Türkiye’de yıllık enflasyon resmi verilere göre, Eylül ayında beklendiği gibi yüzde 50’nin altına indi.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Eylül ayında enflasyonun yüzde 2,97 yükseldiğini açıklamasıyla, temel enflasyon verisi kabul edilen Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) yüzde 51,97’den yüzde 49,38’e geriledi..
Eflasyon, Kasım 2022’de yüzde 85,51 ile son çeyrek yüzyılın en yüksek seviyesine ulaştıktan sonra Haziran 2023’teyüzde 38,21’e kadar geriledikten sonra yeniden yükselişe geçmiş, Mayıs ayında yüzde 75,45 ile bu yılın zirvesini görmüştü.
Enflasyon Mayıs’tan bu yana her ay yüzde 1,64 ile yüzde 3,23 arasında değişen artışlar gösterse de, baz etkisi ile yıllık bazda düşüşüne devam ediyor.
Yıllık enflasyon düşerken aylık enflasyon artış eğiliminde
Yıllık enflasyon son bir ayda 2,39 puan gerilese de aylık enflasyon 2,47’den 2,97’ye yükseldi.
Yılın ilk dokuz ayındaki enflasyon Eylül itibariyle yüzde 35,86’ya ulaştı.
Yılın üçüncü Enflasyon Raporu’nu Ağustos’ta açıklayan Merkez Bankası da, orta noktası yüzde 34 olmak üzere, 38-42 aralığında yıllık enflasyon tahmininde bulunurken geçtiğimiz ay açıklanan Orta Vadeli Program’da 2024 yıllık enflasyon hedefi yüzde 41,5 olarak belirlendi.
Enflasyonun piyasa beklentisinin üzerinde artması yıl bitmeden faiz indirimine gidilmesi ihtimalini de zora sokmuş görünüyor.
Mehmet Şimşek: “Dezenflasyon süreci devam ediyor”
Resmi enflasyonun açıklanmasının ardından X hesabından açıklama yapan Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Haziran’da başlayan dezenflasyon sürecinin devam edeceğini söylerken, hizmet enflasyonunda düşüşün mal enflasyonuna kıyasla daha yavaş gerçekleşmesini “geriye dönük fiyatlama davranışına” bağladı.
Şimşek, “Eylülde yıllık enflasyon bir önceki aya göre 2,6 puan düşüşle yüzde 49,4’e geriledi. Temel mal enflasyonu yıllık yüzde 28,3 ile görece düşük seviyedeyken geriye dönük fiyatlama davranışı kaynaklı katılık, hizmet enflasyonunda düşüşün yavaş gerçekleşmesine neden oluyor. Haziranda başlayan dezenflasyon süreci devam ediyor. Bu dönemi önümüzdeki yılın ikinci yarısında başlayacak ve enflasyonda kalıcı düşüşü sağlayarak tek haneye ulaşacağımız istikrar dönemi takip edecek. Tüm politikalarımızı fiyat istikrarı hedefimiz doğrultusunda eşgüdüm içinde ve kararlılıkla uygulamayı sürdürüyoruz. Enflasyonu düşürmek sadece hayat pahalılığı sorununu çözmeyecek aynı zamanda vatandaşımızın refahını kalıcı olarak artıracaktır” ifadelerini kullandı.
Profesör Başlevent: “Bu yıl faiz indirimi zor”
Kadir Has Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Cem Başlevent, yıllık enflasyonun belirlenen hedefler içinde kalması halinde dahi faiz indiriminin uzak ihtimal olduğunu söyledi.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Prof. Başlevent, şunları söyledi:
"Geçen yılın son üç ayında aylık enflasyon sırasıyla 3,4, 3,3 ve 2,9 puan oldu. Dolayısıyla yılın geri kalanında yüzde 1,5 ve altında aylık enflasyon olması halinde hedefler yahut tahminler tutturuluyor. Ben de 42-45 aralığında bir enflasyonla 2024’ün bitirileceğini öngörüyorum. Eylül tabii yazdan çıkış oluyor ve zamlar ağırlıkla bu ay yapılıyor. Doğal gaz ve su zamları yılın geri kalanında olmaz diye düşünüyorum. Ama bu tabloda kimilerinin dile getirdiği faiz indirimi artık zor gibi gözüküyor. Maliye politikası para politikasına destek olmuyor. Başta KÖİ (Kamu Özel İşbirlikleri) olmak üzere savurganlıklar devam ediyor. Kamu harcamalarında tasarruf söz konusu değil. Eylül ayına özel bir durum olduğunu düşünüyorum. 3 Ocak 2025’te ortaya çıkacak yıllık enflasyondan sonra faiz indirimi için tarih vermek daha mümkün olur."
