İran’da cumhurbaşkanlığı seçimlerinin galibi olan ve ülkenin ruhani liderine yakınlığıyla tanınan İbrahim Reisi, ABD Başkanı Joe Biden ile bir araya gelmeyeceğini söyledi. Cumhurbaşkanı Reisi’ye, İran’ın nükleer programıyla ilgili olarak 2015 yılında imzalanan uluslararası anlaşmanın canlandırılması açısından kilit rol düşüyor ancak Biden yönetimi bu konuyla ilgili nihai kararın dini lider Ali Hamaney’den çıkacağını hatırlatıyor.
İran’da aşırı muhafazakar lider İbrahim Reisi, ezici oy üstünlüğüyle seçimi kazandı. Reisi’nin, ABD Başkanı Joe Biden ile bir araya gelip gelmeyeceği sorusuna yanıtı tek kelimeyle ‘hayır’ oldu.
Ancak Reisi’nin yanıtı, Beyaz Saray Basın Sözcüsü Jen Psaki’yi ürkütmedi: “Ortada bir karar alıcı olduğu ve bunun değişmediği görüşündeyiz. Söz konusu karar alıcı, İran’ın dini lideridir.”
Amerika’nın yanı sıra beş diğer ülke, 2015 yılında imzalanan İran nükleer anlaşmasının yenilenmesi konusunu müzakere ediyor ancak Reisi İran’ın nükleer programının ‘müzakere edilemez’ olduğunu savunuyor. Reisi ayrıca anlaşmanın şartlarını Amerika’nın bozduğunu iddia ediyor: “Yaptırımları kaldırmanız gerekiyordu ama bunu yapmadınız; anlaşmaya yeniden dahil olun ve sorumluluklarınızı yerine getirin. Avrupalılar’a da şunu söylüyorum; Amerikan politikalarının baskısı altında kalmasınlar.”
Psaki, Reisi’nin söylemlerinin siyasi tehdit olduğunu söyledi ve yaptırımların eski Başkan Donald Trump döneminde devreye sokulduğunu hatırlatarak, bu yaptırımların kaldırılmasının da müzakerelerde masaya yatırıldığına dikkat çekti: “Geçmişteki müzakere süreçlerinde de gördüğümüz gibi, İran’da ülke içindeki siyasal ihtiyaçlar çerçevesinde bir dizi farklı söylem mutlaka olacaktır. Bunu anlıyoruz ancak devam ettirme niyetinde olduğumuz bu müzakerelere odaklanmaya devam edeceğiz.”
Reisi de, 1988 yılında binlerce siyasi suçlunun idamından sorumlu olduğu şüphesiyle yaptırım listesine alınan İranlı liderler arasında. Ancak Reisi, bir basın toplantısında kendisini ‘insan hakları savunucusu’ olarak tanımladı. Eski mahkumlardan İraj Mesdaghi ise Reisi’nin geçmişte ‘idam komisyonlarının’ başını çektiğini savunuyor.
Amerika’nın Sesi, Psaki’ye, İran’a ve Reisi’ye yönelik yaptırımları sordu. Psaki'nin yanıtıysa şu oldu:
“Yeni cumhurbaşkanının görev yaptığı dönemde insan hakları ihlalleri devam ederse elbette bundan sorumlu tutulacak. Yönetimin başında kim olursa olsun, İran hükümetine, ileriye dönük adım atılabilmesi için siyasi mahkumları serbest bırakma, insan hakları uygulamalarını geliştirme ve tüm İranlılar’a temel özgürlükleri sağlama çağrısı yapıyoruz.”
Reisi, Ayetullah Ali Hamaney’in koruması altında. Uzmanlar, Reisi’nin ülkeyi tek başına yönetmeyeceği ve bu yüzden de ileride önemli zorluklar yaşanacağı görüşünde. İsveç'te yaşayan İranlı gazeteci Ferzane Rustavi “Cumhurbaşkanlığı görevi, Reisi’nin kapasitesinin ötesinde. Reisi, İran’da ekonomik krizle ilgili sorunları ya da Ortak Kapsamlı Eylem Planı’na yönelik oldukça karmaşık ve neredeyse çözümü imkansız sorunları çözme gücüne sahip değil” diyor.
Nükleer anlaşmayla ilgili müzakereleri devam ettirmek üzere 6 ülkenin liderlerinin ne zaman yeniden bir araya geleceği bilinmiyor. Ayrıca, ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’a göre, bazı kilit konularda hala büyük görüş ayrılıkları yaşanıyor.
