Türkiye'de, enflasyonist ekonomik koşullar altında, vergilendirmenin beyaz ve mavi yakalı çalışanları değil, sermaye kesimini hedeflemesi gerekip gerekmediği sorusu gündeme geldi.
2024 yılı bütçesinde, gelirlerin büyük ölçüde vergilere dayandığı göz önüne alındığında, iktidar ile muhalefet arasında "vergi adaleti" başlığı tartışma konusu oldu.
Ocak 2022'de asgari ücret üzerinden gelir vergisi alınmaması kararıyla birlikte, kamu ve özel sektör çalışanları ile emeklilerin vergi yükü de eleştirilerin odağında. DİSK'in Ocak ayında düzenlediği "Gelirde Adalet, Vergide Adalet" yürüyüşü ve TÜRK-İŞ'in 2024 yılı için belirlediği birinci gündem maddesi olan "vergide adalet" bu talepleri yansıtıyor. Dolayısıyla, ücretli çalışanlar üzerindeki vergilendirmede yeniden düzenleme beklentisi var.
VOA Türkçe'nin görüşlerine başvurduğu ekonomist Hayri Kozanoğlu ve Hesap Uzmanı Nazmi Karyağdı, halkın günlük yaşamında ödediği dolaylı vergilerin vergi adaletsizliğine neden olduğu konusunda hemfikir.
“İhbar hattı” ilk adımından sonra hedef çok uluslu şirketler
Vergi kaçakçılığı ihbar hattının açılmasının ardından, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yurttaşları alışverişlerinde, personel maaşı ödemelerinde veya kiralama işlemlerinde vergi ödenmediği durumlarda ihbarda bulunmaya çağırdı. Şimşek, ihbarlara dayalı yapılacak vergi incelemeleri sonucunda tespit edilen vergi kayıplarının yüzde 10'u tutarında ihbar ikramiyesi ödenebileceğini açıkladı.
Şimşek'in vergi gelirlerini arttırmaya yönelik çabalarına karşılık, muhalefet sermaye kesimine yönelik önlemler alınmamasını eleştirdi.
Bu eleştirilerin ardından Şimşek, "vergide adalet ve etkinliği arttıracak ilave adımların yolda olduğunu" belirterek, Türkiye'deki çok uluslu şirketlere elde ettikleri kazançlar üzerinden asgari kurumlar vergisi uygulanacağını bildirdi.
CHP: “Az gelirli çalışanlar vergi yükü altında”
CHP Genel Başkanı Özgür Özel, Şimşek'e yönelik eleştirilerinde, geçtiğimiz yıl alınması kesinleşmiş büyük ölçekli vergilerin sadece "teşvik" gerekçesiyle alınmamasını ve vergi kaçıranların cezalandırılmasını istedi. Özel, Türkiye'de adil bir vergi sisteminin olmadığını, vergilerin büyük çoğunluğunun çalışanlardan alındığını şu sözlerle savundu: “Ya gerçekten insanda birazcık utanma olur. Birazcık çekinme olur. Vergi kaçıranı görmek için, gariban vatandaşın WhatsApp bildirimine mi ihtiyacının var senin? Sadece bir yılda servet sahiplerinin 666 milyar liralık vergisini kim affettiyse vergi kaçırtan da vergi kaçıran da olur.”
“Vergi adaletsizliği servetten vergi alınarak önlenir”
Ekonomist Hayri Kozanoğlu, vergi adaletsizliğini önlemenin temel yolunun servetten vergi almak olduğunu belirterek, Türkiye'de bu tür vergilerin çok düşük olduğunu ve büyük şirketlerin gelirlerinden sınırlı vergi alındığını ifade etti.
Hayri Kozanoğlu, vergi adaletsizliğini önlemek için öncelikle vergi istisnalarının sınırlanması gerektiğini ve ihbar mekanizmasının bazı olumsuz sonuçlar doğurabileceğini belirtti.
Kozanoğlu, “Özellikle piyasacı ekonomistlerce yayılan bir iddia var; servetten vergi alınması denildiğinde bir evi olan, bir arabası olandan vergi alınacak gibi yanlış bir izlenim var. Oysa servet vergisi; bir kişi veya bir aileyle ilgili borsadaki yatırımı, yurtdışı finansal varlıklara yatırımları, fabrika gibi tesisleri, bütün emlaklarıyla, antikaları, mücevherleri gibi bütün kıymetli varlıklarıyla ancak borçları da göz önüne alınarak hesaplanacak servetleri üzerinden alınabilecek bir vergi. Haliyle bunun hesaplanması ve uygulanması çok kolay olmamakla birlikte bunun yöntemleri var. Bunun da çok yüksek bir oranda ve tek seferde, hızlıca uygulanması aslında servet adaletini sağlamaz. Bunun zamana yayılmış şekilde ödenmesini sağlamak gerekiyor” dedi.
Hesap Uzmanı Nazmi Karyağdı ise vergi toplamak için etkin denetim ve etkili ceza sistemi gerektiğini belirtti ancak ihbar mekanizmasının sınırlı etkili olacağını ifade etti. Karyağdı'ya göre, vergi işlemlerini kolaylaştırmak ve yasal mevzuatı basitleştirmek gibi yöntemlerle vergi toplama daha başarılı olabilir.
Türkiye’nin 2024 yılı bütçesinde vergi geliri nasıl planlanıyor?
Türkiye'nin 2024 yılı bütçesinde, vergi gelirlerine dayalı olarak halkın vergi yükü artış beklentisi bulunuyor. Geçmiş yıllarda olduğu gibi, vergilerin büyük bir kısmının halktan toplanması bekleniyor.
Türkiye'nin 2024 bütçe teklifi, geçtiğimiz Aralık ayının son haftasında AK Parti ve MHP'nin çoğunluğuyla TBMM'de kabul edildi. Bütçe yasasına göre, gelir vergisi için 1 trilyon 188,9 milyar lira, kurumlar vergisi için 1 trilyon 275,7 milyar lira, katma değer vergisi için 2 trilyon 497,7 milyar lira, özel tüketim vergisi için 1 trilyon 403,9 milyar lira, diğer vergi gelirleri için 1 trilyon 41,5 milyar lira ve vergi dışı gelirler için 1 trilyon 29,4 milyar lira öngörüldü. Bu da Türkiye'nin 2024 bütçesinde “halkın vergi yüküne dayalı gelir beklentisi” yorumlarına neden oldu.
Benzer şekilde, Türkiye'nin 2023 ve 2022 bütçelerinde, harcamaların karşılığında vergilerden elde edilecek gelirler öne çıktı. 2023'te 4 trilyon 470 milyar liralık harcamaya karşılık, 3 trilyon 810 milyar lira gelir hedefleniyordu. 2022'de ise 1 trilyon 750 milyar 957 milyon liralık harcamaya karşılık 1 trilyon 472 milyar 583 milyon TL gelir beklentisi vardı.
Forum