Seçimlerin ardından akaryakıt fiyatlarına gelen dev zamlardan en fazla etkilenen grupların başında toplu taşıma esnafı geliyor. İzmir’de kendi minibüsünde şoförlük yapan Mutlu Kaya da akaryakıta ardı ardına gelen zamlar nedeniyle 20 yıllık mesleğinin en zor günlerini geçirdiğini söylüyor.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Kaya, “Normalde arabacılıkta topladığın paranın üçte biri mazota gider, üçte biri masrafa gider, üçte biri de kar kalır. Oysa ki şimdi arabacı bitik vaziyette. Aşağı yukarı yarıya yakın mazota gidiyor” dedi.
Akaryakıt fiyatları üç ayda ikiye katladı
Genel seçimlerin yapıldığı 14 Mayıs öncesine kıyasla mazota yüzde 100’den fazla zam geldi. Seçim öncesinde 18,5 lira olan litre fiyatı, 22 Ağustos’ta yapılan son zamla 38 liraya dayandı. Akaryakıtın yanı sıra bakım, tamir, yedek parça gibi diğer maliyetlerin de büyük oranda artması minibüsçüleri kontak kapatma noktasına getirdi.
İzmir’de çok sayıda minibüsçünün maliyetler karşısında kontak kapatarak çalışamaz duruma geldiğini kaydeden Kaya, “İzmir genelinde çoğu durağımızda araba kapatıyoruz. Her durakta üç, dört araba, beş araba kapalı duraklarımız var. Bizde bile yeri geliyor iki araba, üç araba kapalı oluyor. Çünkü maliyetler ağır, vatandaş arabasını çalıştırmak istemiyor” dedi.
Maliyetlerine gelen zamları sıralayan Kaya, “Balatayı ben 100 liraya alıyordum, şimdi balatanın takımı olmuş 900 lira. Bir lastiği 500 liraya alıyordum, şimdi olmuş 3 bin lira. Aküyü en son 600 liraya almıştık, akü olmuş 3 bin lira. Pahalılık diz boyu. Kazançlarımız bitti. Sigortalar yükseldi, KDV’ler yükseldi, onun yanı sıra ek vergiler geldi. Vize maliyetleri arttı. Yani gerçekten arabacının işi çok zor” diye konuştu.
Akaryakıt zamları ile yolcu taşıma ücretleri arasında sıkıştılar
Minibüsçüler maliyetlerini gerekçe göstererek İzmir’de yolcu taşıma ücretlerine zam yaptı. Ancak bu kez de yolcu sayısının düşmesi esnafı çıkmaza soktu. Akaryakıta gelen zamlar yolcu taşıma ücretine yansıdıkça yolcu sayısının daha da azalacağından endişe duyan Kaya, “Mazot 46 lira olacak, 50 lira olacak gibisinden düşünceler var. Şimdi Minibüsçüler Odası olarak taşımacılık ücretine yine üç beş ay sonra zam yapacaklar. O da vatandaşın cebine yansıyacak, o da bize yolcu kaybı olarak yansıyacak” dedi.
İzmir’de kendi minibüsünde şoförlük yapan Mutlu Kaya da akaryakıta ardı ardına gelen zamlar nedeniyle 20 yıllık mesleğinin en zor günlerini geçirdiğini söylüyor.
Akaryakıta yeni zamlar kapıda
Akaryakıta gelen dev zamların ardında, seçim sonrasında hükümetin vergi oranlarını arttırması, Türk Lirası’nın değer kaybı ve dünyada Brent petrol fiyatlarının yükselmesi var.
VOA Türkçe’ye değerlendirmede bulunan ekonomist Güldem Atabay’a göre akaryakıta yeni zamlar da kapıda. Atabay, “Yeni zamlar beklememiz daha gerçekçi gözüküyor. Şimdi bu seçim döneminde 74-78 dolarlara kadar düşen Brent petrol fiyatı şu anda 84-85 dolar civarında dolaşıyor. Ben ikinci bir ÖTV artışı geleceğini düşünmüyorum ama petrol fiyatlarında dünyadaki dolar bazındaki artış ve bizde TL’nin de değer kaybetmeye devam edeceğini düşünürsek önümüzdeki dönemde herhalde 45-50 liraları zorlayacak benzin fiyatları” şeklinde konuştu.
“Akaryakıt zammı neredeyse bütün ürünlere yapılan zam anlamına geliyor”
Türkiye dolar bazında dünyada hala akaryakıtın ucuz olduğu ülkeler arasında olsa da hayat pahalılığı ve enflasyon açısından bakınca durum farklı.
Atabay, “Pandemiden sonraki süreçte dünyada akaryakıt fiyatları yavaş yavaş artmaya başlarken bizde seçimler sebebiyle bu ÖTV artışı baskılandı. Ama seçim öncesi yapılan harcamalar, vergi gelirlerinde bir artışı gerektirdi. Seçim ekonomisi ile en son yapılan zamlar sonucunda Ağustos başı itibariyle bizde 1,26 dolara yükseldi. Aynı dönemde dünya ortalaması 1,7 dolar civarındaydı. Yani aslında dünyanın o anlamda gerisindeyiz diyebiliriz. Ama iş alım gücüyle karşılaştırmaya geldiğinde 2018’den bu yana çok hızlı değer kaybeden Türk Lirası, hızla artan gıda fiyatları enflasyonu, ücret ayarlamalarının arttırılmasına rağmen enflasyonun gerisinde kalması ve dolar bazında kişi başı gelirin çok sert düşmesi nedeniyle akaryakıt fiyatlarının alım gücü üzerindeki etkisi çok daha yıpratıcı oluyor” dedi.
Atabay, tüm sektörleri olumsuz etkileyen akaryakıt zamlarının domino etkisiyle bütün ürünlerin fiyatına da yüksek zamları beraberinde getirdiğini vurguladı.
Ticari taşıtlara indirimli akaryakıt talebi
Akaryakıta zam geldikçe taşıma ücretlerini arttırarak yolcularını kaybetmek istemeyen minibüsçü esnafının da hükümete bir çağrısı var. Ticari taşıtlara indirimli akaryakıt talebinde bulunan minibüs sahibi Mutlu Kaya, “Ben minibüsçü olarak özellikle taşımacıya mazotun 10 liraya verilmesini istiyorum. Biletler de düşük olsun. Biz o zaman güzel paralar kazanırız. Özel arabalara mazotu daha fazla paraya versinler ama ticari araçlara, halk otobüslerine, minibüslere, taksiye, servislere mazotu ucuz versinler. O zaman esnafın işi daha kolay olur” dedi.
Forum