DİSK-AR: “Resmi gıda enflasyonu yüzde 43,7 iken dar gelirlinin gıda enflasyonu yüzde 78”
Türkiye’nin üç büyük işçi konfederasyonundan DİSK’in araştırma birimi DİSK-AR, toplumsal kesimlerin enflasyonu farklı yaşadığının altını çizdi.
DİSK-AR’ın yayınladığı raporda, “Fiyat artışları durmuyor. Resmi gıda enflasyonu yüzde 43,7 iken dar gelirlinin gıda enflasyonu yüzde 78. Resmi verilere göre 2003’ten bu yana ortalama fiyatlar 21 kat, gıda fiyatları ise 31 kat arttı. TÜİK verileri üzerindeki şaibe sürüyor. TÜİK yargı kararına rağmen yine madde fiyat listesini yine açıklamadı” ifadeleri kullanıldı.
Türkiye’de asgari ücret 17 bin lira iken dört kişilik ailenin yoksulluk sınırı neredeyse 65 bin lira
Enflasyonun hızlı arttığı 2022 ve 2023’te asgari ücrete yıl içinde iki kez artış yapılırken 2024’ün Temmuz ayında artış yapılmadı.
TÜRK-İŞ’in Eylül ayında yayınladığı rapora göre dört kişilik bir ailenin açlık sınırı 19 bin 830 liraya, yoksulluk sınırı ise 64 bin 595 liraya yükseldi.
Türkiye’de net asgari ücret ise 17 bin 2 lira.
Prof. Başlevent: “Hedeflenen enflasyon üzerinden asgari ücret zammı artık başka kışa kalır”
Bugüne kadar mevcut enflasyon üzerinden asgari ücret zammı yapılırken, son dönemde artışın “beklenti enflasyonu” üzerinden yapılması ihtimalinin de söz konusu olduğu dillendiriliyor.
Prof. Cem Başlevent, “Son iki yılda yapılan ikinci zam bu Temmuz’da pas geçildi. Belli ki resmi enflasyon yüzde 45 civarında olacak. Ücretliler ciddi bir alım gücü kaybı yaşadı. Hep beraber yaşadık. Herhalde şimdi bunun telafisi talep edilecek. 17 bin 2 lira olan asgari ücrete yüzde 45 civarında zam gelir gibi düşünüyorum. 2025’te hedeflenen enflasyon yüzde 17,5. Çokça konuşuldu ama bu kayıplar yaşanmışken hedeflenen enflasyon üzerinden asgari ücret zammı artık başka kışa kalır. Çünkü toplumsal baskı ağır basacaktır. Ama yakında seçim gözükmediği için yaşanan kayıpların en azından bir kısmını telafi edecek daha yüksek zam da mümkün olmayacaktır” diye konuştu.
ENAG, İTO ve Koç Üniversitesi/Konda’nın araştırmaları TÜİK sonuçlarından farklı
Bu arada bağımsız araştırma kuruluşu Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) aylık enflasyonun yüzde 5,34, 12 aylık enflasyonun ise yüzde 88,63 olduğunu açıkladı.
İstanbul Ticaret Odası’nın “İstanbul enflasyonu” olarak bilinen İstanbul Ücretliler Endeksi, Eylül ayında yüzde 3,90 artış gösterdi ve 12 aylık enflasyon yüzde 61,57’de 59,18’e geriledi.
Koç Üniversitesi ve Konda’nın birlikte hazırladığı Türkiye Hanehalkı Enflasyon Beklenti Anketi’nde (TEBA) yıllık enflasyon beklentisi bir önceki aya göre dört puan düşerek yüzde 104’e geriledi.
Araştırmaya katılanlar Eylül 2025’te hissedeceği enflasyonun yüzde 94 olmasını bekliyor.
Forum