Afganistan’da Taleban’ın dün açıkladığı geçici hükümet, uluslararası toplumdan olumlu karşılık görmedi. ABD yönetimi, Taleban’ın açıklamasını değerlendirdiklerini belirtirken, hükümetteki bazı kişilerin bağlantıları ve geçmişleri hakkında kaygı duyduklarını bildirdi. ABD’nin yanısıra Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletler’den de, Taleban’a kapsayıcı olma sözünü yerine getirmediği gerekçesiyle tepki gösteren açıklamalar geldi. ABD’nin çekilmesiyle Afganistan üzerindeki etkisini arttıracağı yorumları yapılan Çin ise Taleban’ı Afgan halkının taleplerine kulak vermeye ve terör örgütleriyle bağlarını kesmeye çağırdı.
ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan bir sözcü, “Afgan halkının kapsayıcı bir hükümeti hak ettiği noktasındaki beklentilerini açıkça ortaya koyduklarını” hatırlattı.
Sözcü yaptığı yazılı açıklamada, “Açıklanan listedeki isimlerin tamamen Taleban üyelerinden ya da Taleban’ın yakın ortaklarından oluştuğunu ve hiçbir kadın içermediğini görüyoruz. Ayrıca bazı kişilerin bağlantıları ve geçmişlerinden kaygı duyuyoruz. Taleban’ın bunu geçici bir kabine olarak sunduğunu anlıyoruz. Bununla birlikte, Taleban’ı sözleriyle değil icraatlarıyla değerlendireceğiz” ifadelerini kullandı.
Amerika’nın Sesi’ne açıklama yapan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü de, Taleban’ın, Afganistan’dan daha önce üzerinde anlaşılmış noktalara gitmek için hazır bekleyen uçuşlar dahil, seyahat belgelerine sahip yabancı ülke vatandaşları ve Afganlar’ın ülkeden güvenli bir şekilde ayrılmasına imkan tanınacağı sözünü hatırlattı ve bu konuda gerekli adımların atılmasını bekledikleri mesajı verdi. Sözcü, “Ayrıca Taleban’dan, Afgan topraklarının başka ülkeleri tehdit etmek için kullanılmamamasını güvence altına alması ve Afgan halkına insani yardımların ulaştırılmasını sağlaması konusunda açık beklentimizi yineliyoruz. Dünyanın gözü üzerlerinde” dedi.
Taleban, geçici hükümetin belli olmasından önceki açıklamalarında Afganlar’a ve yabancı ülkelere, “kapsayıcı bir hükümet” kurma ve 1990’lı yıllardaki katı İslamcı yönetim tarzını geri getirmeme sözü vermişti. Ancak geçici hükümete dahil edilen isimlerin hepsi Taleban üyelerinden oluşuyor ve aralarında ABD’nin terör listesinde bulunan, geçmişte ABD operasyonuyla yakalanan ya da 1990’lardaki hükümette görev almış kişiler de var.
ABD Başkanı Joe Biden Pazartesi günü yönetiminin Taleban’ı tanıyıp tanımayacağı sorusunu, “Hayır, bunun için daha çok erken” diye yanıtladı, bunun Taleban’ın atacağı adımlara, Amerikan ya da diğer ülke vatandaşlarının ülkeden ayrılmasına izin verip vermeyecekleri, kadınlara ve kız çocuklarına nasıl davranacakları gibi unsurlara bağlı olduğunu söyledi.
BM’den kapsayıcılık vurgusu
Birleşmiş Milletler’den yapılan açıklamada da, Afganistan’da kalıcı barışın sadece müzakere edilmiş ve kapsayıcı bir çözümle olabileceği vurgulandı.
BM Sözcüsü Farhan Haq Salı günkü günlük basın brifinginde, “BM barışçı bir çözüme katkı sağlamaya, kadınlar ve kız çocukları başta olmak üzere tüm Afganlar’ın insan haklarını desteklemeye, 2030 gündemiyle uyumlu şekilde sürdürülebilir bir kalkınmayı teşvik etmeye ve ihtiyaç halindeki sivillere hayat kurtarıcı insani yardımları ve kritik önemde desteklerin sağlanmasına bağlılığını sürdürüyor” diye konuştu.
BM Genel Sekreteri'nin Çatışma Bölgelerinde Cinsel Şiddeti Önleme Özel Temsilcisi Pramila Patten de, Taleban’ın geçici hükümette kadınları dışlamasının, kadınlar ve kız çocuklarını “koruma ve haklarına saygı gösterme” sözüne bağlılığı hakkında soru işaretleri uyandırdığını ve kapsayıcı, güçlü ve refah içinde bir toplum inşa etme hedefine dair yanlış sinyaller gönderdiğini” kaydetti.
