Kış aylarının bitmesine rağmen yaş sebze ve meyve fiyatları pazar tezgahlarında hala yüksek seyrediyor. Havaların ısınmasıyla önceki haftalara göre bazı ürünlerin fiyatları düşse de alım gücünün azalmasından şikayet eden müşteriler için bu fiyatlar hala yüksek. Pazarcılar ise tarladan tezgaha uzanan süreçte artan girdi maliyetlerinden ve işlerinin azalmasından dert yanıyor.
İzmir'in Bozyaka mahallesindeki semt pazarında soğan 5 lira, patates ve salatalık 10 lira, domates 12 lira, kıl biber 30 lira, kabak 12 lira, taze fasulye 30 lira, patlıcan 16 lira, portakal ve elma 5 liraya satılıyor. Etiketlerin çoğunda ürünlerin yarım kilosunun fiyatı yazıyor.
Pazara alışverişe gelen ev kadını Nermin Görmez tezgahlardaki fiyatları yüksek bulanlardan. VOA Türkçe’ye konuşan Görmez, “İki, üç pazar gezdim, her tarafta aynı. Her sene Ramazan’da pahalılık oluyordu ama bu sene daha pahalı. Patates aldım, soğan, domates, yeşillik ve elma aldım. Başka aldığım hiçbir şey yok. Ben 100 lirayla geldim ve 5 lira param kaldı. 5 lirayla da çocuklar her türlü meyve istedi ama hiçbir şey alamadım. Peyniri, yumurtayı, her şeyi alırsan 500’e çıkamazsın. Eskiden 50 lirayla pazar arabasını dolduruyordum, her şeyimi A’dan Z’ye alıyordum. Geçen yıl 50 lirayla pazara çıkıyordum” dedi.
Pazardan aldığı ürünlerin sofra kurmaya yetmediğini söyleyen Görmez, “Ne pişireceğim? Sadece patates var. Patates için de yağ lazım. Zeytinyağı da olmuş 50 lira. Çok zor, eskiden çok şükür karnımızı doyurabiliyorduk. Şu an tadımlık. Doymak yok. Eskiden bir ay oruç tutuyorduk, bundan sonra 11 ay oruç tutacağız” diye konuştu.
“Fiyatlar gün içinde bile değişiyor”
Ev kadını Sultan Yüksel de eşinin emekli maaşıyla geçindiği için pazar bütçesi olarak 50 lira ayırabildiğini anlattı ve “Her şey pahalı. Almak istediğimiz hiçbir şeyi alamıyoruz ki gönül rahatlığıyla. Şu an kendime 50 lira ayırdım. 17 lirayı yumurtaya verdim, 5 lira pırasa, 10 lira elma. Bu kadar. Sabahtan bir kez geldim, gittim, şimdi ikinciyi geziyoruz. Akşamüstü bir daha geleceğim. Yani hangi saatlerde uygun olursa o saatlerde eksiğimizi alıp gidiyoruz. Her geldiğimizde bir tane bir şey alıp gittiğimiz oluyor, bazen hiçbir şey almadan döndüğüm de oluyor. Şu an fiyatlar uçuk. Yani sabah 8 lira olan 9-10 oluyor. Fiyatlar gün içinde bile değişiyor” dedi.
Yüksel, pahalılığın nedenini ise, “Üretmeden tüketmek, üreticiye destek vermemek, mazotun pahalı olması. İthal ettiğimiz için, ithale müsaade ettiğimiz için. Keşke ithal olmasaydı da bu ithal edilen ürünlerin üçte biri kadar da çiftçimiz desteklenseydi, çiftçimiz kazansaydı, biz de bu kadar pahalı ürün yemeseydik” sözleriyle açıkladı.
Maaşlarına yapılan zammın pazardaki fiyatlar karşısında eridiğini belirten emekli Ziya Avcı da pahalılık nedeniyle boğazlarından kıstıklarını söyledi.
