Suriye’nin yeni yöneticilerinin, bazı yabancı İslamcı savaşçıları üst düzey askeri pozisyonlara atadığına yönelik haberler gündemde. Bu gelişme, atanan isimlerin vatandaşlık sahibi olduğu ülkelerin hükümetlerini benzer bir hareketlenmenin kendi ülkelerine taşınabileceği yönünde kaygılarını arttırıyor.
Reuters ve AFP'nin ismi açıklanmayan Suriye kaynaklarına dayandırdığı haberlerde, Kuzey Makedonya'dan bir Arnavut, bir Tacikistan vatandaşı ve Çin'den üç Uygur'un Suriye’nin yeni yönetimi tarafından resmi görevlere getirilen yabancılar arasında olduğu belirtiliyor.
30 Aralık’taki haberlere göre, İngiltere merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR), atanan isimler arasında Arnavut, Ürdünlü, Tacik, Türk ve Türkistan İslam Partisi isimli cihatçı gruba üye bir Uygur olmak üzere altı "yabancı cihatçı"nın tespit edildiğini bildirmişti.
Cihatçı gruplar ve Suriye iç savaşı konusunda uzman olan Eymen el-Tamimi de, atanan isimler arasında HTŞ'nin "Türk savaşçı grubunun başında bulunan ve şu anda tuğgeneral olan" bir Türk, bir Ürdünlü ve bir Uygur’un bulunduğunu söylemişti.
Suriye askeri kaynakları ve HTŞ kaynakları, Türk vatandaşı Ömer Muhammed Çiftçi ve Ürdün vatandaşı Abdurrahman Hüseyin el-Hatib'in de tuğgeneralliğe yükseltildiğini söylemişti.
RFE/RL'nin bağımsız olarak doğrulayamadığı haberlere göre, yabancı savaşçılardan üçüne tuğgeneral rütbesi, en az üçüne ise albay rütbesi verildi.
“Suriye’nin yeni ordusu”
Haberlerde, Makedonya doğumlu Abdul Samrez Yaşari'nin (Ebu Katada el-Albani olarak da biliniyor) albay olarak atandığı bilgisi yer aldı.
48 yaşındaki Yaşari, Aralık 2024'te Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esat'ı deviren İslamcı grup Heyet Tahrir el-Şam (HTŞ) ile ittifak yapan, çoğunluğu etnik Arnavutlar’dan oluşan militan grup Arnavut Cemaati’nin (Xhemati Alban) lideri. HTŞ, ABD ve AB tarafından terör örgütü olarak tanımlanıyor.
Yaşari, 2016 yılında ABD Maliye Bakanlığı tarafından terörist ilan edildi.
Ayrıca HTŞ güçlerine yakın Tacik blog yazarları, Suriye’de albay olarak atanan yabancılar arasında, Tacikistanlı savaşçı Saifiddin Tojiboev olduğunu belirtti.
RFE/RL, Tojiboev'in yeni operasyon komutanı olarak atanması ve binbaşılıktan albaylığa terfi ettirilmesiyle ilgili iddiaların gerçekliğini doğrulayamadı.
İsminin açıklanmasını istemeyen Tacik kolluk kuvvetlerinden bir kaynak, 5 Ocak'ta RFE/RL'nin Tacik Servisi'ne yaptığı açıklamada, hükümetin Tojiboev'in atanmasıyla ilgili gelişmeden haberdar olduğunu söyledi.
41 yaşındaki Tojiboev, Tacikistan'da yabancı bir çatışmaya katılmak, terör örgütlerine üye olmak ve terör örgütleri için savaşçı toplamakla suçlanıyor.
Tojiboev’in adı ayrıca Tacikistan Merkez Bankası’nın finansal faaliyetlerde bulunması yasaklanan yaptırımlı kişiler listesinde de yer alıyor.
RFE/RL'ye konuşan Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’den bir kaynak, "Tojiboev ve kardeşi 2013'te Suriye'ye gittiler ve o zamandan beri oradaki askeri çatışmalara katılıyorlar" dedi.
Kaynak, "Tojiboev ayrıca terörist gruplara katılmak üzere birkaç [Tacik] vatandaşını işe aldı" diye ekledi.
