Kapsamlı Ortak Eylem Planı olarak adlandırılan İran nükleer anlaşmasının geleceğinin ve eski ABD Başkanı Donald Trump döneminde anlaşmadan ayrılan ABD’nin anlaşmaya geri dönmesinin görüşüleceği toplantı Avusturya’nın başkenti Viyana’da başlıyor.
2015'te imzalanan anlaşmaya taraf Almanya, İngiltere, Fransa, Çin, Rusya ve İran’dan üst düzey diplomatların katılımıyla gerçekleştirilecek toplantıda, Viyana’da bulunan ABD’li diplomatlar doğrudan masada olmasa da görüşmeler ve planlar hakkında sürekli bilgilendirilecek.
Toplantıya ev sahipliği yapan Avusturya Dışişleri Bakanlığı’ndan bir yetkili, görüşmelerin Amerikalı diplomatların oturacağı başka bir salona canlı yayın olarak aktarılmasının planlandığını açıkladı. İki tarafın uzlaşabilmesinin önünü açacak teknik ayrıntılarla ilgili yol haritasının hazırlanacağı görüşmelerin ne kadar süreceği konusunda ise kesin bir açıklama yapılmadı. Ancak toplantının hazırlık sürecinde yer alan Almanya Dışişleri Bakanlığı’ndan bir sözcü, "iki haftadan fazla, iki aydan az sürmesi bekleniyor" ifadesiyle temsilcilerin zaman baskısı olmadan görüşeceklerini söyledi. Sözcü, toplantıda ABD'li ve İranlı heyetler arasında doğrudan görüşmenin gerçekleşmesenin "şu an için planlanmadığını" da belirtti.
Diplomatik gözlemciler, Alman yetkiliden gelen "zaman baskısı yok" açıklamasına rağmen, görüşmelerin İran’da 18 Haziran‘da yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimi öncesinde sonuçlandırılmasının hedeflendiği öngörüsünde bulunuyor. 2013 ve 2017'de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanan ve önümüzdeki seçimle görevinden ayrılacak olan Hasan Ruhani, geçen Şubat ayında Başbakan Angela Merkel’le yaptığı görüşmede, ABD'nin ülkesine yönelik yaptırımları kaldırması durumunda Tahran‘ın nükleer anlaşmayı tam olarak uygulayacağını belirterek bu konudaki tavrını netleştirmişti.
Viyana’daki buluşmanın gerçekleşmesi sürecinde kilit isimlerden biri olarak tanımlanan Alman Dışişleri Bakanı Heiko Maas da "İran'da cumhurbaşkanlığı seçimleri olacağı için zaman azalıyor. ABD ve İran'ın müzakere masasına oturması gerekiyor" sözleriyle toplantının bir kaç hafta içinde sonuçlanması gerektiğini ima etmişti.
Berlin’deki analizlerde, görüşmelerin beklenen sonucu vermemesi ve ABD’nin yaptırımları kaldırarak anlaşmaya dönmemesinin, İran seçimlerinde muhafazakar adaylar açısından büyük bir zafer olacağı, Ruhani ve onun yerine geçebilecek isimler arasında yer alan reform yanlısı Mustafa Kevakabiyan'ın güç kaybına uğrayacakları vurgulanıyor.
Almanya, ABD ve İran'ı müzakere masasına oturtmak için arabulucu
Almanya, eski Başkan Donald Trump yönetiminin ABD'yi anlaşmadan çıkarmasından bu yana ABD ve İran'ın nükleer anlaşma konusunda tekrar müzakere masasına dönmeleri konusunda arabuluculuk görevini üstlendi. Joe Biden’in ABD başkanlığına seçilmesiyle anlaşma şansının oluştuğunu düşünen Berlin, Tahran'ın nükleer programının kısıtlanması karşılığında ABD tarafından ülkeye uygulanan yaptırımların kaldırılmasını arzuluyor.
Başbakan Merkel, İran ve ABD arasındaki anlaşmazlığın devam etmesinin, "tüm bölgenin güvenliğini tehlikeye atacak öngörülemez sonuçları olabileceği" yönünde açıklamalar yaparken, Viyana’daki toplantı öncesinde konuşan Dışişleri Bakanı Maas, "Yeniden her iki tarafın da karşılıklı saygı gösterecekleri bir uzlaşı, tüm bölgenin güvenliği için bir kazanım olur. Ayrıca bölgesel istikrara yönelik diğer önemli konuların görüşülmesinin de önü açılır" şeklinde bir değerlendirme yaptı.
Geride kalan aylarda, Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian ve İngiltere Dişişleri Bakanı Dominic Raab ile bu konudaki ortak çizgilerini belirlediklerini ifade eden Maas, nükleer anlaşmayı sürdürmek istediklerini dile getirdi. Maas’a göre Berlin’in bu bağlamdaki tavrı çok net: "Hedefimiz açık: Anlaşmayı korumak istiyoruz ve anlaşma çerçevesinde bir diplomatik bir çözüme ulaşmak istiyoruz."
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, 19 Şubat’ta Le Drian, Raab ve Maas ile İran konusunda bir videokonferans gerçekleştirmiş, toplantının ardından yapılan ortak yazılı açıklamada, "Bakan Blinken, ABD Başkanı Joe Biden'ın dediği gibi İran'ın taahhütlerini tam olarak yerine getirmesi halinde ABD'nin aynısını yapacağı ve İran ile görüşmelere başlamaya hazır olduğunu hatırlattı" ifadesi kullanılmıştı. Biden, göreve geldikten sonraki açıklamalarında İran'la nükleer anlaşmaya dönebileceklerinin sinyallerini vermişti.