Avcı, “Bir emekli aylığım var. Allah’a çok şükür geçinip gidiyoruz ama geçen ay 70 liraya aldığım peynir bu ay 80 lira. 8-10 lira patates. Zaten fakirin yiyeceği yemek patates, soğan. Ne olacak bu iş, Allah yardımcımız olsun. 200 liraya peynir ve birkaç şey daha aldım, hemen hemen 500 lira tuttu. İstediğimizi alamıyoruz. İki ay önce muz 7 liraydı, şimdi 20-25 lira. Nasıl alırsın? Üç katı oldu. Yumurtanın kolisini 15-20 lira alıyorduk şimdi 40-50 lira oldu. Enflasyon düşer inşallah. Benim 750 lira maaşıma zam verdi. Allah bin bereket versin. Nankörlük yapmayayım fakat zammı vermeden aldı” şeklinde konuştu.
“Mazota, gübreye, her şeye zam getirdiler, bu da tezgahtaki ürünlere yansıdı”
Pazardaki esnaf da fiyatların yüksek olduğu görüşünde. Pazarda patates soğan tezgahı olan Ferzande Ateş etiketlerdeki fiyatların pahalı olmasının nedenini şöyle açıkladı: “Fiyatlar şu an milletin cebini yakıyor. Sadece patates, soğan değil sebzeden meyveye her şey. En ucuz, en düşük dediğin sebze 5-6 liradan başlıyor. Beş altı ay önceki fiyatlar 2 liraydı en fazla. Şimdi 8-10 lira, fiyatlar değişiyor. Mazota, gübreye, her şeye zam getirdiler, ister istemez bu da tezgahtaki ürünlere yansıdı. Patates dışarıya ihracata gönderiliyor diye duyduk. O da normal pazar piyasasını etkiliyor.”
Ateş, tezgahlarda artan fiyatlarla birlikte alım gücü azalan vatandaşın daha az miktarda alışveriş yaptığına dikkat çekti ve “Fiyatlar yüksek olunca satışlar da azalıyor. Patates her evin ihtiyacı olmasına rağmen ister istemez adam 4-5 kilo alacağı yerde 1-2 kilo alıyor en fazla. 4 kilo alana günün en yağlı müşterisi diyoruz” ifadelerini kullandı.
“Çürüteceğimize alış fiyatına satıyoruz”
Pazarcı Turan Uluğ da tezgahındaki domatesleri zararına sattığını söyledi. VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Uluğ, “Fiyatlar çok pahalı, satışlar hiç yok. Kuru kalabalık. Millet bir tane maydanoz alıyor, bir tane yeşillik alıyor. Bir tane biber alıyor. Domates taneyle ya da yarım kilo alıyor. Yani 2-3 kilo mal alan yok. Zararına mal satıyoruz. Şu anda şu domatesi 8 liraya satıyoruz. Antalya’da da alış fiyatı 8 lira. Salkım domates 12 liraya satıyorum. Alış fiyatı 10 lira. Bize 12 liraya mal oluyor, 12 liraya satamıyoruz. Alış fiyatına mal satıyorum. Mecbur satacağız. Havalar zaten ısındı. Bu ürün durdu mu çürüyecek. Ne yapacağız bunu, çürüteceğimize alış fiyatına satıyoruz. Başka seçeneğimiz yok” dedi.
Uluğ bazı esnafınsa pazarda masraflarını çıkaramadığı için artık tezgah açmadığını, “Üç tezgahtan birisi boş. Adamın geliri giderini karşılamıyor. Adam mal alıyor zarar ediyor. ‘Zarar edeceğime ben çıkmam daha iyi’ diyor” sözleriyle anlatttı.
Tarladan pazara uzanan süreçteki maliyetlerin artışını sıralayan Uluğ, yaz aylarında da bu maliyetler nedeniyle fiyatlarda önceki yıllarda yaşanan düşüşün gerçekleşmeyeceğini belirtti.
Uluğ, “En önemli etken mazot. Mal alırken en çok dikkat ettiğim şey mazot parası. 22-23 lira mazot olmuş. Gübre desen pahalı, işçi masrafı ağır. Buradaki masraflar da ağır. Bir kilo poşet 22 lira. Bunların hepsi etkiliyor fiyatları. Yaz gelince ucuzlar ama nasıl ucuzlar? Mesela geçen sene domatesi 4 kilosunu 10 liraya satıyorduk. En ucuzu da yazın domatestir ama bu sene (kilosunu) en az 4 liranın altına yine de satamayız” diye konuştu.
