Türkiye'nin Belarus'un bir yolcu uçağını zorla indirmesine ve Pazar günü muhalif bir gazetecinin gözaltına alınmasına karşı yapılacak NATO açıklamasını yumuşatmak için müttefiklerine baskı yaptığı bildirildi.
Reuters haber ajansına bilgi veren konuyla ilgili bilgi sahibi iki diplomat, Batı'nın Belarus'a daha fazla yaptırıma verdiği destekten bahsedilmesi ve bu ülkedeki siyasi mahkumların serbest bırakılması yönündeki çağrıların metnin dışında bırakılması konusunda Ankara’nın ısrar ettiğini söyledi. Diplomatlar, NATO'nun Belarus ile işbirliğinin askıya alınması tehdidinin de açıklamadan çıkarıldığını kaydetti.
NATO üyesi 30 ülke Çarşamba günü iki paragraflık bir açıklama yayınlamış ve Ryanair uçağının zorla indirilerek gazeteci Roman Protaseviç'in tutuklanmasını kınamıştı. Ancak Baltık ülkeleri ve Polonya'nın talep ettiği cezai adımlar, açıklamada yer almamıştı.
Açıklama, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg'in kamuoyuna yaptığı açıklamalara kıyasla daha yumuşak bir dile sahipti. Stoltenberg olayı "devlet gaspı" ve "ölçüsüz" olarak nitelendirmişti.
Türkiye'nin gerekçesi neydi?
Türkiye'nin gerekçeleri ise netleşmiş değil. Diplomatlar, Ankara'nın Belarus'un en yakın müttefiki olan Rusya ile ilişkilerini korumaya ve Minsk'e günlük uçuşları olan Türk Hava Yolları aracılığıyla Belarus ile ekonomik ilişkileri sürdürmeye çalışıyor olabileceğini söylediler.
Bir diğer olasılık da Türkiye'nin COVID-19 salgını sonrasında bu yaz Rus turistleri ağırlamayı amaçlaması. Corona virüsü enfeksiyonlarında geçen ay meydana gelen artış ve yurtdışı seyahat uyarıları nedeniyle, Türkiye’de birçok erken rezervasyon iptal edilmiş ve turizm sezonunda kayıp endişeleri artmış durumda. Ülke, ağır dış borcunu finanse etmek için turizmden para girişine güveniyordu.
Türk Dışişleri Bakanlığı ise Reuters’in açıklama talebine henüz yanıt vermedi.
Reuters’a açıklama yapan bir NATO yetkilisi ise Kuzey Atlantik Konseyi'nin Belarus ile ilgili açıklamasının, 30 müttefik ülke tarafından oybirliği ile kabul edildiğini, Konsey’in özel toplantılarının ayrıntılarını paylaşmadıklarını söyledi.
Haber ajansının görüştüğü diplomatlardan biri, Stoltenberg'in ittifak içinde aleni bir anlaşmazlığının önüne geçmek için NATO'nun internet sitesinde yayınlanan son metin üzerinde Türkiye de dahil olmak üzere tüm müttefiklerin onayını aldığını söyledi.
Diplomatlar, Türkiye'nin yumuşatılmış bir metin üzerinde ısrar etmesinin, daha sert ifadelerin kullanılmasını talep eden Polonya, Litvanya ve Letonya gibi bir dizi müttefikin tepkisine yol açtığını kaydetti.
Bir başka diplomat ise, Ankara'nın bastırmasının amacının Avrupa Birliği'nin yaptığı açıklamanın dilinden uzaklaşmak olduğunu söyledi. AB açıklamasında yaptırım önerileri ayrıntılandırılmıştı. Bunlar arasında Belarus havayollarının AB hava sahasında uçmasının yasaklanması, Belarus havayollarının AB havaalanlarını kullanmasının engellenmesi ve AB havayolu şirketlerinin Belarus'tan uzak durmaya çağrılması yer alıyordu.
Konsey görüşmesinde bulunan Avrupalı bir diplomat, "Pek çok müttefik Türkiye’den usandı. NATO'nun bir yanıt vermesi önemliydi’’ dedi ve Ankara'nın Belarus Cumhurbaşkanı Aleksander Lukaşenko'yu neden savunmak istemesi gerektiğinin anlaşılamadığını söyledi.
Türkiye, Libya'daki Türk politikası konusunda Fransa, Suriye konusunda ABD ve Akdeniz'deki enerji hakları konusunda Yunanistan ile çatıştığından bu NATO müttefikleri için son yıllarda daha zor bir ortak haline geldi.
Ankara’nın, NATO'nun Batı'yı istikrarsızlaştırmaya çalışan bir düşman olarak gördüğü Rusya'dan hava savunma füzeleri satın almış olması da ittifak içinde sorun yaratıyor.
ABD ve Avrupa Birliği, 2016’daki darbe girişiminden bu yana Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan yönetiminin daha otoriter bir yöne kaymasından da rahatsız.
Ancak Türkiye, NATO'nun en büyük ikinci ordusuna sahip olan ve Avrupa ile Ortadoğu arasında stratejik bir konumda. Karadeniz ve Akdeniz'le çevrili olan ülke, AB veya ABD'nin göz ardı edemeyeceği kadar büyük ve önemli. Ankara, NATO'yu desteklediğini, ancak kendi egemen dış politikasını izleme hakkına sahip olduğunu defalarca dile getirdi.
