İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed İslami bugün, İran'ın 2015 nükleer anlaşmasındaki denetimlerden daha fazlasına izin vermeyeceğini söyledi.
İslami’nin açıklaması Washington, AB’nin 2015 nükleer anlaşmasını canlandırmak için taraflara ilettiği nihai taslak metnine yanıt vermeye hazırlanırken geldi.
İran resmi televizyon kanalının yayınladığı bir videoda, İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed İslami, "Nükleer anlaşma kapsamında geçmişte kabul ettiğimiz nükleer kısıtlamalara yönelik denetimleri yapmaya hazırız. Ne bir eksik, ne bir fazla" dedi.
Üst düzey bir ABD'li yetkili Pazartesi günü Reuters haber ajansına verdiği demeçte, Tahran’ın geçmişteki taleplerin bazılarından vazgeçerek anlaşmayı canlandırma ihtimaline yaklaştığını söylemişti.
ABD’li yetkilinin bahsettiği taleplerin arasında, uluslararası denetleme kurumlarının İran’ın nükleer programına dair bazı soruşturmaları kapatması da vardı.
Ancak İran’ın resmi haber ajansı IRNA'nın haberine göre İslami, 2015 nükleer anlaşmasının yeniden canlandırılması halinde soruşturmaların anlaşmanın "uygulama gününden önce" kapatılması gerektiğini söyledi.
Washington, eski ABD Başkanı Donald Trump'ın terk ettiği ve Biden'ın canlandırmaya çalıştığı İran ile 2015 nükleer anlaşmasını geri getirecek bir anlaşma taslağına yakında yanıt vermeyi hedefliyor.
İran, nükleer anlaşmanın ancak Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi’nin (IAEA) Tahran'ın nükleer çalışmaları hakkındaki iddialarını geri çekmesi halinde kurtarılabileceği konusunda ısrar ediyor.
Washington ve diğer Batılı ülkeler ise, Tahran'ın talebini anlaşmayı yeniden canlandırmanın kapsamı dışında görüyor.
Haziran ayında, BM nükleer gözlemcisinin 35 ülkeden oluşan yönetim kurulu, İran'ı bildirilmemiş üç bölgede bulunan uranyum izlerini açıklamadığı için eleştiren bir kararı ezici bir çoğunlukla kabul etmişti. Karar, ABD, Fransa, İngiltere ve Almanya tarafından hazırlanmıştı.
IRNA'nın haberine göre, İslami bugün İran'ın, açıklanamayan uranyum izleri iddialarının sürgündeki İranlı muhalifler ve İsrail tarafından kurgulandığı yönündeki iddiasını yineledi.
Nükleer gözlemcinin kararına İran, daha verimli gelişmiş santrifüjler kurarak ve ayrıca 2015 anlaşması kapsamında kurulan IAEA'nın ülkedeki tüm izleme ekipmanını kaldırarak yanıt vermişti. Böylelikle İran, yeraltı uranyum zenginleştirmesini daha da genişletti.
Ayrıca, İran’in Milli Güvenlik Konseyi’ne yakın olan Nour Haber Ajansı, Washington'un Tahran'ın bazı taleplerinden vazgeçtiği yönündeki iddiasını reddetti.
Nour Haber Ajansı Twitter’da, "Amerikalılar, İran'ın görüşmelerde geri çekildiğini öne sürmeye çalışıyorlar, ancak nükleer anlaşmadan ayrılan Washington'du ve anlaşmaya geri dönerse önceki pozisyonlarına geri çekilen ABD hükümetidir" ifadelerini kullandı.
İsrail’in pozisyonu
Öte yandan İsrail Başbakanı Yair Lapid, müzakerecilerin Tahran’ın 2015 anlaşmasını canlandırmayı hedefleyen görüşmeleri manipüle etmesine izin verdiğini ve olası bir nükleer anlaşmanın İsrail’in düşmanlarını ödüllendireceğini söyledi.
Lapid, ABD Başkanı Joe Biden ve Batılı güçleri İran ile olası bir nükleer anlaşmayı iptal etmeye çağırdı.
Tarafların üzerinde konuştuğu anlaşmayı "kötü bir anlaşma" olarak nitelendiren Lapid, Biden'ın daha söz verdiği kırmızı çizgileri yerine getirmediğini öne sürdü.
