Avrupalı ve Amerikalı sağlık yetkilileri, son günlerde maymun çiçeği virüsü vakaları tespit etti. Vakaların çoğu genç erkeklerde belirlendi. Afrika dışında nadiren rastlanan virüsün neden olduğu hastalığın Avrupa ve ABD’de de ortaya çıkması şaşkınlık yarattı.
Dünya genelinde sağlık yetkilileri, daha fazla vakanın ortaya çıkıp çıkmayacağını dikkatle takip ediyor. Bunun nedeni, hastalığın ilk kez Afrika'ya seyahat etmemiş kişiler arasında yayılıyor olması. Ancak uzmanlar, hastalık riskinin genel nüfus açısından düşük olduğunun altını çiziyor.
Maymun çiçeği nedir?
Maymun çiçeği, kemirgenler ve primatlar gibi vahşi hayvanlarda ortaya çıkan ve bazen insanlara da geçebilen bir virüs. Hastalık insanlarda çoğunlukla, virüsün endemik olduğu Orta ve Batı Afrika'da görülüyor.
Maymun çiçeğinin yol açtığı hastalığı uzmanlar ilk kez 1958 yılında tanımlanmıştı. O dönemde deneylerde kullanılan maymunlar arasında çiçek benzeri iki salgın ortaya çıkmıştı. Hastalığa bu nedenle maymun çiçeği adı konmuştu. Maymun çiçeğinin insanlarda rastlanan ilk vakası, 1970 yılında Kongo'nun ücra bir bölgesinde 9 yaşındaki bir erkek çocuğuydu.
Hastalığın belirtileri neler, tedavisi nasıl?
Maymun çiçeği, çiçek hastalığına yol açan virüsle aynı aileden olsa da belirtileri daha hafif seyrediyor.
Hastaların çoğunda sadece ateş, vücut ağrıları, titreme ve yorgunluk şikayetleri ortaya çıkıyor. Hastalığı daha ağır geçirenlerin yüzünde ve ellerinde döküntü ve lezyonlar ortaya çıkabiliyor ve bunlar, vücudun başka yerlerine de yayılabiliyor.
Kuluçka dönemi beş gün ila üç hafta sürebiliyor. Çoğu hasta, hastanede tedavi altına alınmaya gerek kalmadan, iki ile dört hafta içinde iyileşiyor.
Yüzde 10 oranında ölüme neden olabilen maymun çiçeği hastalığı, çocuklarda daha ağır seyredebiliyor.
Virüse maruz kalanlara genellikle çiçek aşısı yapılıyor. Çiçek aşısının maymun çiçeğine karşı da etkili olduğu görülüyor. Hastalığa karşı antiviral ilaçlar geliştiriliyor.
Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi, dün yaptığı açıklamada, tüm şüpheli vakaların tecrit edilmesi ve yüksek risk grubundaki temaslılara çiçek aşısı yapılmasını tavsiye etti.
Yılda ortalama vaka sayısı kaç?
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) her yıl 10'dan fazla Afrika ülkesinde binlerce maymun çiçeği enfeksiyonu görüldüğünü bildiriyor. Bu vakaların çoğu Kongo ve Nijerya'da ortaya çıkıyor. Kongo'da yılda 6 bin, Nijerya'daysa yılda 3 bin vaka tespit ediliyor.
Uzmanlar, düzensiz sağlık tarama sistemleri nedeniyle çok sayıda vakanın kayda geçmediğini söylüyor.
Münferit vakalara Afrika dışında zaman zaman Amerika ve İngiltere'de rastlanıyor. Ancak maymun çiçeği vakaları genellikle Afrika'ya seyahat ya da hastalığın yaygın olduğu bölgelerde hayvanlarla yakın temasa bağlı olarak ortaya çıkıyor.
2003 yılında Amerika'da altı eyalette 47 kişide doğrulanmış ya da şüpheli maymun çiçeği vakası ortaya çıkmıştı. Bu kişilerin virüsü Gana'dan ithal edilen küçük memeli hayvanlara yakın bir yerde barındırılan ve evcil bir kemirgen türü olan çayır köpeklerinden kaptığı belirlenmişti.
Son vakalar neden farklı?
İlk kez Afrika'ya seyahat etmemiş olan kişiler arasında maymun çiçeği vakalarının yayıldığı gözlemleniyor. Vakaların çoğu, eşcinsel ilişkiye giren erkeklerde görülüyor.
İngiltere Sağlık Güvenliği Dairesi, tüm vakaların birbiriyle bağlantılı olmadığını, bu durumun, birkaç farklı bulaşma zincirinin olduğu anlamına geldiğini bildirdi. Portekiz'deki vakalar, hastaların cinsel organları üzerindeki yaralar nedeniyle başvurdukları sağlık kliniklerinde tespit edildi.
ABD’de ise yetkililer 18 Mayıs’ta, kısa süre önce Kanada'ya seyahat etmiş bir erkekte maymun çiçeği vakası tespit etti. Kanada Halk Sağlığı Dairesi de Amerika'daki bu pozitif vakaya bağlı iki vaka doğruladı. Kanada'nın Quebec eyaletindeki sağlık yetkilileri, Montreal'de 17 şüpheli vaka olduğunu kaydetmişti.
Virüs cinsel ilişkiyle mi bulaşıyor?
Bu olasılık var ancak henüz netlik kazanmış değil. Maymun çiçeğinin cinsel ilişkiyle bulaştığına dair daha önce kayda geçen vaka bulunmuyor. Ancak virüs, enfeksiyonlu kişilerle yakın temasla, beden sıvıları yoluyla ve bu sıvıların bulaştığı kıyafet, yorgan ya da çarşaf gibi eşyalarla temasla yayılabiliyor.
Londra’daki Imperial üniversitesinden virolog Michael Skinner, İngiltere'deki erkeklere maymun çiçeğinin nasıl bulaştığını tespit etmenin henüz erken olduğunu söylüyor.
Skinner, "Cinsel ilişki, doğası gereği yakın temas gerektiriyor. Bu da kişinin cinsel yönelimi ne olursa olsun, bulaşma yolundan bağımsız olarak, bulaşma olasılığını yükseltiyor" diyor.
Londra Üniversitesi Akademisi’nden François Balloux da cinsel ilişkinin maymun çiçeği hastalığını bulaştırmak için gereken yakın teması sağladığı görüşünde. Balloux, İngiltere'deki vakaların, "virüste kısa süre önce herhangi bir değişiklik olduğu anlamına gelmediğini" söyledi.
