ABD Başkanı Joe Biden ve İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, İsrail ile Suudi Arabistan arasında diplomatik ilişkileri geliştirmek amacıyla dönüm noktası niteliğinde bir anlaşma için birlikte çalışma sözü verdi.
Netanyahu'nun Aralık ayında iktidara gelmesinden bu yana ilk kez biraraya gelen her iki lider de ilişkilerindeki gerginlikleri hafifletme arzusunun sinyalini verdi ancak Biden aynı zamanda görüş ayrılıklarını tartışmaya kararlı olduğunu da açıkça belirtti.
Bunlar arasında Biden'ın, Netanyahu'nun aşırı sağ hükümetinin tartışmalı yargı reformu planına karşı çıkması ve İsrail'in Filistinliler’e yönelik katı tutumuna ilişkin endişeleri de vardı.
New York'taki bir otelin balo salonunda Netanyahu ile yan yana oturan Biden, görüşmelerin başında "Umarım bugün bazı şeyleri halledebiliriz" dedi.
Netanyahu'nun tercih ettiği daha prestijli bir mekan olan Beyaz Saray'da buluşmak yerine iki lider, görüşmelerini New York'ta BM Genel Kurul toplantılarının oturum arasında gerçekleştirdi.
Amerikalı yetkililer, görüşmede yargı reformunun gündeme gelmesini beklerken, Biden’ın muhtemelen Netanyahu'ya rotayı tersine çevirme çağrısını ve İran'ın nükleer programına karşı koyma çabalarını yineleyeceğini öngörüyordu.
Biden, İran'ın nükleer silah edinmesini engelleme konusundaki kararlılığını ve İsrail-Filistin çatışmasına iki devletli çözüme desteğini yineledi.
Ancak gündemdeki en önemli konu, ABD'nin de dahil olduğu daha kapsamlı ve karmaşık müzakerelerin merkezinde yer alan, uzun süredir düşman olan İsrail ile Suudi Arabistan arasında diplomatik ilişkileri kurmaya yönelik ABD öncülüğündeki çabaydı. Geniş kapsamlı müzakereler, Riyad'ın istediği güvenlik garantileri ve sivil nükleer yardımın yanısıra İsrail'in Filistinliler’e tavizlerini içeriyor.
Netanyahu, "Sayın Başkan, sizin liderliğiniz altında, İsrail ile Suudi Arabistan arasında tarihi bir barışı tesis edebileceğimizi düşünüyorum" dedi ve "Böyle bir barış, öncelikle Arap-İsrail çatışmasının sonlandırılmasında büyük bir yol katedilmesini sağlayacaktır. İslam dünyası ile Yahudi devleti arasında uzlaşma sağlayın ve İsrail ile Filistinliler arasında gerçek bir barış geliştirin" dedi.
Netanyahu, tarih yazmak için birlikte çalışabileceklerini söyledi.
"Birlikte" diyerek Netanyahu’nun sözlerini tekrarlayan Biden, yıllar önce imkansız olarak görülem normalleşme çabalarına olan bağlılığının sinyalini verdi.
Görüşmenin yapıldığı otelin önünde Netanyahu karşıtı bir protesto düzenlendi. Yargı reformu karşıtı bir hareket olan UnXeptable'dan Offir Gutelzon, Biden'a İsrail demokrasisini desteklediği için teşekkür etti.
Gutelzon, "İsrail'de demokrasiyi korumak isteyen halkın yanında olduğunuzdan dolayı size teşekkür etmek için buradayız Başkan Biden" ifadelerini kullandı.
Netanyahu ABD'nin daha erken bir hamle yapmasını bekliyordu ancak Amerikan başkanlarıyla ilişkilerdeki uzun geçmişi ve Washington'un İsrail'le yakın ittifakı göz önüne alındığında, Biden’ın bu ziyarete direndiği yorumları yapıldı.
Netanyahu, 2021 yılında Biden’ın görevdeki ilk aylarında Beyaz Saray'da ABD Başkanı’yla görüşememiş ve daha sonra da iktidardan inmişti. Netanyahu dini ve aşırı milliyetçi partilerden oluşan bir koalisyonun başkanı olarak Aralık ayında iktidara tekrar döndü.
Ancak Biden, İsrail'in kuruluşunun 75. yıldönümü dolayısıyla Temmuz ayında daha çok sembolik bir konumu olan İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog'u Beyaz Saray'da ağırladı.
Netanyahu ile yapılan görüşme, Biden'ın kendisini bilgilendirmesi ve Ortadoğu'da jeopolitiği yeniden şekillendirebilecek potansiyel büyük bir pazarlık olarak ilan edilen bir konuda İsrail'in ne kadar ileri gitmeye istekli olabileceğini anlamaya çalışması açısından bir fırsat olarak görülüyor.
