ABD Başkanı Joe Biden, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi halinde Kuzey Akım 2 doğalgaz projesini engelleme tehdidinde bulundu. Rus doğalgazını deniz altından Almanya üzerinden Avrupa’ya doğrudan bağlayan boru hattı, tamamlanmış durumda ancak henüz faaliyete geçmedi.
Kuzey Akım 2 boru hattı, batılı ülkelerin hükümetlerinin Rusya’yı Ukrayna konusunda caydırmaya çalıştığı bir dönemde olası yaptırımların hedefi haline geldi.
Boru hattı daha önce de bu projeye karşı çıkan ABD ve Almanya arasında gerilim kaynağı olmuştu. Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Washington’da ABD Başkanı Joe Biden’la ortak basın toplantısında yaptığı açıklamada, tüm seçeneklerin masada olduğunu söylemiş; ancak Kuzey Akım 2’den söz etmekten özellikle kaçınmıştı.
ABD Başkanı Joe Biden, hafta başında yaptığı açıklamada, “Rus tankları Ukrayna’ya girerse artık Kuzey Akım 2 olmayacak” dedi. Almanya Başbakanı Scholz, Rusya’nın tansiyonu düşürmesini sağlamak üzere yaptırımlar konusunda bir miktar belirsizliğin korunması gerekliliğini vurguladı.
Kuzey Akım 2 projesi nedir?
Bin 230 kilometre uzunluğundaki doğalgaz boru hattı projesi Baltık Denizi altından Rusya’dan Almanya’nın Baltık kıyılarına uzanıyor. Kuzey Akım 2, daha önce inşa edilen Kuzey Akım boru hattı projesinin kapasitesini iki katına çıkararak yılda 110 milyar metreküpe yükseltiyor.
Boru hattı projesi Ukrayna ve Polonya’yı devre dışı bıraktığı için bu ülkeler doğalgaz taşımacılığında transit ücretlerinden mahrum kalmış oluyor. Bu ülkeler projeyle birlikte Rusya’nın Avrupa üzerindeki etki gücünün artacağını savunuyor.
Projeye gaz aktarımı yapıldı ancak boru hattı henüz faaliyete geçmedi. Bunun için Almanya’nın ilgili ruhsat birimlerinin ve Avrupa Komisyonu’nun onayı bekleniyor.
Rusya boru hattıyla ne amaçlıyor?
Rusya’nın devlet enerji şirketi Gazprom, Kuzey Akım 2 boru hattının Avrupa’nın gittikçe artan doğalgaz ihtiyacını karşılayacağını; Belarus ve Ukrayna üzerinden geçen boru hatlarını tamamlayacağını belirtiyor.
Avrupa, doğalgazının çoğunu ithal ediyor ve bu ithalatın yaklaşık yüzde 40’ı Rusya’dan. Kuzey Akım 2 projesinin Ukrayna’nın eskiyen sistemine bir alternatif olacağı, Ukrayna ve Polonya’ya ödenen transit ücretlerinden tasarruf edilerek maliyeti düşüreceği; Moskova ve Kiev arasında fiyat ve ödeme konusundaki anlaşmazlık sebebiyle 2006 ve 2009’dakine benzer gaz kesintilerinin yaşanmasını engelleyeceği belirtiliyor.
Biden Kuzey Akım boru hattına neden karşı?
ABD, Polonya gibi Avrupalı NATO müttefikleri ve Ukrayna bu boru hattı projesine, Biden yönetiminden önce karşı çıkmıştı. Bu ülkeler boru hattı projesinin Rusya’ya doğalgazı jeopolitik bir silah olarak kullanma imkanı verdiğini savunmuştu.
Biden, Rusya’nın doğalgazı bir silah olarak kullanması ya da Ukrayna’ya saldırması halinde Moskova’ya karşı harekete geçilmesi konusunda Almanya ile anlaşma karşılığında, boru hattını işleten şirkete yönelik yaptırımları askıya almıştı. Ancak ABD, Kuzey Akım 2 projesinin hala iyi bir fikir olmadığı görüşünde.
Almanya’da Aralık ayında yönetime gelen Başbakan Olaf Scholz ise Angela Merkel döneminde maliye bakanıyken projeye destek vermişti. Scholz’un Sosyal Demokrat Partisi de projeyi desteklemişti.
