevini yerine getirecek" dedi.
Ancak, Michel ve Von der Leyen’den birbiri ardına gelen hızlı üyelik süreci açıklamaları, AB koridorlarındaki genel kanı değil. Polonya, Baltık Ülkeleri ve Slovakya, Ukrayna'nın AB'ye hızlı katılımı için baskı yaparken, diğer birçok üye devlet, özellikle Fransa ve Hollanda, sürecin zaman alacağını Kiev'e açıklamanın acil olduğuna inanıyor.
Cuma günü Ursula von der Leyen ve Charles Michel, Ukraynalılar'ı umutsuzluğa düşürmeden birtakım önerilerde bulunacak. AB Komisyonu Adaletten Sorumlu Komiseri Didier Reynders, "İşlerin ilerlemesi için Ukrayna'dan büyük baskı var" diyerek, sürecin zorluğuna dikkat çekiyor.
Ancak, Ukrayna'daki son yolsuzluk skandalları, Volodimir Zelenski son derece hızlı bir şekilde, skandala bulaşan çok sayıda memur ve hükümet üyesini görevden alsa da, AB içinde Ukrayna’nın üyeliğini savunan ülkeleri dahi endişelendirdi. Ukrayna Cumhurbaşkanı, AB'nin bu konuda garanti istediğini biliyor. Ancak, Ukrayna bu hedefin çok uzağında. Yolsuzlukla mücadele örgütü Transparency International’in 2021'de hazırladığı "yolsuzluk algısı endeksinde" Ukrayna 2021’de 180 ülke arasında 122’inci sırada yer alıyor.
Fransa’nın AB’den sorumlu Bakanı Laurence Boone, "Ukrayna’yı çok uzun bekleterek kaybetme, çok hızlı alarak ekonomi ve hukuk devleti eksikliklerini görmezden gelme gibi tehlikelere düşmeden ilerlemeliyiz, Onları 25 yıl bekletirsek kaybederiz" görüşünü dile getiriyor.
Ukrayna'dan büyük baskı gelse de AB şimdilik, Kiev’in adalet, yolsuzlukla mücadele, medya özgürlüğü gibi alanlarda reforma gitmesini istiyor. Komisyon, bu konudaki sözlü değerlendirmesini Nisan ayında yapılacak AB liderler zirvesine sunacak. Bunu Ekim ayında sunulacak yazılı bir rapor takip edecek ve ardından AB Ukrayna’nın üyelik sürecine ilişkin ileriye dönük karar verecek.
Savaş suçları mahkemesine doğru
Komisyon ayrıca Rusya'nın Ukrayna'da işlediği savaş suçlarına ilişkin kanıt toplamak için Lahey'de kurulan uluslararası savcılığın, özel bir mahkemenin kurulmasından önce bir "ilk adım" olduğuna işaret ediyor.
Bu ortak soruşturma ekibinde 6 AB üyesi ülke, Polonya, 3 Baltık ülkesi, Romanya ve Slovakya savcıları yer alıyor. Didier Reynolds’a göre bu ekip, Ukrayna ile Uluslararası Ceza Mahkemesi'ni bir araya getirme misyonunu yükleniyor ve birkaç hafta içinde ABD temsilcisinin de katılması bekleniyor.
AB aynı zamanda, Rusya merkez bankasının ülke dışında elinde bulundurduğu, 200 milyarı Avrupa'da olmak üzere 276 milyar Euro’luk varlığı Ukrayna için kullanmanın yolunu da arıyor. Komisyon, sanayi malları için vizesiz bir rejim, Ukrayna ihracatı üzerindeki gümrük vergilerinin bir yıl daha askıya alınması veya Ukrayna'nın AB'nin serbest mobil dolaşım bölgesine entegrasyonu ile 25 milyon Euro tutarında yeni bir insani yardım programını da duyurmaya hazırlanıyor.
