Afganistan'da hükümet ve Taleban örgütünün, Nisan ayının ilerleyen günlerinde Amerika'nın önerdiği Afgan barış görüşmeleri çerçevesinde İstanbul'da biraraya gelmesi bekleniyor.
Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani'nin hükümeti, İstanbul'da Birleşmiş Milletler himayesinde yapılacak görüşmelere katılacağını doğruladı.
Adı açıklanmayan Afgan bir yetkilinin Pazar günü VOA'e verdiği demece göre İstanbul'daki konferans 16 Nisan'da başlayacak ve 10 gün sürecek.
Washington, Afganistan'da bulunan tüm yabancı askerlerin geri çekilmesini öngören 1 Mayıs tarihinden önce düzenlenecek İstanbul konferansında Kabil ve Taleban arasında nihai barış anlaşmasına varılması için baskı yapıyor.
ABD ve Taleban'ın 2020 yılı Şubat ayında imzaladığı anlaşma kapsamında yer alan takvime göre ABD'nin askerlerini 1 Mayıs'a kadar Afganistan'dan çekmesi gerekiyor.
Taleban sözcüsü Muhammed Naim, geçen hafta Afgan medyasına yaptığı açıklamada, Türk yetkililerin İstanbul'daki görüşmenin ayrıntılarını ve amacını örgütle paylaştığını kaydetti. Naim, Taleban'ın konferansa katılıp-katılmama kararı alma süreci içinde olduğunu söyledi.
Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani, geçtiğimiz hafta komşu ülke Tacikistan'ın ev sahipliğini yaptığı uluslararası konferansta barış için hazırlanan yol haritasını açıkladı. Afgan yetkililer, Gani'nin önerisinin İstanbul'daki toplantıda ortaya konacağını bildirdi.
Gani'nin hazırladığı plan, savaşa siyasi çözüm bulunması ve uluslararası güçlerin gözetiminde ateşkes sağlanması için uzlaşı arayışı niteliğinde. Bir sonraki aşamada cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yapılması ve ülkede yeni bir hukuk sisteminin oluşturulmasına ön ayak olacak bir "barış hükümeti" kurulması öngörülüyor.
Ancak Gani'nin planı, Başkan Joe Biden ve yönetiminin kısa süre önce Afganistan'da birbiriyle savaş halinde olan taraflara ilettiği önerilere zıt öğeler içeriyor.
ABD planı, Gani hükümetinin yerine içinde Taleban'ın da bulunduğu geçici bir siyasi yapı oluşturulmasını öneriyor. Bu geçici siyasi yapının Afgan savaşını sona erdirecek anlaşmaya varmak amacıyla yapılacak barış müzakerelerini yönetmesi öngörülüyor.
Kabil, ABD'nin önerilerine şiddetle karşı çıkıyor. Ancak Gani'nin çizdiği yol haritasını desteklemeyen muhalif Afgan siyasetçiler, İstanbul konferansına katılmadan önce birleşik bir plan geliştirilmesinin önemini vurguluyor.
Taleban ise şimdiye kadar hem ABD'nin hem de Gani'nin öne sürdüğü planlara karşı muhalif bir tavır ortaya koydu. Örgüt, çatışmaların sonlandırılması için yapılacak nihai anlaşmanın ABD-Taleban anlaşmasının içinden çıkması ve Kabil'deki temsilciler dahil barış görüşmelerinin Taleban ve Afgan arabulucular arasında yapılması gerektiği konusunda ısrarlı.
Katar'ın ev sahipliğinde düzenlenen müzakereler geçtiğimiz Eylül ayında başlamış, ancak somut herhangi bir iletleme kaydedilmemişti.
İstanbul’daki konferans sonuç getirecek mi?
Kimileri, Türkiye'de düzenlenmesi planlanan konferansın sekteye uğrayan Afgan barış sürecini canlandırmaya yardım edip-etmeyeceği konusunda kuşkulu. Taleban'ın yabancı askerlerin Afganistan'dan çekileceği tarih olarak belirlenen 1 Mayıs'ı Washington'la yeniden müzakere edip-etmeyeceği de belirsiz. Taleban, ABD'nin takvime uyması konusunda ısrarla uyarıda bulunmuştu.