Almanya Başbakanı Scholz, Kuzey Akım 2 projesine doğrudan atıfta bulunmaktan kaçınmakla birlikte Rusya’nın ciddi sonuçlarla karşı karşıya kalacağını ve yaptırımların önceden hazır olması gerektiğini söyledi.
Biden Kuzey Akım 2 projesini nasıl engelleyebilir?
ABD, boru hattı projesiyle bağlantılı iş yapan şirketler ya da şahıslara ağır mali yaptırımlar uygulayabilir. Bankalara ya da şirketlere yaptırım uygulayarak boru hattı projesinin faaliyete geçmesini imkansız hale getirebilir.
Biden henüz bu yolu izleyip izlemeyeceği konusunda açıklama yapmadı. Almanya’nın kontrolunda olan bir şeyi ABD’nin nasıl durduracağı konusundaki soruya “Söz veriyorum, bunu yapabileceğiz” yanıtını verdi.
Almanya Başbakanı Scholz, “Yaklaşımlarımızın farklı olduğu herhangi bir adım olmayacağından emin olabilirsiniz. Birlikte ortak olarak hareket edeceğiz” dedi.
Kongre’deki Cumhuriyetçiler ve Demokratlar Avrupa’ya karşı Rusya’ya avantaj sağladığı gerekçesiyle Kuzey Akım 2 boru hattı projesine karşı çıkmıştı. Kongre üyeleri Kuzey Akım 2 projesine yaptırım uygulanması için Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinin beklenip beklenmemesi konusunda görüş ayrılığı yaşamıştı. Kongre’de tasarıya destek verenler nasıl bir ortak zeminde buluşmaya çalıştıkları konusunda açıklama yapmadı.
Almanya’da boru hattına onay süreci siyasi değil hukuki bir karar olarak değerlendiriliyor. Bu da Rusya’nın Ukrayna’ya saldırması halinde ne gibi bir mekanizmanın kullanılabileceği konusunda soru işaretleri yaratıyor.
Avrupa Kırım’ı ilhak ettiği 2014 yılında Rusya’ya yönelik yaptırımlara Avrupa Birliği seviyesinde karar verilmişti.
Kuzey Akım 2 Avrupa’nın doğalgaz krizine çözüm olur mu?
Boru hattının derhal ya da doğrudan böyle bir etkisi olmayacak. Ruhsat verilmesinden sorumlu birimler projeyi aylarca onaylamayacağı için boru hattı Avrupa’da gaz sıkıntısının yaşandığı bu kış aylarında ısınma ve elektrik ihtiyacını karşılayamaz.
Kış aylarında yaşanan sıkıntı, Rusya ve gaz konusundaki endişeleri pekiştirdi. Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin gaz sıkıntısının Kuzey Akım 2 projesinin hızla onaylanması gerektiğini gösterdiğini söyledi.
Rusya, Avrupalı müşterilerle yapmış olduğu uzun vadeli sözleşmelerine sadık kalmış olsa da kısa vadeli gaz satışlarını geçici olarak durdurdu ve Avrupa’da yer altında bulunan deposunu doldurmadı.
Bazı analistler Rusya’nın önce kendi kış rezervlerini doldurmak zorunda kaldığını ve Gazprom’un güvenilir uzun vadeli bir tedarikçi olarak rolünü vurguladığını belirtiyor.
Sebebi ne olursa olsun Putin’in yorumları Rusya’nın doğalgazı siyasi etki için bir araç olarak kullanmaya eğilimli olduğu konusundaki endişeleri gidermeye yetmedi.
Rusya doğalgazın patronu mu?
Durumu bu şekilde açıklamak fazla basitleştirmek anlamına gelir. Avrupa, Rus gazına ihtiyaç duymakla birlikte Gazprom da Rus hükümetinin bütçesini desteklemek üzere Avrupa piyasasına satış için bağımlı durumda.
Avrupa Birliği de son yıllarda Gazprom’u, tekel karşıtı kuralların çoğuna uymaya zorlamayı başardı.
İki tarafın birbirine karşılıklı bağımlı olması sebebiyle pek çok kişi Ukrayna krizi tırmansa bile Rusya’nın Avrupa’ya gazı kesmeyeceği görüşünde. Rus yetkililer de böyle bir niyetlerinin olmadığının altını çizdi.
