Türk Vatandaşlarına Vize Muafiyeti Gelir mi?

Avrupa Birliği’nin yaşadığı mülteci krizi Ankara-Brüksel ilişkilerini de bundan bir-iki yıl geriye bakıldığında tahmin edilemeyecek bir noktaya taşıdı. Her iki tarafın sadece mülteci konusuna odaklanmayıp konuya “paket” olarak yaklaşması Ankara’nın yıllardır ısrarla üzerinde durduğu Brüksel’in ise özenle kaçınmaya çalıştığı vize muafiyeti konusunu bir kez daha gündemin ilk sıralarına taşıdı. Bu konuda, Türkiye’de şüpheci bir iyimserlik, Avrupa Birliği’nde ise ibrenin daha çok olumsuzu gösterdiği bir hava söz konusu.

Aslında vize muafiyetine ilişkin 2013’te belirlenmiş bir takvim bulunuyor. Buna göre Türkiye, Avrupa Birliği’ne kendi topraklarından kural dışı geçiş yapan ve uluslararası korumaya ihtiyacı olmayan üçüncü ülke vatandaşlarının kabul edilmesine dayanan Geri Kabul Anlaşması’nı tam anlamıyla uygulayacak, Avrupa Birliği de tüm şartların yerine getirilmesi halinde Türk vatandaşlarına vize muafiyeti tanıyacaktı. Öngörülen tarih ise 2017 sonu ya da 2018 başıydı. Mülteci krizi bağlamında yürütülen pazarlıklar bağlamında tarih önce Ekim 2016’ya çekildi. Türkiye’nin şu anki hedefi ise Haziran 2016.

Akla ilk gelen soru ise bunun mümkün olup olmadığı. Buna hemen “evet” diye yanıt vermekten çok “mümkün ama” mantığıyla yaklaşmak daha gerçekçi.

Her şeyden önce Türkiye’nin 72 kriterden oluşan yol haritasını tamamlaması gerekiyor. Bu kriterler, Avrupa Birliği’nin sadece Türkiye için oluşturup empoze ettiği şartlar değil. Genel hatlarıyla standart bir prosedür söz konusu ve Türkiye, 2013’te bu şartları yerine getirme taahhüdü altına girdi.

Türkiye, 2013’ten bu yana 72 kriterden 19’unu tamamladı. Önümüzdeki iki ayda ise geriye kalan 53 kriteri tamamlamak durumunda. Bu kriterlerden birinin bile tamamlanmaması süreci kilitlemeye yeter. Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande başta olmak çok sayıda lider kriterlerin yerine getirilmesi gerektiğinin ve şartlarda bir değişikliğin söz konusu olmadığının altını kalın bir şekilde çizdi.

Kriterlerin tamamlanıp tamamlanmadığına sürecin teknik boyutundan sorumlu olan Avrupa Birliği Komisyonu karar verecek. Komisyon’dan yeşil ışık çıkması ise teknik sürecin sonu siyasi sürecin başlangıcı olacak çünkü vize muafiyeti teknik olduğu kadar siyasi bir konu.

Komisyon’un olumlu görüş bildirmesi halinde hem Avrupa Parlamentosu’ndan hem de üye ülkelerden oluşan Avrupa Birliği Konseyi’nden onay alınması gerekecek. Vize konusuna şu aşamada son derece olumsuz baktığı bilinen Avrupa Parlamentosu’nda karar basit çoğunlukla alınacak. Avrupa Birliği’ndeki oylama ise oybirliği yöntemi yerine nitelikli çoğunluk yöntemiyle yapılacak. Olumlu karar alınabilmesi için Avrupa Birliği üyelerinin yüzde 55’inin, ki bu da 28 ülkeden 16 ülke anlamına geliyor, onay vermesi ve bu ülkelerin Birlik nüfusunun yüzde 65’ini temsil ediyor olmaları gerekecek.

Avrupa Birliği kaynakları vize muafiyetinin Haziran 2016’da gerçekleşeceğine şu aşamada pek ihtimal vermiyor. Liderlerin bu konuya nasıl yaklaştıkları ise 17-18 Mart’ta Brüksel’de yapılacak zirvede netleşmeye başlayacak.

Türkiye kanadı ise sürecin zorlu olmasına rağmen Avrupa Birliği kanadının gerekli sorumluluğu göstermesi halinde bu hedefe ulaşmanın mümkün olduğu görüşünde. Türkiye, gerekli teknik şartların karşılanmasına rağmen Avrupa Birliği tarafından alınacak siyasi kararın olumsuz olması durumunda Geri Kabul Anlaşması’nı feshetme hakkına sahip olduğunu hemen her fırsatta ve her düzeyde hatırlatıyor.