Dünya kamuoyu Amerika için Afganistan savaşının sona erdiğini Merkez Kuvvetler Komutanı General Frank McKenzie’nin açıklamasıyla öğrendi.
11 Eylül saldırılarının ardından 7 Ekim’de başlayan Afganistan’daki savaş yaklaşık 20 yıl sonra sona ermiş oldu.
Amerika’nın en uzun savaşının 20 yıllık bilançosu ağır. Onbinlerce sivil, onbinlerce Afgan güvenlik gücü yaşamını yitirdi. 2400’den dazla Amerikan askeri hayatını kaybetti. 1100’den fazla koalisyon ve NATO askeri öldü. Milyonlarca Afgan yaşadıkları yerleri terketmek zorunda kaldı.
Savaşın ekonomik bilançosu da azımsanmayacak boyutta.
Brown Üniversitesi’nin araştırmasına göre 11 Eylül saldırılarının ardından Amerika’nın Afganistan-Irak dahil savaşlara harcadığı miktar 5,8 trilyon dolar.
Afganistan bu harcamın önemli bir bölümünü oluşturuyor, 2,3 trilyon dolar.
Muharip askerlerin tedavileri ve diğer yan unsurların da eklenmesiyle bu rakam daha da artıyor.
Başkan Joe Biden Afganistan konusunda ulusa seslenirken bu konuya da vurgu yaptı ve 20 yıl boyunca bu savaş için her gün 300 milyon dolar harcandığını vurguladı.
Biden konuşmasında kuvvetli bir şekilde Afganistan’dan çekilme kararını bir kez daha savundu.
Biden, “Afganistan’daki savaşı bitirmenin vakti geldi. Artık geleceğe bakma zamanı, geçmişe değil. Daha huzurlu, daha güvenli geleceğe. Bütün kalbimle size söz veriyorum, bu Amerika için doğru karar, zeki ve en iyi karar” dedi.
Biden’ı Afganistan konusunda birkaç kez açıklama yapmaya iten neden ise çekilme stratejisinin yoğun eleştirilerin hedefinde olması.
Anketlerde çekilme kararına destek yüzde 50’nin altına düşmedi ancak çekilme stratejisine destek yüzde 40’a ulaşamadı.
Halkın yüzde 69’u Amerika’nın Afganistan’da amaçlarına ulaşamadığını düşünüyor.
Üstüne bir de Başkana destek yüzde 47’ye gerilemiş durumda. Hatta her 10 Amerikalı’dan 6’sı ülkenin yanlış yolda olduğunu düşünüyor.
California Üniversitesi’nden Phuong Nguyen’e göre savaş kaybedilince onurlu bir çekilme olmaz, her şekilde kötü olur.
Madalyonun bir de başka yönü var.
Afganistan’daki savaş bazı kesimlerce ‘unutulmuş savaş’ olarak niteleniyor.
Tahliyeler sırasında Kabil gökyüzünde zaman zaman görülen helikopterler Vietnam savaşı sonunda 1975’de Saygon’dan tahliyeleri akıllara getirdi.
Vietnam’daki savaş Amerika için Afganistan kadar uzun olmadı ama Senato komisyonunda Vietnam savaşının maliyetiyle ilgili 42 oturum yapıldı. Afganistan ve Irak’taki savaşın maliyetiyle ilgili komisyon oturumu ise sadece 5.
Özellikle 2003’te Irak’ın işgaliyle Afganistan’ın unutulduğu yorumları yapılıyor.
Dış İlişkiler Konseyi’nden Charles Kupchan, “Uzun dönemde sanırım çekilme Vietnam’dan çekilme gibi görünecek, kısa dönemde, zor süreç, uzun dönemde stratejik öncelikler yeniden şekillenecek, Amerikan dış politikasına yeniden odaklanılacak, dışa yatırımdansa ülke ekonomisine yatırım yapılacak” diyor.
120 binden fazla Afgan ve 6 bin Amerikan vatandaşı Kabil’den tahliye edildi ama geride 100-200 arasında Amerikalı ve kurtarılmayı bekleyen Afganlar kaldı.
Amerika geride kalanların tahliyesi için Taleban’la görüşeceğini mesajını veriyor.
Tahliyelerin sona ermesiyle 120 binden fazla Afgan’ı kendi ülkeleri dışında yeni yaşamlar bekliyor. Onlardan biri de Amerika’nın Houston kentinde Kabil’den ailesiyle birlikte getirilen Abdul Aman Sadıki.
Sadıki, 2012’den Afganistan’ı terketmesine kadar Amerikan Özel Kuvvetleri’yle birlikte çalışmış.
Şimdi 36 yaşında ve 4 kişilik ailesiyle Amerikan yönetiminin tuttuğu bir odalı evde sıfırdan yeni bir hayata başlıyor.
Sadıki, “Bütün yaşamım boyunca çok şey gördüm. Savaşlar, patlayıcılar, çevremde ölen insanlar ve hiçbir zaman barış içinde bir hayatım olmadı. Sadece güven içinde kalmak istiyorum. Burda olduğuma mutluyum ve sessiz bir hayat yaşamak istiyorum” diyor.
Ülkeye gelen Afganlara yardımcı olmaya çalışanlar arasında aynı onlar gibi bir başka savaştan Amerika’ya gelenler de var. Tram Ho da onlardan biri.
Ho, “Gerçekten kalbim kırılıyor ve ağlıyorum çünkü Saygon’un düşmesiyle biz de kendi başımızaydık. Bu insanlar Amerika’ya gelebildikleri için şanslı olarak değerlendiriliyor. Bizler de 1981’de yeni bir hayat kurmak için Amerika’ya geldiğimizde şanslıydık. Amerikalılar yardımcı olmak için bize kollarını açtı ve biz de aynısını Afganlara yapıyoruz” ifadelerini kulanıyor.
Bazı uzmanlara göre Kabil’den tahliye edilen 120 binden fazla Afganlı’dan başka diğerleri de önümüzdeki dönemde başka ülkelerde yeni hayatlara başlayacak.
Northwestern Üniversitesi’nden Michael Allen da “Güney Vietnamlılar’ın Vietnam’dan tahliyesi Nisan 1975’de başlamış ve 1990’ların ortalarına kadar devam etmişti. 1 milyondan fazla Vietnamlı Amerika’ya, Kanada’ya diğer bazı yerlerde 1970’ler, 1980’ler ve 1990’larda yerleştirildi. Bu sona ermeyecek. Amerika Afganistan’ı terkettikten sonra milyonlarca Afgan’ın yeniden yerleştirilmeleri gerekecek” diyor.
31 Ağustos’ta son Amerikan askerinin de Afganistan’dan çekilmesiyle Washington dış politikada yeni bir döneme, onbinlerce Afgan kendi ülkeleri dışına yeni bir hayata, Afganistan ise bilinmeze yönelmiş durumda.
Hayatı boyunca savaşlar ve ölümler gören Abdul Aman Sadıki belki de ülkenin çatışmalarla dolu tarihini özetliyor.
Geleceğinin nasıl yazılacağını ise Taleban’ın tavrı ve uluslararası toplumun yaklaşımı belirleyecek gibi.
