İran, Fordo nükleer yeraltı tesisinde, yüzde 20 oranında saf uranyum zenginleştirmeyi planladığını Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’na (IAEA) bildirdi. İran bu saflıkta uranyum zenginleştirmeyi, Batılı devletler ile 2015’te imzaladığı nükleer anlaşma öncesinde başarmıştı.
İran’ın bildirimini IAEA açıkladı. Kurumun açıklamasına göre yakın zamanda ülke meclisinden geçen bir yasal düzenlemeye uymak için İran Atom Enerjisi Teşkilatı yüzde 20'ye kadar düşük zenginleştirilmiş uranyum üretmeyi planladığını bildirdi.
Bu hamle, İran’ın anlaşmadan çekilmeyi planladığına dair BM’ye bağlı Atom Enerjisi Kurumu’na yaptığı son bildirimlerden biri oldu. Tahran, Washington'un anlaşmadan çekilmesine ve ABD yaptırımlarının yeniden uygulamaya konmasına misilleme olarak 2019'da anlaşmayı ihlal etmeye başlamıştı.
Bu adım aynı zamanda, ülkenin en önemli nükleer fizikçisinin geçen ay öldürülmesinden İsrail’i sorumlu tutan Tahran’ın, geçen ay meclisten geçirdiği bir yasada bahsedilen birçok adımdan biriydi. İran'ın bu tür hamleleri, ABD Başkanı seçilen Joe Biden'ın anlaşmaya yeniden katılma çabalarını zorlaştırabilir.
Reuters haber ajansının ele geçirdiği ve üye devletlere gönderilen bir IAEA açıklaması da İran’ın 31 Aralık tarihli bir bildirimine yer veriyor. Açıklamada, "İran'ın kuruma yazdığı mektup, bu zenginleştirme faaliyetinin ne zaman gerçekleşeceğini belirtmiyordu" deniliyor.
Fordo nükleer tesisinin, hava bombardımanlarından korunması için bir dağın içine inşa edildiği belirtiliyor ve 2015 anlaşması bu tesiste uranyum zenginleştirmeye izin vermiyor. Ancak İran, Fordo'da halen birinci nesil IR-1 santrifüjleri zenginleştiriyor.
İran, anlaşmanın uranyumu zenginleştirme sınırı olan yüzde 3,67 saflık oranını ihlal etmiş, ancak anlaşmadan önce elde ettiği yüzde 20'nin ve nükleer silah aşaması için gereken yüzde 90'ın çok altında, şimdiye kadar yalnızca yüzde 4,5 saflığa ulaşabilmişti.
Anlaşmanın ana amacı, İran’ın bir nükleer bomba istemesi durumunda, yeterli bölünebilir malzeme üretmek için ihtiyaç duyacağı zamanı, kabaca iki ila üç aydan en az bir yıla çıkarmaktı. Anlaşmayla ayrıca Tahran'a yönelik uluslararası yaptırımlar da kaldırılmıştı.
ABD istihbarat kurumları ve IAEA, İran’ın gizli, koordineli bir nükleer silah programı olduğuna ve 2003 yılında durdurulduğuna inanıyor. İran bu iddiayı reddediyor.