Avrupa Birliği: “Taleban sözünü tutmadı”
Avrupa Birliği de, Taleban’ın, açıkladığı geçici hükümetin yapısı itibariyle, yönetime farklı grupları dahil etme ve kapsayıcı olma sözünü yerine getirmediğini bildirdi.
AB’den bir sözcü, “Açıklanan isimler değerlendirildiğinde, görmeyi arzu ettiğimiz ve Taleban’ın da son haftalarda sözünü verdiği, Afganistan’ın zengin etnik ve dini çeşitliliğini yansıtan kapsayıcı ve temsiliyetçi bir yapı içermediği görülüyor” ifadesini kullandı.
AB ayrıca, insani yardımları devam ettirmeye hazır olduklarını belirtti, ancak uzun vadede yardımların Taleban'ın temel özgürlükleri ne kadar benimseyeceğine bağlı olacağı uyarısında bulundu.
Erdoğan: “Süreci dikkatle takip edeceğiz”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da Taleban’ın açıkladığı geçici hükümeti, "Biliyorsunuz buna kalıcı demek zor ama geçici bir kabine açıklandı. Bu kabine nereye kadar devam eder bilemeyiz. Bize düşen bu süreci dikkatle takip etmektir. Temennim tüm Afganistan halkı için hayırlı olması” sözleriyle değerlendirdi.
Almanya: “İyimser olmak için neden yok”
Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas, geçici hükümetle ilgili kaygısını dile getirirken, Afganistan’daki koşullar hakkında iyimser olmak için bir işaret bulunmadığını belirtti.
Maas, “Diğer grupları içine almayan geçici hükümetin açıklanması ve Kabil’de dün göstericiler ve gazetecilere karşı uygulanan şiddet, bizi iyimser olmaya iten türden işaretler değil “dedi. Ancak Maas kıtlık ve ekonomik sıkıntılar yaşayan ülkeden daha fazla sayıda kişinin ayrılabilmesini sağlama çabası kapsamında Taleban’la görüşmeye hazır olduklarını söyledi.
Çin: “Afgan yetkililer halkın tümüne kulak vermeli”
Afganistan’la sınır paylaşan Çin de, Afgan yetkililerin tüm ırk ve gruplara mensup kişilere kulak vermesini, halkın arzularını ve uluslararası toplumun beklentilerini yerine getirmesini umduklarını belirtti. Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Wang Wenbin günlük basın brifinginde, yeni hükümetin oluşumunu, Afganistan’ın yeniden inşası yolunda gerekli bir adım olarak gördüklerini kaydetti.
Wang, Pekin’in Taleban hükümetini tanıyıp tanımayacağı sorusu üzerine, Çin’in yeni hükümetin liderleriyle iletişimi sürdürmeye hazır olduğunu söyledi.
“ABD ve müttefikleri Afganistan’a yardım etmekle yükümlü”
Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi de ABD ve müttefiklerinin, diğer tüm ülkelerden daha fazla olarak Afganistan’a ekonomik ve insani yardım yapma yükümlülüğü olduğunu belirtti.
Çin Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasına göre, Afganistan’a komşu ülkelerden diplomatların video konferans üzerinden düzenlediği toplantıda konuşan Wang, ABD ve müttefiklerinin, Afganistan’ın egemenliği ve bağımsızlığına saygı göstermesi ve olumlu kalkınmasına yardım etmesi gerektiğini söyledi.
Çin’in Afganistan’a Corona virüsü aşısı, gıda, kışlık malzeme ve ilaç gibi yardımları hakkında ayrıntılar veren Wang, Taleban’a tüm aşırıcı terör unsurlarıyla bağlarını kesmesi ve bu gruplara karşı adımlar atması çağrısında bulundu.
Wang, “Tüm taraflar, bölgesel güvenliği ve istikrarı güçlendirme hedefi doğrultusunda, Afganistan’dan sızan terör örgütlerini yakalamak ve yok etmek için istihbarat paylaşımı ve sınır kontrolu işbirliğini güçlendirmeli” dedi.
Japonya da Taleban’ın adımlarını izlediklerini bildirirken, ABD ve diğer ülkelerle işbirliğini sürdüreceklerini kaydetti. Japonya Kabine Genel Sekreteri Katsunobu Kato, Afganistan’daki Japonlar’ın güvenliği ve ayrılmak isteyenlere destek için Taleban’la diyalog dahil ellerinden gelen çabayı gösterdiklerini vurguladı.
Birleşmiş Milletler, Afganistan’da gıda ve diğer yardım malzemelerinin tükenmek üzere olduğu, temel hizmetlerin sağlanamadığı ve bu yıl ülkede yarım milyonun üzerinde kişinin yerlerinden olduğunu bildiriyor.