Tojiboev, Duşanbe'nin 2015 yılında yasaklayıp "terörist" olarak nitelendirdiği, bir zamanlar popüler bir hareket olan Tacikistan İslam Rönesans Partisi'nin (IRPT) bir üyesiydi. Parti, terörizm suçlamalarını reddediyor.
Tojiboev, 2012 yılında Tacikistan'ın kuzeyindeki Spitamen bölgesinde IRPT'nin yerel ofisinin başkanlığını kısa bir süre yürüttükten sonra istifa ederek partinin politikalarını eleştirdi.
Kadın hakları, ulusal uzlaşma ve uluslararası toplumla ilişkiler konusunda ılımlı politikalar benimsemeyi açıkça taahhüt eden HTŞ'den orduya yabancı uyrukluların atanmasıyla ilgili resmi bir açıklama yapılmadı.
İslamcı grup, geçmişte yakınlaştığı çeşitli militan gruplardan profesyonel bir ordu yaratmaya çalışıyor.
HTŞ, Rusya, Orta Asya ve Balkanlar'dan çok sayıda savaşçıyı bünyesinde barındırıyor. Bunların çoğu, IŞİD’in 2014'te Suriye ve Irak'ın bazı bölgelerinde halifelik kurduğunu duyurmasının ardından Suriye'ye geldi.
Diğer ülkelerde kaygı
Suriye’deki yabancı savaşçıların birçoğu kendi ülkelerinde istikrar ve ulusal güvenliğe yönelik potansiyel tehdit olarak görülüyor.
Aralık 2024'te Suriye'deki Tacik militanları gösteren videolar sosyal medyada dolaştığında, isminin açıklanmasını istemeyen Tacik güvenlik güçlerine yakın bir kaynak, Duşanbe'nin vatandaşlarının başka ülkelerdeki savaşlarda yer aldığını görmekten kaygılandığını söyledi.
RFE/RL'ye konuşan kaynak, militanları "saatli bomba" olarak niteleyerek, "Bir gün Tacikistan'a geri dönüp burada ciddi sorunlar çıkarmaya çalışabilirler" dedi.
Orta Asya hükümetleri son yıllarda Irak ve Suriye'den aralarında IŞİD savaşçılarının aile üyelerinin de bulunduğu yüzlerce vatandaşını ülkelerine geri kabul ederek onların "sivil hayata" yeniden entegre olmalarına yardımcı oldu.
Onlarca kişi de hükümet aflarından yararlanarak gönüllü olarak geri döndü.
Uzmanlara göre Suriye'de kalan yabancı savaşçıların sayısı birkaç bini buluyor.
Hükümetleri endişelendiren konu ise savaşçıların HTŞ'nin ideolojisini ya da İslam devrimini kendi ülkelerine getirmeye çalışması ihtimali.
HTŞ hakkında "Siyasi Cihat Çağı: Heyet Tahrir el-Şam Üzerine Bir Çalışma" adlı kitabın yazarı Aaron Zelin, RFE/RL'ye yaptığı açıklamada, atamaların, Ahmed el-Şara liderliğindeki Suriye'nin yeni yöneticilerinin Suriye dışında bir gündemi olduğu anlamına gelmediğini söyledi.
Washington Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü'nde kıdemli araştırmacı olan Zelin, El-Şara’nın önceki kullandığı Ebu Muhammed el-Colani ismini kullanarak, "Bu, Colani ve HTŞ'nin, bu adamların Suriye devletinin emirlerine uymalarını ve savaşın az çok sona ermesiyle artık serbest hareket etmemelerini sağlamaya yönelik bir çabasıdır" dedi.
Uzman, El-Şara'nın, ülkede belirli bir süredir yaşayan ve HTŞ'nin Esat rejimine karşı mücadelesine destek veren yabancılara Suriye vatandaşlığı verilmesinden bahsettiğine dikkat çekti.
Zelin, "Colani onları potansiyel olarak yerlileştirmeye ve Suriyeli yapmaya çalışıyor... Onların entegre olmaları ve HTŞ'nin yeni rolünü takip etmeleri, serbest hareket etmelerinden daha iyi ya da en azından HTŞ bu şekilde görüyor" dedi.
Forum