Başkan Bill Clinton döneminde Amerika'nın Ortadoğu özel temsilcisi olan, Başkan Obama’ya ve eski Dışişleri Bakanı Hillary Clinton’a Ortadoğu konularında danışmanlık yapan Dennis Ross’a göre Türkiye ve Katar, kendilerini “Hamas’ın temsilcisi” olarak gören iki ülke.
Amerika Dışişleri Bakanı John Kerry, kısa bir süre öncesine kadar “Hamas’la doğrudan temasta oldukları ve nüfuzlarını kullanabilecekleri” gerekçesiyle Gazze krizine çözüm bulma çabaları çerçevesinde sıklıkla Türk ve Katar dışişleri bakanlarıyla temaslar yürütmüş, telefon görüşmeleri yapmış, kimi zaman da geçen hafta Paris’te olduğu gibi doğrudan görüşmüştü.
Washington, terör örgütü olarak gördüğü Hamas’ı doğrudan muhatap almadığı için Gazze krizinin çözümünde “Türkiye ve Katar’a özel rol” biçtiğini ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüleri aracılığıyla dile getirmişti.
İsrail ve Hamas arasında dört hafta süren çatışmalara 72 saatlik ateşkesle ara verilmesinin ardından Amerika dikkatlerini Mısır’ın arabuluculuk önerisine çevirdi, tarafların dolaylı da olsa Kahire’de görüşmeler yürütmesine yoğunlaştı. Önceki haftalarda Mısır, Katar ve Türkiye’yi arabuluculuk girişimlerini bozmaya çalışmakla suçlamıştı.
Ateşkesin sona ermesinden önce açıklama yapan Hamas yetkilileri, Kahire’deki görüşmelerden sonuç alınamadığını söyleseler de, görüşmelere devam edeceklerini bildirdiler
Dün Washington Enstitüsü’nün düzenlediği bir toplantıda konuşan Dennis Ross, Türkiye ve Katar’ın çözüm sürecinde yapıcı olmadığını söylerken şöyle konuştu: “Türkiye ve Katar kendilerini Hamas’ın temsilcisi olarak görüyor. Hamas üzerinde baskı kurmaya hazır değiller. Sadece Hamas’ın kazançlı çıkmasını istiyorlar. Şurası doğru ki, gerçekten bir ağırlığa sahip değiller. Hamas’la görüşebiliyor oldukları doğru. Katar Hamas’a para gönderemiyor, çünkü Mısır’dan geçmesi gerek. Ağırlığı olan asıl ülke Mısır. İlişkiler eskisi gibi olmayabilir. Ama Hamas Refah kapısının açılmasına çok muhtaç. Türkiye’nin de buna etkisi olmaz, çünkü Mısır’la şu anki ilişkileri çok kötü. Katar da etkileyemez. Mısır burada kilit oyuncu. Durumu sükunete kavuşturma, ilerleme sağlama konusunda odaklanılması gereken ülke Mısır olmalı, Türkiye ve Katar değil.”
Obama Mısır'la ilişkileri 'sıfırlamalı'
Mısır’ın Türkiye ve Katar’la ilişkileri, geçen yıl Müslüman Kardeşler kökenli Cumhurbaşkanı Muhammet Mursi’nin askeri darbe sonucu devrilmesinin ardından bozuldu. Türkiye, Mısır’daki askeri rejim ve onun ardından kurulan hükümete tavrını sertleştirirken, Mısırlı yetkililer Katar’ın etkili yayın kuruluşlarından el Cezire’nin faaliyetlerini yasakladı ve halen kurumun üç çalışanını hapiste tutmaya devam ediyor.
Bununla birlikte, darbeden sonra Kahire’nin ilişkileri yalnızca Doha ve Ankara’yla değil Washington’la da bozuldu. Ancak Washington Enstitüsü toplantısına katılan uzmanlar, Mısır’ın Gazze krizini çözmedeki arabuluculuğunu destekleyen Obama yönetiminin bu ülkeye yönelik politikalarını gözden geçirmesi gerektiğini savundu.
Amerika’nın eski Ortadoğu özel temsilcisi Dennis Ross, Mısır’ın arabuluculuk çabalarına, Suudi Arabistan, Ürdün ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkelerin güçlü destek verdiğinin altını çizdi ve bunun Washington’un Mısır politikalarını da yeniden şekillendireceğini söyledi.
“Gazze: Çatışmadan Ateşkese” adlı toplantıda söz alan Washington Enstitüsü Direktörü Robert Satloff da, Gazze’de son birkaç haftada yaşanan gelişmelerin, Amerika’nın Mısır’la ilişkilerini “sıfırlaması” gereksinimini ortaya koyduğunu savundu. Ancak Satloff, Amerikan yönetiminin üst düzey liderlerinin Mısır’la ilişkileri yeniden geliştirme konusunda “bölündüğünü” söyledi ve bazı yetkililerin Kahire’yi “çözümün parçası olarak görmediğini” kaydetti.
Toplantıda konuşan Washington Enstitüsü konuk uzmanlarından emekli İsrailli Tuğgeneral Michael Herzog, Dışişleri Bakanı John Kerry’nin Paris’te Türk ve Katarlı muhataplarıyla görüşmeler yürütmesini, Mısır’ın bu süreçteki rolüne “alternatif yol arama” çabası olarak yorumladı. Türkiye ve Katar’ın gerçekte bu süreçte rol oynaması konusunda Washington’un istekli olduğuna inanmadığını söyleyen Herzog, Kerry’nin Ahmet Davutoğlu ve Halid el Attiya’yla yaptığı görüşmelere ne Mısır’dan, ne Filistin Yönetimi’nden ne de İsrail’den temsilci katıldığına dikkati çekti. Herzog, Türkiye ve Katar’ın, Filistin Ulusal Hareketi’nin kontrolunu Hamas’a vermeye çalıştığını savundu.
