11-12 Temmuz’daki Vilnius zirvesine hazırlanmak için yapılan NATO Savunma Bakanları toplantısı sona erdi.
Toplantıya, 31 NATO üyesi ülke savunma bakanlarının yanısıra, Ukrayna Savunma Bakanı Oleksii Reznikov ve AB Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de katıldı. Türkiye'yi yeni Savunma Bakanı Yaşar Gürel temsil etti.
Ukrayna'nın bu hafta Rusya'ya başlattığı "karşı saldırıları" sürerken, NATO Savunma Bakanları da, Kiev’e verilecek silah ve mühimmat desteği, müttefiklerin savunma harcamalarını arttırması, Ukrayna'nın NATO'ya katılımını ve ittifakı yeni tehditlere karşı hazırlayacak planları konuştu.
Ukrayna'ya güvenlik garantileri ve bu çerçevede NATO'ya kabulünü tartışan ittifak üyeleri, Ukrayna'yı Vilnius zirvesine katılmaya davet etmeyecek, ancak Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski'nin huzurunda yeni NATO-Ukrayna Konseyi'nin ilk toplantısını düzenleyecek.
Savunma Bakanları toplantısının sona ermesinin ardından basın toplantısı düzenleyen Genel Sekreter Jens Stoltenberg, bu kararı "Ukrayna sonunda NATO üyesi olacak; ancak Vilnius'a davet edilmeyecek. Ukrayna'nın NATO müttefikleri ile eşit düzeyde olacağı yeni bir NATO-Ukrayna Konseyi oluşturmak için çalışıyoruz. Hedefimiz yeni Konsey'in ilk toplantısını Cumhurbaşkanı Zelenski ile birlikte Vilnius'ta yapmak" sözleriyle duyurdu.
Stoltenberg, "Bu savaşın ne zaman biteceğini bilmiyoruz; ancak bittiği zaman Ukrayna'nın güvenliğini garanti eden ve tarihin tekerrür etmemesini sağlayan bir çerçeve oluşturmamız gerekecek" dedi.
NATO üyesi devletler, bu çerçevede Ukrayna'nın ittifaka katılımını sağlamak için, güvenliğini sağlayacak ve NATO'ya yaklaşmasına yardımcı olacak "ikili ve çok taraflı düzenlemeler" yapacak.
ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin, basın toplantısında, Ukrayna'ya verilecek güvenlik garantileri konusunda ülkesinin tutumunu açıklamadı; "Bu aşamada güvenlik düzenlemeleri hakkında konuşmak istemiyorum" dedi.
NATO ile Ukrayna arasındaki ilişkiler halen 1997'de oluşturulan bir "danışma komisyonu" tarafından yürütülüyor. Oluşturulması planlanan konseyde Ukrayna, karşılıklı güvenlik konularında, diğer 31 NATO üyesi ile eşit statüde masada yer alacak. Yeni görüşmeler 32 eşit ülke arasında yapılacak.
Ukrayna'ya eğitim ve silah yardımları
Zirve sırasında, Ukrayna'ya silah ve eğitim sağlanmasına ilişkin yeni duyurular geldi. Danimarka ve Hollanda bu yaz Ukraynalı pilotları, F-16 savaş uçakları konusunda eğitmeye başlayacaklarını duyurdu.
ABD ve İngiltere ise kısa ve orta menzilli hava savunma füzesi teslim edeceğini duyurdu. Müttefikler ayrıca NATO'nun "Kapsamlı Yardım Paketi" yoluyla Ukrayna'ya yaptıkları mali katkıyı, 500 milyon Euro arttırmayı taahhüt etti.
NATO, Ukrayna güvenlik ve savunma sektörünün yeniden inşasına yardımcı olmak için, bir mali yardım paketi üzerinde de çalışıyor.
Stoltenberg, basın toplantısında bütün bu çalışmaların "Ukrayna'yı pratik olarak NATO'ya yaklaştıracağını" belirtti ve "Ukrayna'nın son on yılda NATO'ya çoktan yaklaştığı konusunda hepimiz hemfikiriz. NATO'nun kapısının açık olduğu ve Ukrayna'nın İttifak'ın bir üyesi olacağı konusunda hemfikiriz. Bu savaşın ne zaman biteceğini bilmiyoruz. Ancak gerçekleştiğinde, Ukrayna'nın gelecekteki güvenliğini garanti altına alan bir çerçeve oluşturmamız gerekiyor" dedi.
