Hukuk devleti ilkelerine uymadığı ve yolsuzlukla yeterince mücadele etmediği için AB fonları askıya alınan Macaristan ile Avrupa Birliği arasında aylardır süren bilek güreşi anlaşmayla sona erdi.
AB, Macaristan'ın askıya alınan 13,3 milyar Euro'luk fonunu "reformlara devam etme" şartıyla açtı.
Viktor Orban yönetimi buna karşılık Ukrayna'ya yardım ve uluslararası vergi reformu yasalarına koyduğu vetosunu kaldırdı.
AB Komisyonu'nun 13,3 milyar Euroluk fonu askıya alması nedeniyle Ukrayna'ya yapılacak 18 milyar Euro'luk yardımı veto eden Budapeşte yönetimi, anlaşma sayesinde "hukukun üstünlüğüne ilişkin reformları tamamlama" taahhüdüyle, fonun bir bölümünü alabilecek.
AB büyükelçileri, dün akşam geç saatlere kadar süren toplantının ardından, AB'nin 750 milyar Euro'luk kurtarma planı kapsamında Macaristan'a verilmesi gereken ancak dondurulan 7,5 milyar Euro'luk kalkınma fonunun, 6,3 milyarlık bölümünü tutma; geri kalan bölümünü Macaristan'a gönderme kararı aldı.
Büyükelçiler, Covid-19 pandemisi yardımı çerçevesinde Macaristan'a verilmesi gereken 5,8 milyar Euro'yu da onayladı.
Buna karşılık Budapeşte yönetimi de Ukrayna'ya 2023 yılı boyunca ayda 1,5 milyar Euro'luk ödemelerle yapılacak mali yardıma ve çok uluslu şirketlere "yüzde 15 vergi" getiren reforma koyduğu vetoyu kaldırdı.
Böylece krizin, 14-15 Aralık'ta toplanacak liderler zirvesine taşınması da engellenmiş oldu.
Moskova'ya karşı birlik görüntüsünü korumak isteyen AB, bir tıkanmanın yaratacağı kriz ya da kavga görüntüsünden kaçınmak için, Macaristan'ın taleplerine "şartlı" onay verdi.
Öte yandan, yüzde 25 ile AB içindeki en yüksek enflasyon oranına sahip ve ekonomik krizden en sert etkilenen ülkelerden birisi olan Macaristan için, AB fonları hayati önem taşıyor.
Üstelik bu anlaşma sağlanmasaydı, Macaristan söz konusu yardımın yüzde 70'ini kaybetme riskiyle karşı karşıyaydı.
Aylar süren bilek güreşi
AB Komisyonu, Macaristan Başbakanı Viktor Orban'ın Nisan ayında yeniden seçilmesinin ardından, üye ülkelere aktarılan fonları AB değerlerine uyma şartına bağlayan "Koşulluluk Mekanizması'nı" ilk kez harekete geçirdi.
Komisyon, Rusya'ya yakınlığıyla bilinen, ülkesinde yolsuzluğa aşırı tolerans gösterdiği eleştirilerine hedef olan ve yargı bağımsızlığını yaralayan reformlara imza atan Viktor Orban hükümetinden 17 yasal reform yapmasını istedi.
Hükümet bu 17 reformdan bir kısmını hayata geçirdi, ancak AB Komisyonu bu reformları yetersiz bularak Macaristan için "koşulluluk mekanizmasını" işletti.
Bunun üzerine Macaristan da AB'nin acil geçirmek istediği Ukrayna'ya yardım ve uluslararası vergi reformunu veto ederek karşılık verdi. Ukrayna'nın 2023 bütçe açığını kapatmaya yönelik yardım paketi konusunda Budapeşte, piyasalardan para toplamaya karşı çıkmış ve AB paketinin bir parçası olarak, Ukrayna'ya ikili bazda yardım sağlamayı tercih ettiğini açıklamıştı.
Reform şartına bağlandı
Avrupa Parlamentosu ile Hollanda, Finlandiya, Polonya gibi ülkeler, hukuk devleti ilkelerini çiğneyen Macaristan'a yardımların dondurulması kararını savundu.
Zorlu kış koşullarına hazırlanan AB içinde yeni bir kriz istemeyen Almanya ve Fransa'nın başını çektiği ülkelerse, AB Komisyonu'ndan bu kararını gözden geçirmesini istedi.
Hafta sonu boyunca devam eden başkentler arası görüşmeler sonunda AB Komisyonu, şartlı da olsa geri adım atarak, Macaristan'ın fonlarının bir bölümünü serbest bıraktı.
AB büyükelçilerinin vardığı anlaşmada, fonların açılması, Budapeşte'nin reformlara devam etmesi ve 10 yeni reformla birlikte, toplam 27 alanda yasal düzenleme yapması şartına bağlandı.
Bunlar arasında yargı bağımsızlığını güçlendirmeye yönelik reformlar, AB fonlarının denetlenmesi ve raporlanmasına ilişkin yeni kurallar, yeni bağımsız yolsuzlukla mücadele organlarının oluşturulması ve çıkar çatışmalarını ortadan kaldıracak daha güçlü kuralların konulmasını içeren yasal düzenlemeler yer alıyor.
Budapeşte'nin AB fonlarına ulaşmaya devam edebilmek için, en geç 2 yıl içinde bu yasaları geçirmesi gerekiyor.
AB Komisyonu'ndan geri adım
Karar, AB fonlarının yüzde 45'i olan 6,3 milyar Euro’nun tutulması, geri kalanının ise Budapeşte'nin kasasına aktarılması anlamına geliyor.
Macaristan Başbakanı, açılan fonlarla ülkenin altyapısına yatırım yapabilecek ancak, 6,3 milyar Euro şimdilik bir kenarda tutulacak ve Macaristan "yolsuzlukla gerçekten mücadele ettiğinde, kamu alımları şeffaf olduğunda ve yargıçlar bağımsız olduğunda" serbest bırakılacak.
Bu uzlaşma, AB Komisyonu için "geri adım" anlamı içerirken, veto silahını etkin kullanan Viktor Orban için ilk etapta "başarı" olarak değerlendiriliyor.
Bütçeden Sorumlu Komiser Johannes Hahn bu değerlendirmelere rağmen AB büyükelçileri tarafından alınan kararı, "hukukun üstünlüğü ve AB fonları için büyük bir an!" olarak nitelendirdi.
Hahn, Twitter hesabından paylaştığı mesajında, "Koşulluluk mekanizmasının ilk kullanımı etkili oldu ve yapısal iyileştirmeler sağlandı" dedi.
