Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne 2021 yılında hakkında en çok başvuru yapılan iki ülke yine Rusya ve Türkiye oldu.
AİHM Raporu'na göre, 2021 yılında en çok Rusya ve Türkiye hakkında hak ihlali yapıldığına ilişkin başvuru yapıldı. Rusya ve Türkiye'yi Ukrayna, Romanya, İtalya ve Polonya izledi. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Başkanı Robert Spano, Türkiye'den gelen davaların yüzde 75'inin darbe girişimiyle bağlantılı davalar olduğuna dikkat çekti.
AİHM Başkanı Spano, Strazburg'da düzenlediği basın toplantısında, AİHM'in 2021 yılı bilançosunu ve AİHM İstatistik Analiz Raporu'nu değerlendirdi. Spano, Avrupa'nın insan hakları ve hukuk devleti ilkeleri açısından eşi görülmeyen bir dönüşümden geçtiğini belirterek, Covid-19 pandemisinin bu durumu daha da derinleştirdiğini kaydetti.
Spano, 2021'de AİHM'nin 36 binden fazla başvuruyu karara bağladığını, bunun bir önceki yıla oranla yüzde 5 daha düşük olduğunu belirtti.
AİHM Büyük Daire veya Daire kararlarının sayısı, 2020'ye göre yüzde 9 artarak 428'e ulaştı. 2020'nin sonunda bekleyen başvuru sayısı 62 bin iken, bu rakam 2021 sonunda yüzde 13 artarak 70 bin 150'ye yükseldi. Bekleyen başvuruların yüzde 70'i 4 ülkeyi ilgilendiriyor: Rusya Federasyonu, Türkiye, Ukrayna ve Romanya. Spano, her yıl olduğu gibi bu yıl da Rusya'nın, hakkında başvuru yapılan ülke rekorunu elinde tuttuğunu açıkladı.
Türkiye başvurularının yüzde 70'i darbe girişimiyle ilgili
17 bin başvuruyla ilk sırada yer alan Rusya’yı 15 bin 250 başvuruyla Türkiye, 11 bin 370 başvuruyla Ukrayna, 5 bin 690 başvuruyla Romanya, 3 bin 646 başvuruyla da İtalya izliyor. AİHM 2021 Raporu'na göre, 5 ülke tüm mahkemeye gelen başvuruların yüzde 75'ini oluşturuyor.
AİHM Başkanı Spano, 2021 istatistiklerini değerlendirirken, "Rusya, geçtiğimiz yıla oranla yüzde 24 artarak 17 bin başvuruyla hakkında en çok başvuru yapılan ülke oldu. Ardından 15 bin 250 başvuruyla Türkiye geliyor. 2020'ye oranla yüzde 30 artış var. Bu iki ülkeyi Ukrayna ve Romanya izliyor" dedi.
Rusya ve Türkiye'den gelen davalardaki artışın nedenlerinin sorulması üzerine, "Türkiye'den gelen vakaların yüzde 70'i, darbe girişimi ile ilgili davalar. Yüzde 30 artış ise bu konuda ulusal mahkemelerde biten davaların buraya gelişini yansıtıyor" diye konuştu. Spano, Rusya'daki yüzde 24 artışın ise çoğunlukla gösteri ve yürüyüş hakkının engellenmesinden kaynaklanan davalar olduğunu belirtti.
AİHM, 2021'de Türkiye ile ilgili 567 farklı başvuruyu kapsayan 78 karar verdi. Bu 78 karardan 76'sı insan hakları sözleşmesinin en az bir ihlalini tespit etti. AİHM istatsitiklerine göre, 2021'de 31 ifade özgürlüğü, 29 özgürlük ve güvenlik hakkı ve 22 adil yargılanma hakkı ihlali tespit edildi.
Osman Kavala sorusu
Türkiye'nin işadamı Osman Kavala hakkında AİHM kararını uygulamaması nedeniyle Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nin 2 Şubat'ta Türkiye aleyhinde "ihlal prosedürü" başlatabileceğine ilişkin soruları yanıtlayan Başkan Spano, "Elbette Kavala davası hakkında konuşmak istemiyorum, genel kuralı hatırlatmak istiyorum. Geçen yılki basın toplantısında da söylediğim gibi hükümetler, üyesi olduğu, imza attığı mahkemelerin kararlarını uygulamakla yükümlüdür. Genel anlamda, 47 üyemiz için söylüyorum. Bakanlar Komitesi ne karar alacak göreceğiz" dedi.
Komite'nin kararından sonra nasıl bir sürecin işleyeceği sorusuna ise Spano, "Genel anlamda, Kavala dosyasına benzer tek bir örneğimiz var. Mamadof (Azerbaycan) davası. Bakanlar Komitesi, Kavala dosyasında karar alırsa, elbette mahkeme de üzerine düşeni yerine getirecektir. Ancak bunun ne kadar süreceğini söylemek zor. Olabildiğince hızlı olur. Bu yıl elbette... bu birkaç ay meselesi" yanıtını verdi.
Etki vakaları uygulaması
Spano, önemli, ciddi ve acil vakaların işlenmesini ve çözümlenmesini hızlandırmak için 2009 yılından bu yana uygulanan "önceliklendirme politikasına" yeni bir vaka işleme stratejisi olan "etki vakaları" stratejisini eklediklerini belirterek, başvuran ve davalı devlet için veya genel olarak sözleşme sisteminin gelişimi için önemli meseleleri gündeme getirdiklerini vurguladı. Spano, 1 Ocak 2022 itibarıyla 500'den fazla davanın bu kategoriye girdiğini ve ifade özgürlüğü, adil yargılanma hakkı, gazetecilerin telefon dinlemesi ve gizlice izlenmesi, pandemiyle ilgili davalar, cinsel azınlıklara karşı ayrımcılık, hak ve özgürlükle ilgili davaları içerdiğini dile getirdi.
AİHM Başkanı Spano, Avrupa hukuk alanının veya genel olarak dünyanın durumunu yansıtan ciddi zorluklara rağmen, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin temel amacının zor zamanların sınavıyla yüzleşmek olduğunu vurgulayarak, "Demokratik yönetim ve hukukun üstünlüğü ilkelerini ne pahasına olursa olsun korumak, şimdi her zamankinden daha hayati hale geldi. Asla unutmayalım: Bu temel ilkelerin olmadığı bir dünya, artık özgür olmayan bir dünyadır" dedi.
