Bu hafta İsrail ve Hamas arasında yapılması beklenen görüşmeden ateşkes anlaşması çıkması halinde İran, İsrail’e yönelik misilleme yapmaktan vazgeçebileceği sinyalini verdi.
Reuters Haber Ajansı’na bilgi veren üç İranlı yetkili, Hamas Siyasi Lideri İsmail Haniye’nin Tahran’da suikaste uğramasına karşı İran’ın, İsrail’e saldırı planından ancak İsrail ve Hamas arasında ateşkes olması halinde vazgeçilebileceğini söyledi.
İsmi açıklanmayan İranlı üst düzey yetkililerden biri, İran'ın Hizbullah gibi müttefikleriyle birlikte ateşkes görüşmelerinin başarısız olması ya da İsrail'in müzakereleri sürüncemede bıraktığının düşünülmesi halinde doğrudan bir saldırı başlatacaklarını söyledi. Kaynaklar, İran'ın karşılık vermeden önce görüşmelerin ne kadar ilerlemesine izin vereceğine dair herhangi bir yorum yapmadı.
Konunun hassasiyeti nedeniyle isimlerinin gizli kalmasını isteyen kaynaklar, Haniye ve Hizbullah komutanı Fuad Şükr'ün art arda öldürülmesinin ardından Ortadoğu'da geniş çaplı bir savaş riskinin artmasıyla birlikte İran'ın, son günlerde Batılı ülkeler ve ABD ile İsrail’e yönelik misillemenin nasıl olacağı konusunda yoğun bir diyalog içinde olduğunu belirtti.
ABD'nin Türkiye Büyükelçisi de Salı günü yayımlanan açıklamalarında, Washington'un müttefiklerinden İran'ı gerilimi düşürmeye ikna etmeleri için yardım istediğini doğruladı. İran dışında bölgedeki üç hükümet kaynağı, Perşembe günü Mısır ya da Katar'da başlayacak olan ateşkes görüşmeleri öncesinde gerilimin tırmanmasını önlemek için Tahran'la yapılan görüşmeleri doğruladı.
İran'ın Birleşmiş Milletler misyonu da Cuma günü yaptığı açıklamada, "Yanıtımızın olası bir ateşkese zarar vermeyecek şekilde zamanlanacağını ve uygulanacağını umuyoruz" ifadelerine yer verdi. İran Dışişleri Bakanlığı Salı günü yaptığı açıklamadaysa itidal çağrılarının "uluslararası hukuk ilkeleriyle çeliştiğini" söyledi.
Şu ana kadar sözkonusu durumla ilgili olarak İran Dışişleri Bakanlığı ve Devrim Muhafızları herhangi bir açıklama yapmadı. İsrail Başbakanlık Ofisi ve ABD Dışişleri Bakanlığı da henüz bir yorumda bulunmadı.
Son olarak ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı John Kirby, "İran ve vekilleri tarafından bu hafta içinde bir şeyler yapılabilir. Bu hem ABD'nin hem de İsrail'in değerlendirmesi. Bu hafta bir şeyler olursa, bunun zamanlaması Perşembe günü yapmak istediğimiz görüşmeleri kesinlikle etkileyebilir” diye konuştu.
Öte yandan haftasonunda Hamas tarafından ateşkes görüşmelerine devam edilmesi konusunda çelişkili açıklamalar geldi.
İsrail'de birçok gözlemci, dini lider Ayetullah Ali Hamaney'in İran'ın Tahran'daki saldırı nedeniyle İsrail'i "sert bir şekilde cezalandıracağını" söylemesinin ardından bir misillemenin yakın olduğuna inanıyor.
İran'ın bölgesel politikası, sadece ülkenin en üst düzey yetkilisi olan Hamaney'e hesap veren seçkin Devrim Muhafızları tarafından belirleniyor. İran'ın nispeten ılımlı yeni cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan da geçen ay göreve geldiğinden bu yana, İran'ın İsrail karşıtı tutumunu ve ülkesinin bölgedeki direniş hareketlerine verdiği desteği defalarca teyit etti.