Netanyahu hükümeti Filistinliler’e büyük tavizler verme konusunda pek de istekli davranmadı, bu da Suudi Veliaht Prens Muhammed bin Selman'ın normalleşme konusunda anlaşmasını zorlaştırabilir.
ABD’li yetkililer herhangi bir atılımın hala çok uzakta olduğu konusunda ısrar etse de, özel ortamlarda Arap-İsrail çatışmasındaki olası bir parlama noktasının ortadan kaldırılması, İran'a karşı bölgesel siperin güçlendirilmesi ve Çin'in Körfez'deki ilerlemesine karşı konulması da dahil olmak üzere olası bir anlaşmanın potansiyel faydalarına dikkat çekiyor. Ayrıca olası bir anlaşmayla Biden, Kasım 2024'te yeniden seçilmek için çaba gösterdiği bir zamanda dış politikada bir zafer elde edebilir.
Washington Yakın Doğu Politikası Enstitüsü'nün deneyimli Ortadoğu uzmanı David Makovsky, sosyal medya platformu X'teki bir gönderisinde, toplantının "Netanyahu'nun göreve gelmesinden 265 gün sonra gerçekleştiğini, bunun da 1964'ten bu yana en uzun ara" olduğunu belirtti.
Makovsky,"Suudi Arabistan ile varılan anlaşmanın muazzam potansiyeli, farklılıklara rağmen Biden ve Netanyahu'ya buluşmaktan başka pek fazla seçenek bırakmadı" dedi.
Amerikalı yetkililer, Biden ile Netanyahu arasında Beyaz Saray'da bir görüşme yapılması ihtimalini göz ardı etmiyor. Biden görüşmede, "Umarım yıl sonuna kadar Washington'da birbirimizi görürüz" dedi.
Biden yönetimi ABD'nin engelleri aşabilmesi halinde böylesine büyük bir anlaşmadan büyük kazançlar elde edebileceğinin hesaplarını yapıyor.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ABC News kanalındaki "Günaydın Amerika" programında, "Ortadoğu'da onlarca yıldır süren çatışmalar yaşadık. Bu iki ülkeyi biraraya getirmek, bölgenin istikrara kavuşturulması açısından güçlü bir etki yaratacaktır" diye konuştu.
Öte yandan Beyaz Saray’dan görüşmeyle ilgili yapılan açıklamada da, Başkan Biden’ın, iki ülke arasında ortak demokratik değerlerin temellerine dayanan kırılmaz bağı ve ABD'nin İsrail'in güvenliğine olan katı bağlılığını yeniden vurguladığı kaydedildi.
Açıklamada, görüşme sırasında iki liderin, İran'ın hiçbir zaman nükleer silah edinmemesini sağlama konusundaki kararlılıklarını ve İran ve vekillerinin oluşturduğu tüm tehditlere karşı İsrail ile ABD arasında devam eden yakın işbirliğini yinelediği ifade edildi.
İki liderin, BAE, Suudi Arabistan, Ürdün ve İsrail aracılığıyla Hindistan-Ortadoğu-Avrupa Ekonomik Koridoru'nun (IMEC) geliştirilmesine yönelik G20'de yapılan tarihi açıklamayı memnuniyetle karşıladıkları ve projenin yatırımlarla tüm Ortadoğu bölgesine nasıl fayda sağlayabileceğini ele aldıkları da vurgulandı.
Batı Şeria'da süregelen gerilim ve şiddet konusunda Başkan Biden’ın güvenlik ve ekonomik durumu iyileştirmek, iki devletli çözümün uygulanabilirliğini sürdürmek ve İsrailliler ile Filistinliler arasında adil ve kalıcı bir barışı teşvik etmek için acil önlemler alınması gerektiğini vurguladığı da açıklamada yer alan bir başka unsur oldu.
Açıklamada, “Bu amaçla Başkan Biden, tüm tarafları bu yılın başında Ürdün'ün Akabe kentinde ve Mısır'ın Şarm El-Şeyh kentinde yapılan toplantılarda verdikleri taahhütleri yerine getirmeye, buna ilave tek taraflı tedbirlerden kaçınma çağrısında bulundu” denildi.
İki lider ve heyetlerin, bu önemli Akabe/Şarm formatında yakın zamanda bir toplantı düzenlemek amacıyla bölgesel ortaklarla istişarede bulunmaya karar verdiği belirtilen açıklamada, Başkan Biden’ın fikirbirliği olmadığı gerekçesiyle İsrail'in demokratik sisteminde herhangi bir temel değişiklik yapılması konusundaki endişesini de yinelediği kaydedildi.
Açıklamada, Biden’ın Netanyahu’yu yıl sonuna kadar Washington’a davet ettiği de belirtildi.
Forum