ABD Başkanı Joe Biden ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un telefon görüşmesinden sonra Fransa, Avustralya ve ABD arasında yaşanan denizaltı krizinin yatışması için bir hafta sonra ilk adım atıldı.
Macron, görüşmede Biden'dan "Avrupa savunması ve Avrupa ordusu projesine destek" taahhütünü aldı. İki lider, Ekim ayı sonunda yüzyüze görüşerek ilişkileri normalleştirmek için çalışmaya devam edecek. AB Dönem Başkanlığı'nı Ocak ayında üstlenecek olan Macron, bu krizden, "Avrupa Ordusu'na yeşil ışık" kartını alarak çıkmayı planlıyor.
Avustralya'nın Fransa ile 2016 yılında imzaladığı ve 56 milyar Euro'yu (65 milyar dolar) bulan 12 denizaltı alımı sözleşmesini iptal ederek, AUKUS Paktı çerçevesinde ihaleyi ABD'ye vermesinin yarattığı krizin ardından, Washington ve Paris'ten ilişkileri normalleştirmek için ilk üst düzey temas gerçekleşti. Başkan Joe Biden, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'u telefonla arayarak yarım saat süreyle görüştü. İki liderin görüşmesi, bundan sonra sorunun diplomatik kanallardan ele alınmasının önünü açtı. Ancak, "ihanet" ve "sırtımızdan bıçaklandık" gibi sözler sona erse de, bu görüşme, Canberra ve Londra boyutu da olan ve jeopolitik birçok konuyu kapsayan krizin sona erdiği anlamına gelmiyor.
Paris'ten "istişare olsaydı, böyle olmazdı" vurgusu
Biden ve Macron görüşmesinin ardından yayınlanan ortak açıklamada, sert ifadelerin yerini, iki ülke ilişkilerinin tarihinde ilk kez görülen krizi yatıştırma yolunda kullanılan ifadeler aldı. Açıklamanın girişinde "Eğer müttefikler arasında Fransa ve Avrupalı müttefiklerin stratejik çıkarlarına ilişkin açık istişare yapılabilseydi bu krizden kaçınılabileceği" ifadesi vurgulandı. Güveni sağlamaya dönük derinlemesine bir "danışma süreci" başlatmaya karar verildi.
Ayrıca, ABD, Fransa ve Avrupa'nın "Hint-Pasifik bölgesindeki adımlarının stratejik öneme sahip olduğunu" bir kez daha teyit etti. Fransa ve ABD arasında gerilim konusu olan "Avrupa savunması" da açıklamada yer aldı. "Avrupa'nın daha güçlü ve etkin olmasının Atlantik ve küresel güvenliğe olumlu katkıda bulunacağı ve NATO'nun rolünü tamamlayıcı nitelikte olduğu" vurgulandı.
Açıklamada yer alan beklenmedik sürpriz ise, uzun süredir Fransa'nın istediği, "Sahra bölgesinde terörle mücadele konusunda ABD'nin de katkı yapması" talebinin yer alması oldu. Biden, "Sahra bölgesindeki Avrupa devletleri tarafından yönetilen terörle mücadele operasyonlarına ABD'nin desteğini güçlendirme" sözü verdi.
Blinken-Le Drian görüşmesi
Biden-Macron görüşmesinin ardından BM Genel Kurulu toplantıları için New York'a giden Fransa Dışişleri Bakanı Jean Yves Le Drian, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile bu akşam başbaşa görüştü.
Drian'ın görüşmede Blinken'a, ilişkilerin tekrar normalleşmesi ve güvenin yeniden tesis edilmesinin "zaman ve eylemler" gerektireceği mesajını verdiği bildirildi. Yapılan açıklamada, iki bakanın yakın çalışmaya devam edeceği belirtildi.
ABD Dışişleri Bakanlığı da, Blinken ve Le Drian'ın ayrıca, ABD ve Fransa dahil Avrupa ülkeleri arasında Hint-Pasifik bölgesinde işbirliği konusunu ele aldıklarını kaydetti.
Paris'in "bilgilendirme amaçlı" geri çağırdığı Fransa'nın Washington Büyükelçisi Philippe Etienne de önümüzdeki hafta görevine başlayacak.
Biden ve Macron, Ekim ayı sonunda Roma'da yapılacak G-20 zirvesi sırasında, takvim uygun olursa Paris'te, aksi takdirde Roma'da, G-20 çerçevesinde yüz yüze görüşerek. İki lider, ABD-Fransa ilişkilerinin yanısıra krize yol açan Hint-Pasifik stratejisi ile Avrupa Savunması konularını ele alacak.
Johnson : "Donnez-moi un break"
Fransa'nın büyükelçisini çekmediği, krizin 3'üncü tarafı İngiltere ise Fransa'ya, İngilizce Fransızca karışımı bir dille "Artık beni rahat bırakın (Donnez-moi un break)" mesajı gönderdi. Başbakan Boris Johnson, Washington ziyareti sırasında kameralara yaptığı açıklamada, Fransa'yı alaylı bir dille
eleştirerek, "Sanırım dünyadaki değerli dostlarımızdan bazılarının olayı kavrama ve sakin olma zamanı geldi. Artık ciddi olun, biraz rahat bırakın (Donnez-moi a break). AUKUS Anlaşması, küresel güvenlik için ileriye doğru atılmış büyük bir adım. Aynı değerleri paylaşan üç müttefikin bir araya gelip yeni bir teknoloji paylaşma anlaşmasıdır. Rahat bırakın artık" dedi.
Fransa, ihaleyi iptal eden Avustralya ile ilişkileri düzeltmek içinse daha yavaş bir diplomasi izliyor. Taraflar arasında "hatanın kimde olduğuna" ilişkin söz düellosu da sürüyor. Avustralya Başbakanı Scott Morrison, "Paris ile ilişkileri normalleştirmek için sabırlı davranacağız" diyerek, bunun zaman alacağının işaretlerini verdi.
"NATO'nun askeri kanadından çıkalım"
Fransa'da Nisan 2022'de yapılacak seçimlere 7 ay kala, muhalefet 56 milyar Euro'luk ihalenin kaybında Fransız hükümetinin ihmali konusunda bastırıyor. Özellikle yükselen aşırı sağ rakipleri başta olmak üzere tüm muhalefet "Fransız hükümetinin hataları nedeniyle, Fransa'nın küresel jeopolitik alanda güç kaybettiği ve küme düşeceği" eleştirileri getiriyor. Eleştirilerin hedefinde ise bir hafta boyunca tek bir açıklama yapmayan ve sessiz kalmayı tercih eden Macron var.
Seçimlerde Macron'a rakip olmaya hazırlanan sağda ve solda birçok aday, Fransa'nın NATO'nun askeri kanadından çıkmasını istedi. Bir grup parlamenter de konuya ilişkin Meclis soruşturması açılmasını önerdi. Ancak hükümet, Almanya başta olmak üzere AB içindeki "Atlantik yanlısı" ortakları tarafından olumsuz değerlendirilecek bir "NATO'dan çıkış" kararı almayı reddediyor.
Ülkenin en büyük gazetesi Le Monde, "Cumhurbaşkanı, ABD'nin emri altında olmadığını göstermek için konuşmadı, Biden'ı aramadı, birkaç gün bekletti. Fransa'nın büyük güçler arasnda ikinci kümeye düştüğü eleştirilerine karşı başını suyun üstünde tutmaya çalıştı. Macron şimdi ABD ile Sahra bölgesi ve Avrupa'nın stratejik özerkliği konularını yeniden canlandırmak için bu krizden yararlanmayı umuyor" yorumunu yaptı.
