Kamu sağlığı ve ilaç sektörü uzmanları, AstraZeneca ve Johnson & Johnson tarafından geliştirilen Corona virüsü aşılarına ilişkin güvenlik kaygıları ve imalatta yaşanan zorluklar nedeniyle zengin ülkelerin kitlesel aşılama programlarını sürdürebilmek için Pfizer ve Moderna aşılarına daha çok ağırlık verdiğini söylüyor.
Avrupa ve Asya kıtalarındaki ülkeler ve Güney Afrika, güvenlik kaygıları nedeniyle AstraZeneca aşılarının kullanımını kısıtladı ya da durdurdu. Johnson & Johnson'ın tek dozluk Corona virüsü aşısı, beyin damarlarında meydana gelen çok nadir ancak tehlikeli pıhtılaşma vakalarına rastlanması üzerine ABD ve Avrupa'da bu hafta askıya alınmıştı.
ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) her iki aşının geliştirilmesinde kullanılan teknolojinin pıhtılaşma vakalarına yol açıp-açmadığının araştırıldığını bildirdi. Hem AstraZeneca hem de Johnson & Johnson aşıları, hücrelere Corona virüsü proteinleri nakletmek ve bağışıklık geliştirmek için bir tür soğuk algınlığı virüsünü "vektör" olarak kullanıyor.
AstraZeneca ve Johnson & Johnson aşılarının toplamı, Reuters haber ajansına göre 2021 yılında küresel Corona virüsü aşı arzının yüzde 25'inden fazlasını oluşturuyor.
Amerikan ilaç firması Pfizer ve Alman ortağı BioNTech ile Amerikan biyoteknoloji firması Moderna'nın geliştirdiği Corona virüsü aşılarıysa elçi RNA (mRNA) teknolojisini kullanarak hücreleri Corona virüsüne karşı bağışıklık geliştirmek için programlıyor.
Uzmanlar, klinik deneylerde Covid-19 hastalığını önlemede yüzde 90'ın üzerinde etkinlik sağladığı belirlenen Pfizer ve Moderna aşılarının gelişmiş ve zengin ülkeler tarafından zaten daha önceden de tercih edildiğini hatırlatıyor. Amerika'da şimdiye kadar yaklaşık 120 milyon kişi Pfizer ya da Moderna aşılarıyla ciddi bir güvenlik sorunu ortaya çıkmadan başarıyla aşılandı.
ABD ve Avrupa Birliği, halen, stoklamaya çalıştıkları mRNA aşılarının miktarını daha da arttırmaya çalışıyor. Japonya da Haziran ayı sonuna kadar 100 milyon doz Pfizer aşısını garanti altına almak için çabalıyor.
Teksas eyaletinin Houston kentindeki Baylor Tıp Üniversitesi'nden aşı araştırmacısı Dr. Peter Hotez, "mRNA aşıları şu anda Corona virüsü aşılarının Lamborghini'leri ya da McLaren'leri" diyor.
Johnson & Johnson ve AstraZeneca'dan konuya ilişkin açıklama taleplerine henüz yanıt gelmedi.
Moderna ve Pfizer ise 2021 yılı için belirledikleri imalat hedefinin üzerine çıkmak için çalıştıklarını söyledi. 2021'de Moderna 1 milyar, Pfizer ise 2 buçuk milyar doz aşı imal etmeyi hedeflediklerini açıklamıştı.
Pfizer'dan bu hafta yapılan açıklamada ABD'ye tedarik edilen aşı miktarının Mayıs ayına kadar yüzde 10 oranında arttırılmasının hedeflendiği bildirildi. Pfizer, 2021'in ikinci çeyreğinde Avrupa'ya da 50 milyon doz daha aşı tedarik etmeyi planlıyor. Avrupa Birliği, 2022 ve 2023 yılları için de Pfizer'la 1 milyar 800 milyon dozluk anlaşma yapmaya çalışıyor.
Bir başka Alman biyoteknoloji firması CureVac ise geliştirdiği mRNA aşılarını test ediyor. Firmadan Perşembe günü yapılan açıklamada Johnson & Johnson aşılarının durdurulması üzerine son birkaç gündür aldıkları talebin arttığı bildirildi. CureVac'ın Mayıs sonu ya da Haziran başında Avrupa İlaç Dairesi'ne ruhsat başvurusu yapması bekleniyor.
Yüksek maliyet
Uzmanlara göre maliyetinin yüksek, imalatının kısıtlı, nakliye ve depolama şartlarının zor olması nedeniyle düşük gelirli ülkelerin mRNA aşılarına erişimi zor.
Yatırım bankası Oppenheimer & Co'dan biyoteknoloji uzmanı Hartaj Singh, "Şu anda mRNA aşılarının imal edilmesi için gereken hammaddeler ucuz değil" diyor.
Singh'e göre gelişmekte olan ülkelerin de mRNA aşılarına erişim sağlamasına yardım taahhüdü veren ABD gibi ülkelerin bu yılın ikinci yarısından itibaren bu taahhüdü yerine getirmeye odaklanabileceği görüşünde.
Moderna CEO'su Stephane Bancel, bu hafta yaptığı açıklamada, firmasının 2022'de imalatı büyük ölçüde arttırabileceğini söyledi.
Reuters haber ajansı, Çarşamba günü, Moderna'nın ayda 30 milyon doz aşı üretme kapasitesine sahip bir ABD firmasıyla görüştüğünü bildirmişti. Ancak mRNA aşıları standart buzdolaplarında saklanabilir hale gelene kadar yoksul ülkelerin Johnson & Johnson, AstraZeneca ya da Çin ve Rusya tarafından geliştirilen Corona virüsü aşılarından yararlanmaya devam etmesi gerekecek.
Johns Hopkins Üniversitesi Sağlık Güvenliği Merkezi'nden Amesh Adalja, bu durumun değişebileceğine işaret ederek "mRNA aşılarının daha geniş kapsamlı olarak kullanılmaları için depolanmalarıyla ilgili yenilikler yapılmasını umduğunu" söyledi.
Corona aşısını büyük olasılıkla her yıl yaptırmak gerekecek
Pfizer CEO'su Albert Bourla, CVS Sağlık şirketinin ev sahipliğinde düzenlenen bir oturumda, "Corona virüsü çocuk felci virüsünden çok giderek grip virüsüne benzemeye başlıyor" diyerek Corona virüsü aşılarının tıpkı grip aşısı gibi her yıl tekrarlanması gerekebileceğini söyledi. Çocuk felci aşısı, grip aşısının aksine her yıl yerine sadece çocuklukta uygulanıyor.
Bu konuda daha fazla araştırma yapılması gerektiğinin altını çizen Bourla, yine de olası senaryonun, mevcut aşıların "ilk iki dozundan sonra altı ila 12'nci ay arasında" üçüncü bir dozunun daha gerekeceği, sonrasında da aşının her yıl tekrarlanacağını kaydetti.
