Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Amerika ile Avrupa arasında vergi savaşına dönüşen ve GAFA olarak adlandırılan Google, Amazon, Facebook, Apple gibi büyük internet devlerinin vergilendirilmesi krizini çözmek için başlattığı çalışmasını tamamladı. OECD, uluslararası dev internet şirketlerine "yüzde 12-13 küresel vergi uygulanmasını" içeren bir plan hazırladı. Öneri, Çarşamba günü toplanacak olan G-20 Maliye Bakanları'na sunulacak.
Uluslararası toplum, ABD ile başta Fransa olmak üzere pek çok Avrupa ülkesi arasında, küreselleşme ve dijital teknoloji çağında krize dönüşen büyük internet devi şirketlerin vergilendirilmesi konusunda ilk kez ortak bir çözüme yaklaştı. OECD, uluslararası internet devi şirketlere, tüm dünya genelinde bir vergi uygulanmasını öngören çalışmasını tamamladı. Ancak proje üzerinde, politik kararlar alınması gereken bazı önemli soru işaretleri devam ediyor. Proje teknik olarak daha net hale geldikçe, birçok engelin de politikacılar tarafından kaldırılması gereği daha net ortaya çıkıyor.
Özellikle verginin kapsamı üzerinde bir uzlaşma sağlanması, bu yasanın yalnızca GAFA şirketlerini mi, yoksa internet üzerinden satış yapan tüm çok uluslu şirketleri mi kapsayacağı sorusu, üye devletlerin önüne gelecek. Bir başka sorun ise, mesafe konusu; yani verginin kesin dağıtım anahtarlarında, şirketlerin kurulduğu ülkeler ile müşterilerinin bulunduğu "pazar" ülkeleri arasındaki mesafe nasıl kayda alınacak? Bütün bu konular, vergi cenneti bölgeler, ABD seçimleri ve Corona virüsüyle mücadele gibi son derece ağır dosyalarla birlikte ele alınması gereken konular.
G20 Maliye bakanlarına sunulacak
OECD yönetimi, bütün bu soru işaretlerinin ışığında hazırladığı yeni vergilendirme projesini 14 Ekim Çarşamba günü, 19 en zengin ülke ve AB'den oluşan G20 Maliye Bakanları toplantısına sunacak. Fransız Le Monde gazetesi, OECD'nin, bu planla, çok uluslu şirketler için, yaklaşık yüzde 12,5'lik bir "minimum dünya vergisi" oranıyla, yeni bir vergi sistemine sahip olmayı planladığını yazdı. Planla aynı zamanda, vergiden kaçan şirketlerin de sisteme geri dönmesi hedefleniyor. Büyük şirketlerin vergilendirilmesi için geçtiğimiz yıl hayata geçirilmesi planlanan uzlaşmanın, bir yıl gecikmeli olarak, G20 nezdinde 2021 ortasında sağlanması umut ediliyor.
"37 ülkeden 31'i destekliyor"
OECD'nin kararını beklemeyen Alman Maliye Bakanı Olaf Scholz, 9 Ekim tarihinde yapılan bir hazırlık toplantısının ardından, OECD üyesi 37 ülkeden 31'inin bu yeni planı desteklediğini açıkladı. Scholz, "Bu olumlu bir işaret ve eminim ki, yaz aylarından evvel nihai bir anlaşmaya varabileceğiz" dedi.
Uzmanlar, yolun yarısının kat edildiğini, bardağın yarısının artık dolu olduğunu, gelecekte uygulanacak yeni küresel verginin artık "ayrıntılı bir mimariye sahip olduğunu" dile getiriyorlar. Ancak bardağın boş kısmında, bu öneriye, başta ABD olmak üzere, hangi ülkelerin destek vereceği sorusu var. Teknik mimari alt yapıyı hazırlayan OECD, şimdi bu projeye politik destek aranmasını bekliyor.