Lapid, Kudüs'te düzenlediği basın toplantısında gazetecilere verdiği demeçte, "Batı ülkeleri kırmızı bir çizgi çiziyor, İranlılar bunu görmezden geliyor ve kırmızı çizginin yeri değişiyor" dedi.
Lapid, ortaya çıkan bir anlaşmanın "Başkan Biden'ın kendisinin belirlediği standartları karşılamadığını, yani İran'ın nükleer bir devlet olmasını engellemediğini" söyledi.
Lapid, İran'ın dondurulmuş fonların serbest bırakılmasıyla milyarlarca doları Lübnan'daki Hizbullah gibi İsrail'i tehdit eden militan gruplara aktaracağı konusunda uyardı.
Lapid, "Bu para Devrim Muhafızlarını finanse edecek… Orta Doğu'daki Amerikan üslerine yönelik daha fazla saldırıyı finanse edecek. Hizbullah, Hamas ve İslami Cihad'ı güçlendirmek için kullanılacak" dedi.
Lapid, görüşmelerin ilerlemesinden dolayı herhangi bir ülkeyi suçlamadı. Ancak Lapid, bugünkü basın konferansına Avrupa Birliği'nden bahsederek başladı.
Lapid, AB ülkelerinin ve diğer müzakerecilerin İran'ın son dakika taleplerine boyun eğdiğini öne sürdü.
Lapid, “İranlılar yine talepte bulunuyorlar. Müzakereciler de yine taviz vermeye hazır" dedi.
Lapid, geçen ay Orta Doğu gezisi kapsamında İsrail'i ziyaret eden Biden'ın güçlü bir müttefik olmaya devam ettiğini tekrarladı.
İsrail'in ulusal güvenlik danışmanı Eyal Hulata, Biden yönetimi yetkilileriyle görüşmek üzere bu hafta Washington'da.
İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz, yarın ABD’nin Orta Doğu'daki operasyonlarından sorumlu ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığı başkanıyla ve Biden’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan görüşmek üzere ABD'ye gidecek.
İsrail uzun zamandır bölgesel rakibi İran'ın nükleer silah elde etmesine izin vermeyeceğini ve Tahran’la diğer ülkelerin yaptığı anlaşmalara bağlı olmadığını söylüyor.
Lapid bugün yaptığı açıklamada, "Aşırılıkçı, şiddet yanlısı bir İslamcı rejimin tepemizde nükleer tehdidiyle yaşamaya hazır değiliz… Bu olmayacak. Çünkü buna izin vermeyeceğiz” dedi.
İran’ın drone tatbikatları
İran’ın resmi televizyon kanalı, Tahran’ın bugün savaş ve keşif İHA’larını test etmek için tatbikatlar başlattığını duyurdu.
Tatbikat duyurusu, ABD'nin Ukrayna'daki savaşta kullanması için İran’nın Rusya'ya İHA tedarik etme olasılığına dair endişelerinin ortasında geldi.
İran resmi televizyon kanalının bildirdiğine göre, iki gün sürecek tatbikatlarda 150 İHA yer alacak. Tatbikatlar, İran'ın Körfez kıyılarını ve topraklarının çoğunu kapsayacak.
Böylece, ülkenin hava savunması ve "elektronik savaş" kabiliyetleri de taklit İHA’lara karşı test edilecek.
İran ve desteklediği bölgesel güçler, son yıllarda Yemen, Suriye, Irak ve Körfez'in ağzındaki Hürmüz Boğazı'ndaki çatışmalarda giderek daha fazla İHA kullanıyor.
ABD, bu ayın başlarında, iki ülke arasında insansız hava aracı transferine ilişkin bir anlaşmanın parçası olarak bazı Rus yetkililerin İran'da eğitildiğini söyleyerek Tahran'ı Ukrayna'da kullanılmak üzere Moskova'ya yüzlerce İHA tedarik etmeyi planlamakla suçladı.
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, geçen ay Ukrayna Dışişleri Bakanı Dimitro Kuleba’yla telefon görüşmesi yaparak Rusya’ya İHA sağlayacağı iddialarını yalanlamıştı.
İran, silah ithal etmesini engelleyen uluslararası yaptırımlar ve ambargolar karşısında büyük bir yerli silah endüstrisi geliştirdi.
Batılı askeri analistler, İran'ın bazen silah yeteneklerini abarttığını söylüyorlar. Öte yandan İran’ın balistik füzeleriyle ilgili endişeler, 2018'de Washington'ın 2015 nükleer anlaşmasından tek taraflı çekilmesine sebep oldu.
