Los Angeles'ta devam eden çok sayıda orman yangını, bölgeyi dumanın neden olduğu keskin bir pus altında bırakıyor. Bu duman, zararlı gazlar ve partiküller taşıyor.
ABD Sağlık Bakanlığı, orman yangınlarının sağlık üzerindeki etkilerini ele almak üzere California eyaletinde halk sağlığı için acil durum ilan etti.
Sadece California eyaletinde değil, Türkiye gibi dünyanın diğer ülkelerinde de yaşanan bu yangınlardan kaynaklanabilecek ciddi sağlık riskleri mevcut.
Orman yangınlarından kaynaklanan dumanda hangi zararlı partiküller var?
Normal hava kirliliğinden daha zehirli olan orman yangını dumanı havada haftalarca kalabilir ve yüzlerce kilometre yol kat edebilir.
Orman yangınları sadece bitkileri ve ağaçları değil, aynı zamanda şehirleri de yakıp yıkabilir; araçları, binaları ve içindeki eşyaları tahrip edebilir.
Toprak parçacıkları ve biyolojik materyallerin yanısıra, orman yangını dumanı genellikle kimyasallar, metaller, plastikler ve diğer sentetik maddelerin kalıntılarını taşır.
Sağlığa bilinen zararları neler?
Davis’teki California Üniversitesi (UC Davis) Sağlık ve Çevre Merkezi Eş Başkanı Kent Pinkerton'a göre, laboratuvar deneylerinde, belirli bir miktardaki orman yangını dumanı, aynı miktardaki hava kirliliğinden daha fazla iltihaplanma ve doku hasarına neden oluyor.
Çalışmalar, orman yangını dumanını daha yüksek oranda kalp krizi, felç ve kalp durması vakaları, solunum rahatsızlıkları için acil servis ziyaretlerinde artış ve bağışıklık sisteminin zayıflaması ile ilişkilendiriyor.
Maryland eyaletinde yapılan bir çalışmada, 2023 yılında kalp ve akciğer hastalıklarında bir artış tespit edilmiş ve bu artış, neredeyse 2400 kilometre uzak’taki Kanada'da çıkan orman yangınlarının dumanıyla ilintili buldu.
Orman yangınlarının ayrıca göz tahrişi ve cilt problemleriyle de ilişkisi var.
Dumana maruz kalmanın etkileri yıllarca devam edebilir. Araştırmacılar, Avustralya'da 2014 yılında yaşanan Hazelwood Kömür Madeni yangınından sonra kalp hastalığı oranlarının iki buçuk yıl; solunum yolu hastalıkları oranının ise beş yıl boyunca yüksek seyrettiğini bildirmişti.
Hamilelik sırasında orman yangınına maruz kalmak gebelik kaybı, bebeğin zayıf doğması ve erken doğum ile ilişkilendirildi. California'da yapılan bir çalışmada, hamileliğin 27’nci haftasına kadar orman yangınına maruz kalma ile plasentada hücresel hasar arasında bir bağlantı tespit edildi.
Kanadalı araştırmacılar, son on yılda büyük şehirlerin dışında ve bir orman yangınının 50 kilometreye kadar yakınında yaşayan kişilerde akciğer kanseri riskinin yüzde 4,9 ve beyin tümörü riskinin yüzde 10 daha yüksek olduğunu da bildiriyor.
Californialı araştırmacılara göre, eyalette Kasım 2018’deki orman yangınlarına maruz kalmak, altı ila 12 ay sonra bilişsel faaliyet ve beyin faaliyetlerindeki değişikliklerle bağlantılıydı. Bu değişiklikler, muhtemelen stres ve travma ile ilgiliydi.
California'dan gelen veriler ayrıca, muhtemelen dumandaki mantar hücreleri nedeniyle, orman yangını dumanına maruz kalmayı takip eden aylarda mantar enfeksiyonlarında bir artış olduğunu gösteriyor.
Başlangıçta demans yani bunama belirtileri göstermeyen Californialı yaşlılar üzerinde yapılan bir araştırmaya göre, orman yangını dumanına daha yüksek oranda maruz kalma, demansın gelişme olasılığının daha yüksek olmasıyla da ilişkili.
Çalışmayı yöneten Seattle'daki Washington Üniversitesi'nden Joan Casey, Hava Kalitesi Endeksi'nin 200'ün üzerinde olduğu “orman yangınına gerçekten şiddetli şekilde maruz kalınan birkaç günün bile” riski arttırabileceğini söyledi.
Bilinmeyenler neler?
İklim değişikliğiyle bağlantılı olması muhtemel orman yangınlarının daha sık görülmesi, insanların da daha sık etkileneceği anlamına geliyor ve birden fazla mevsimde orman yangını dumanına maruz kalmanın sağlık üzerindeki etkileri henüz net değil.
UC Davis Sağlık ve Çevre Merkezi'nden Keith Bein, “Tekrar tekrar maruz kalmanın hastalıklara neden olma olasılığı daha yüksek, ancak tahminde bulunmak zor çünkü insanların kaç yangına maruz kalacağını, yangınların ne kadar süreceğini veya dumanın ne içereceğini söylemek güç” dedi.
Bilim insanları ayrıca duman partiküllerinin su kaynaklarına, mahsullere veya çiftlik hayvanları tarafından yutulmasının uzun vadeli etkilerini; kentsel orman yangını dumanının uzun vadeli etkilerini; rahimde orman yangınına maruz kalmanın çocukların nörolojik gelişimi ve solunum sonuçları üzerindeki etkilerini ve orman yangını dumanının aşırı sıcak havanın olumsuz etkilerini arttırıp arttırmadığını da araştırıyor.
Araştırmacılar, orman yangını dumanında taşınan maddelerin, içme suyu rezervuarları ve göl ekolojisi üzerinde etkileri olan, rüzgar yönlü yosunlanma patlamalarına neden olabileceği konusunda da uyarıyor.
Riskler nasıl azaltılabilir?
Uzmanlar, açık hava aktivitelerini, özellikle de yorucu sporları sınırlandırmanın ve orman yangını dumanı mevcut olduğunda N95 maskeleri takmanın en iyisi olduğunu söylüyor.
ABD Çevre Koruma Dairesi’nden açık havada ve kapalı alanlarda orman yangını dumanına maruz kalmayı azaltmaya yönelik talimatlar içeren çevrimiçi bir kursa katılmak da mümkün.
Gerçekten endişelenmeli miyiz?
Connecticut Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Bilimleri Bölüm Başkanı Doug Brugge, orman yangını dumanının ölümcül olabileceğini söylüyor.
Brugge, “İnsanlar, özellikle yaşlılar, küçük çocuklar ya da solunum yolu hastalıkları olan kişiler gibi hassas gruplarda yer alıyorlarsa dumana maruz kalmaktan sakınmalılar” diyor.
Forum