Arap dünyası, Tunus’taki halk ayaklanmasını ve ardından yaşanan gelişmeleri yakından izliyor. Bazı çevreler, Tunus’ta halkın ayaklanmasına neden olan yoksulluk, pahalılık, siyasi baskılar ve geniş çaplı yolsuzluklar gibi koşulların diğer Arap ülkelerinde de geçerli olduğuna dikkat çekiyor. Ancak bazı uzmanlar da sorunlar benzerlik taşısa da her Arap ülkesinin farklı yapıya sahip olduğunu, bu nedenle halkın sorunlar karşısındaki tepkisinin farklı olacağını düşünüyor.
Mısır’da turizmcilik yapan Nadia da Tunus’taki gelişmeleri yakından izleyenler arasında. Nadia, tüm Arap dünyasının turizm açısından büyük zenginlikler sunduğunu, ancak bölgede yaşanan siyasi sorunların da göz ardı edilemeyeceğini söylüyor.
Nadia, “Siyasi gerilim çok fazla, işsizlik oranı yüksek, yıllardır devam eden diktatörlükler yüzünden ifade özgürlükleri son derece kısıtlı. Mısır’da yoksulluk sınırının altında yaşayanların sayısı çok fazla,” diyor. Nadia, Mısırlı Muhammed Buazizi’nin meclisin önünde kendini yakmasının bu ülkede daha önce benzeri olmayan bir protesto eylemi olduğuna dikkati çekiyor. Kendini yakma eylemi daha sonra Moritanya ve Cezayir’de de tekrarlandı.
Tunus’taki ayaklanma bazı Arap ülkelerinde küçük gösteriler düzenlenmesine önayak oldu. Kahire’deki Amerikan Üniversitesi’nden Profesör Said Sadık, Tunus’taki ayaklanmanın Arap ülkelerindeki muhalefeti güçlendireceğini söylüyor. Sadık, “Değişimin mümkün olacağına dair umut aşılamak çok önemli. Her yerde değişimin aynı formda şekillenmesi beklenmemeli, tarih kendini aynı ayrıntılarla tekrarlamaz,” diyor.
Tunus, Arap dünyasında farklı özellikler taşıyan bir ülke. Tunus’ta orta sınıf güçlü, ekonomi petrol gelirlerine bağımlı değil, okuma-yazma oranı yüksek, kadın-erkek eşitliği diğer Arap ülkelerine göre daha fazla.
'Mısır'da halkın %10'u rüşvet alıyor'
Beyrut’taki Carnegie Ortadoğu Merkezi uzmanlarından Emir Hamzavi, devrik Tunus liderinin adının karıştığı rüşvet ve yolsuzluk skandallarının bile diğer Arap ülkelerindekinden farklı olduğunu söylüyor. Hamzavi, Tunus’ta yolsuzlukların devrik lider Zeynel El Abidin Bin Ali’nin akrabaları tarafından yapıldığına dikkati çekiyor.
Hamzavi, “Mısır’da elbette yolsuzluk var, ama yolsuzluklardan altı ya da yedi kişi çıkar sağlamıyor, nüfusun %10’u yolsuzluk yapıyor. Aynı durum Fas ve Cezayir için de geçerli,” diyor.
Rüşvet ve yolsuzluklar en çok güvenlik kuvvetleri arasında yaygın. Carnegie uzmanı Emir Hamzavi, Tunus’ta ise durumun farklı olduğunu, ordunun genelde siyasetin dışında kaldığını söylüyor.
Mısırlı Profesör Said Sadık, Arap diktatörler arasında ilk sırada yer alan Libya lideri Muammer Kaddafi’nin Tunus’taki halk ayaklanmasını küçümsediğine dikkati çekiyor. Mısır Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek ise Şarm El Şayh’teki Arap Birliği toplantısında farklı bir yaklaşım sergiledi ve bölgenin en büyük zenginliği olan genç nüfusa yatırım yapılmasını istedi.
Mübarek, konuşmasında işsizlik, eğitim, ekonomik ve sosyal kalkınmanın öncelik taşıması gerektiğini kaydetti.
'Her ülkenin kırılma noktası ayrı'
Arap Birliği Genel Sekreteri Emir Musa da aynı toplantıda Tunus’taki ayaklanmanın hiçbir Arap ülkesinin uzağında olmadığını söyledi.
Kahire’deki Amerikan Üniversitesi profesörü Said Sadık, “Ortadoğu’daki rejimler hatalarından ders çıkarmaya, insan hakları ihlallerini azaltarak gergin ortamı yumuşatmaya çalışıyor. Bu belki olası ayaklanmaları erteleyebilir ama riskleri ortadan kaldırmaz,” diyor.
Said Sadık, ayaklanmaları önlemenin tek yolunun siyasi reformlar yapmak olduğunu söylüyor.
Carnegie uzmanı Emir Hamzavi de Tunus’taki gelişmelerin aslında Doğu Avrupa, Latin Amerika ve Asya ülkelerindeki ayaklanmaların benzeri olduğunu söylüyor. Hamzavi, Arap dünyası demokrasiden muaf olamayacağı görüşünü savunuyor.
Emir Hamzavi, “Bizim de diğer insanlardan farklı olmadığımız aşikar, Araplar da dürüst hükümetler, kuvvetlerin dengeli dağılımı ve adil yönetimler istiyor,” şeklinde konuşuyor.
Hamzavi, “Her ülkenin bir kırılma noktası var, ama hangi ülke ne zaman ve hangi koşullarda bu kırılma noktasına ulaşır, kestirmek zor,” diyor.