Eski Afgan diplomat Ömer Samed, "Kabil'deki siyasi grupların İstanbul konferansı öncesinde ortak bir siyasi yol haritası üzerinde danışmalarda bulunması ve uzlaşı arayışına girmesi bekleniyor. Ancak Gani'nin önerisi Kabil'in birlik içindeki tutumunu gevşetmekle ve bölünmelere yol açmakla kalmayacak, aynı zamanda Taleban'ın muhalefetiyle karşılaşacak ve tam bir çatışma ortamına geri dönülmesini teşvik edecek" dedi.
Eski danışman ve siyasi yorumcu Tarık Ferhadi, Türkiye'de düzenlenecek konferansı, uluslararası toplumun, Afganlar'ın kendi aralarında barışa ve anlaşmaya erişmesi için hazırladığı bir başka fırsat olarak değerlendiriyor.
"Anlaşma, Birleşmiş Milletler seviyesinde garantilere sahip olacak. Ancak bu tür garantileri hayata geçirmek, yabancı güçlerin ülkeden ayrılmasından sonra zor" diyen Ferhadi, "Taleban dahil Afganlar son 30 yıldır olduğu gibi birbirleriyle anlaşmayı başaramazsa İstanbul'da varılacak kalıcı bir anlaşmanın zamana karşı ayakta kalması mucize olur. Ama bunu ümit etmeliyiz" şeklinde konuştu.
İstanbul'daki konferans öncesinde şiddet arttı
Ancak İstanbul konferansı öncesinde Afganistan'da hükümet ve Taleban örgütü, Pazar günü yaptıkları açıklamalarda, birbirine karşı giriştikleri saldırılarda ağır kayıplar verdiklerini bildirdi.
Uzmanlar, Afganistan'da son günlerde tırmanan şiddet eylemlerinin İstanbul'da düzenlenmesi planlanan barış konferansı açısından iyiye işaret etmediğine dikkat çekiyor.
Afganistan Savunma Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, ulusal güvenlik güçlerinin birkaç vilayeti kapsayan operasyonlarında son 24 saatte yaklaşık 160 militanı öldürdüğü, çok sayıda militanı da yaraladığı bildirildi.
Afgan ordu komutanları ayrıca ülkenin güneyindeki Kandahar vilayetinin Arghandab bölgesinde aylardır egemen olan Taleban unsurlarını bölgeden uzaklaştırdığını kaydetti.
Taleban, Pazar günü öğleden sonra başkent Kabil'e yaklaşık 30 kilometre uzaklıktaki Paghman bölgesinde Afgan güçlerine ait bir konvoya bomba yüklü araçla düzenlenen saldırının sorumluluğunu üstlendi.
Afgan yetkililer, patlamada en az üç güvenlik görevlisinin öldüğünü, birçoğunun da yaralandığını söyledi. Yaralananların çoğunun durumunun kritik olması, ölü sayısının artabileceği kaygısını beraberinde getiriyor.
Taleban sözcüsü Zabihullah Mücahit, bir grup militanın bomba yüklü otomobil saldırısı sonrasında konvoya "taktik saldırılar" düzenlendiğini ve "45 Afgan güvenlik gücünü öldüğü ya da yaralandığını" bildirdi. Militanların bu gibi saldırılardan sonra ölü ve yaralı sayılarını abartılı olarak açıkladığı biliniyor.
Taleban, Afgan güçlerinin son operasyonları sonucu ne kadar kayıp verdiklerine ilişkin herhangi bir açıklama yapmadı. Ancak örgütün olası bir misilleme yapabileceği uyarısı, önümüzdeki günlerde daha fazla kan dökülebileceği korkularını arttırdı.
Yapılan açıklamada Taleban'ın Kabil tarafından düzenlenen operasyonların derhal askıya alınmaması durumunda askeri işlerden sorumlu komisyona kendini ve yerel nüfusu savunması için gereken tüm adımları atma talimatı verdiği" kaydedildi.
Açıklama, Afgan güçlerin son günlerde Arghandab bölgesinde hava saldırıları düzenlediğini doğruladı, ancak Taleban'ın bölgenin kontrolunu Kabil'e kaybedip-kaybetmediğine ilişkin herhangi bir ayrıntıya yer vermedi.