Tel Aviv Üniversitesi’nin İran üzerine çalışmalar yapılan Alliance Merkezi’nde kıdemli araştırmacı olan Meir Litvak, İran'ın kendi ihtiyaçlarını öncelikli olarak gündeme getireceğini ve aynı zamanda geniş çaplı bir savaştan kaçınmak istediğini belirtiyor.
Litvak "İranlılar stratejilerini ve politikalarını hiçbir zaman vekillerinin ya da destekçilerinin ihtiyaçlarına göre belirlemediler. Bir saldırı muhtemel ve neredeyse kaçınılmaz ama ölçeğini ve zamanlamasını bilmiyorum" değerlendirmesini yaptı.
İranlı analist Saeed Laylaz, İranlı liderlerin artık "fayda sağlamak, topyekûn bir savaştan kaçınmak ve bölgedeki konumunu güçlendirmek" için Gazze'de ateşkes için çalışmaya istekli olduğunu söylüyor. Laylaz, İran'ın daha önce Gazze barış sürecine dahil olmadığını ancak şimdi "kilit bir rol" oynamaya hazır olduğu değerlendirmesini yapıyor.
İranlı kaynaklardan ikisi, İran'ın ateşkes görüşmelerine bir temsilci göndermeyi düşündüğünü söyledi. Ancak kaynaklar, bu temsilcinin toplantılara doğrudan katılmayacağını, müzakereler devam ederken ABD ile "diplomatik iletişim hattını korumak için" perde arkası görüşmelerde bulunacağını söylediler.
Daha önce İran'ın New York'taki Birleşmiş Milletler misyonu Reuters'a yaptığı açıklamada, Tahran'ın ateşkes görüşmelerinde bir temsilci bulundurmayacağını söylemişti. Washington, Katar ve Mısır'daki yetkililer İran'ın görüşmelerde dolaylı bir rol oynayıp oynamayacağına ilişkin sorulara da yanıt vermediler.
Nisan ayındaki İran saldırısı
İran henüz Hamas lideri Haniye’nin Tahran’da öldürülmesine ne yanıt vereceğine dair detaylı bir açıklama yapmadı.
Bu yıl 13 Nisan tarihinde, Tahran'ın Suriye'deki büyükelçiliğine düzenlenen saldırıda iki İranlı generalin öldürülmesinden iki hafta sonra, İran İsrail'e doğru yüzlerce insansız hava aracı, seyir füzesi ve balistik füzeden oluşan bir yaylım ateşi başlattı ve iki hava üssüne zarar verdi. Bu saldırıda insansız hava araçları ve füzelerin neredeyse tamamı hedeflerine ulaşamadan İsrail ve müttefikleri tarafından düşürülmüştü.
Washington Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü'nde kıdemli araştırmacı olan Farzin Nedimi "İran 13 Nisan saldırısından çok daha etkili bir yanıt vermek istiyor" diyor.
Nedimi, olası bir saldırının yoğun bir hazırlık ve koordinasyon gerektireceğini, saldırıda Hizbullah ve Yemen’deki Husiler gibi İran’ın destek verdiği grupların da yer alabileceğini ifade ediyor.
Reuters’a konuşan İranlı kaynaklardan ikisi, Haniye'nin ve onun Tahran'da öldürülmesinden bir gün önce Beyrut'taki bir saldırıda ölen Hizbullah'ın üst düzey askeri komutanı Fuad Şükr'ün öldürülmesine karşı kendi tepkilerini ortaya koymaları halinde İran'ın, Hizbullah'ı ve diğer müttefiklerini destekleyeceğini söylüyorlar. Ancak aynı kaynaklar bu desteğin ne şekilde olabileceğini belirtmiyor.
Forum