Yeni kriterler ve iki temel ayak
Somut olarak, OECD tarafından hazırlanan planın mimarisi iki temel ayak üzerine kuruluyor. Birincisi, GAFA şirketlerinin, belirli bir ülkedeki fiziksel varlığı dışında, "uzaktan satış veya bir bölgedeki sınırlı sayıda varlık" göz önünde bulundurularak, yeni ekonomik modellere uyum sağlaması, böylece daha adil bir vergi dağılımının getirilmesi. Bir başka deyişle, bu şirketlerin en fazla müşterilerinin olduğu ülkelerin vergi haklarını genişletmek.
Bazı ülkeler yalnızca dijital şirketleri (GAFA) hedeflemek istiyor, diğerleri buna tüm çok uluslu şirketleri eklemek istiyor. G20 ülkelerinin alması gereken en önemli politik karar da bu sınırları belirlemek olacak. Planın bu ayağıyla, çok uluslu şirketlerin, vergi cennetlerinden ve agresif ölçekli vergi planlama politikalarından çıkması sağlanacak.
Asgari vergi ayağı
OECD planının ikinci ayağı ise, çok uluslu şirketler için küresel olarak geçerli olacak şekilde, "Asgari bir vergi oranı" oluşturmak ve bu oranı yüzde 12 ile yüzde 13 arasında belirlemek. Bu oranın hangi seviyede belirleneceğine üye ülkeler karar verecek. Ancak, prensipte, bir devlet, kendi topraklarında ki bir firmaların, yurt dışına ödediği vergiler ile kendi topraklarında ödemesi gereken vergiler arasındaki farkı isteyecek.
Gerçekleşme şansı nedir?
OECD tarafından önerilen bu yeni sistemin başarısı, Amerika'da Demokrat başkan adayı Joe Biden ve Başkan Donald Trump arasında yaşanan seçim yarışının ardından, sonuç ne olursa olsun, ABD'yi yeniden müzakere masasına geri getirmeye bağlı olacak. Müzakereler, ABD'de yeni hükümet göreve başladıktan sonra, 2021 yılının Ocak ayında yeniden hızlanacak.
ABD Maliye Bakanı Steven Mnuchin GAFA vergisini isteğe bağlı hale getirerek, şirketlere buna tabi olup olmayacağını seçme hakkının verilmesi için bastırıyor. OECD ise, verginin küresel çapta etkili olması için Mnuchin'i, ısrarla savunduğu konumun ötesine geçmeye ikna etmeyi umuyor. Bunun için de, önerisini yapıcı bir şekilde basitleştirerek, ABD'nin de kabul edebileceği bir formülle uyumlu hale getirmek istiyor.
Paris-Berlin farkı
Ancak OECD'nin önerisinin hayata geçirilebilmesi için, Almanya ve Fransa arasında da bir uyum sağlanması gerekiyor. Paris, eğer OECD karar almakta gecikirse, AB'nin ortak bir karar çıkarmasını istiyor. Kendiliğinden GAFA şirketlerine vergi getiren Paris, Aralık ayında karar çerçevesinde, bu şirketlerden vergi tahsil etmeye hazırlanıyor. Ama Amerika'nın karşılığında Fransız ürünlerine yüksek vergiler getirmesinden endişe duyuyor ve vergi kararının AB içinde alınmasını istiyor. Almanya ise, ABD'nin öfkesini çekmek istemiyor ve OECD düzeyinde kapsamlı bir anlaşmadan yana tavır koyuyor.
OECD'nin hesaplamalarına göre, reformun birinci ayağı, vergi cennetleri ve vergi dampingi konusunda usta olan İrlanda, Hollanda ve Singapur gibi ülkeler aleyhine işleyecek ve 100 milyar dolarlık (84,6 milyar Euro) karın yeniden devletler arasında dağıtılmasıyla sonuçlanacak. Böyle bir dağıtımdan pek çok ülke kazançlı çıkacak. Planın ikinci ayağı ise, yıllık en az 80 milyar dolarlık ek net vergi gelirini temsil ediyor. Ekonomik kriz ve Corona virüsü kriziyle mücadele eden hükümetler için, önümüzdeki aylarda bu yasanın geçmesi önemli bir rahatlık sağlayacak.