NATO bölgesel planları
Vilnius Zirvesi'nde müttefikler, yeni bölgesel planlar dahil NATO'nun "caydırıcılık ve savunmasını" daha da güçlendirmek için adımlar atacak.
Stoltenberg, "Soğuk Savaş'tan bu yana ilk kez müttefikler olarak ortak savunma planlamamızı, kuvvetlerimizi ve kapasitelerimizi; komuta ve kontrol planlamamızla tamamen birleştiriyoruz. NATO'nun hazır durumda 300 binden fazla askeri olacak. Müttefik topraklarının her karışını herhangi bir tehdide karşı savunmak için, önemli hava ve deniz yetenekleriyle destekleyeceğiz" dedi.
Savunma Bakanları ayrıca "hava ve füze savunması için yeni bir dönüşümlü model" ile silah ve mühimmat üretimi için kapasite hedeflerini önemli ölçüde arttırmaya yönelik NATO Savunma Üretimi Eylem Planı'nı da gözden geçirdi.
İspanya gibi bazı önemli NATO üyesi ülkeleri, savunma şirketleri arasında kendilerinden bir firmanın davet edilmemesine tepki gösterdi.
Stoltenberg, NATO müttefiklerinin Vilnius'ta savunma yatırımı için daha iddialı bir taahhütte bulunmalarını, gayrisafi milli hasılalarının yüzde 2'sinin "tavan" değil, "taban" olarak savunma harcamalarına ayırmalarını beklediğini söyledi.
NATO'nun Nükleer Planlama Grubu da mevcut güvenlik ortamının nükleer yönlerini ve ittifakın nükleer caydırıcılığını görüşmek üzere bir araya geldi.
Rusya'nın nükleer tehditlerinin endişe kaynağı olduğunu söyleyen Stoltenberg, "Nükleer caydırıcılığımızı değişen güvenlik ortamına uyarlamaya çalışıyoruz. Rusya'nın, komşusu ve Ukrayna'daki savaşta müttefiki olan Belarus'a nükleer silah transferi için "belirli hazırlıklar" yaptığını tespit ettik. Ancak şu ana kadar, Rusya'nın nükleer duruşunda, konuşlandırmalarında herhangi bir değişiklik görmedik. Ne yapacağımızı sürekli olarak değerlendireceğiz. Bugün Nükleer Planlama Grubu'nda bunu tartıştık" dedi.
"Biden, Stoltenberg'den görevde kalmasını istedi"
Öte yandan, Savunma Bakanları toplantısı boyunca konuşulan konulardan birisi de "Görev süresi dolan Stoltenberg'in yerine kimin geleceği" oldu. Norveçli kamu medyası NRK ve Dagens Naeringsliv (DN) gazetesi, ABD Başkanı Joe Biden'ın, Norveçli eski Başbakan Jens Stoltenberg'den bir yıl daha görevde kalmasını istediğini yazdı.
NATO'nun 64 yaşındaki Genel Sekreteri, 1 Ekim 2014'te dört yıllığına bu göreve atandı. İki dönem görev yaptıktan sonra, Ukrayna-Rusya savaşı patlak verince, görev süresi 30 Eylül 2023'e kadar 1 yıl uzatıldı.
Stoltenberg'in ittifakın 75'inci yıldönümü olan gelecek yıl da, Temmuz ayında Washington'da yapılacak zirveye kadar görevde kalması isteniyor.
Norveç basını, "Ukrayna Savaşı ve İsveç'in tamamlanmamış üyeliği, Genel Sekreter’i şimdi değiştirmemek için güçlü argümanlar" diye yazdı. Dagens Naeringsliv gazetesi, "Şubat ayında görev süresinin uzatılması istenince Stoltenberg 'hayır' yanıtını verdi. Ancak Salı günü, ittifakın en güçlü ülkesi daha da netti; ABD Başkanı bu sefer ‘hayır’ yanıtını kabul etmeyecek" ifadelerini kullandı.
Stoltenberg, basın toplantısında konuya ilişkin kendisine yöneltilen bir soruya, "Bu konuda söyleyecek başka bir şeyim yok. Uzatma istemediğimi ve işime son vermekten başka planım olmadığını ve görev süremin bu sonbaharda sona erdiğini defalarca ifade ettim ve bir süredir bunu söylüyorum" karşılığını verdi.
Stoltenberg'in yerine en güçlü aday olarak konuşulan Danimarka Başbakanı Mette Fredriksen'in bu aşamada yarış dışı kalacağı; ancak gelecek yıl görevi devralabileceği kulilslerde dile getiriliyor.
