İran’la P5+ ülkeleri arasında varılan nükleer anlaşma dünya petrol piyasalarında fiyatların düşmesine neden oldu. Piyasalar, İran’a uygulanan ambargonun kalkmasıyla birlikte petrol arzının artmasını umuyor.
Brent ham petrolü varil başına %2,3 oranında düşerek 56,50 dolardan işlem gördü. Düşüş öncesinde fiyat, varil başına 57,85 dolardı. Amerika’da da varil başına petrol fiyatı %2 oranında düşerek 51,15’e düştü. Buradaki düşüş dolar bazında 1.05 oldu.
İran’ın petrol ihracatı, BM, Amerika ve diğer batılı ülkelerin 2012’de sıkılaştırdığı ekonomik yaptırımlar sonrasında büyük darbe almıştı. Yaptırımlar, İran’ı nükleer bir anlaşma imzalamaya zorlamak amacıyla sıkılaştırıldı. Ancak şimdi 14 Temmuz itibariyle varılan uzlaşı sonrasında, uluslararası denetçiler, İran’ın anlaşma koşullarına uyduğunu teyit ederse, yaptırımlar aşamalı olarak kaldırılacak.
Bu durumda da birkaç ay içinde, piyasalara İran’dan günde yüzbinlerce varil petrol girişi olması bekleniyor. Arzın artmasıyla birlikte fiyatların da ya düşmesi ya da şimdiki seviyede kalması da beklentiler arasında.
Dünyanın en büyük dördüncü ham petrol rezervine sahip olan İran, günde 2,8 milyon varil petrol çıkarabiliyor. İran Petrol Bakanı Bijan Namdar Zanganeh, yaptırımlar kalkar kalkmaz Tahran’ın ek olarak ilk altı ayda 500 bin varil daha dünya piyasalarına gönderebileceğini söyledi.
İngiliz petrol devi BP, İran’ın petrol rezervlerinin 158 milyar varil düzeyinde olduğunu, bu miktarın da büyük bir petrol tüketicisi olan Çin’in 40 yıllık ihtiyacını karşılayabileceğini tahmin ediyor. Zanganeh, Mayıs ayında yaptığı bir açıklamada, İran’ın Asya ve Avrupa pazarını hedefleyebileceğini söyledi. Yaptırımlardan en fazla bu iki alıcı etkilenmişti.
Avrupalı enerji şirketlerinden Eni ve Total, yaptırımlar öncesinde İran’da faaliyet gösteriyordu ve tekrar İran’a geri dönmeyi umduklarını açıkladı. BP, Royal Dutch Shell ve Exxon Mobil de İran’da faaliyet göstermeyi umuyor.
Yaptırımlar, İran ekonomisini zora sokmuştu, ancak yaptırımların kaldırılmasıyla uluslararası yatırımlar artabilir ve tüketim harcamaları hızlanabilir.
Birçok yabancı firma da 80 milyon nüfuslu İran pazarına girmeyi umuyor. İran Ulaştırma Bakanı ülkedeki 400 yolcu uçağının yerine yenilerinin alınması gerektiğini açıkladı. Bu, gelecek 10 yıl içinde 20 milyar dolarlık bir yatırım anlamına geliyor. Viyana anlaşması sonrasında İran’a ait yabancı ülkelerdeki dondurulmuş 100 milyar dolarlık banka hesapları da açılabilir.
Renault ve Peugeot gibi yabancı otomobil üreticileri, İranlı üreticilerle görüşmelere başlamıştı, Amerikalı oto üreticileri kısa süre içinde aynı girişimlere başlayabilir.
İran süt ve süt ürünlerini de yeniden Avrupa’ya satabilir. Euromonitor, bu tür satışların 2020 yılı itibariyle 18 milyar dolar seviyesine çıkabileceğini tahmin ediyor. Bu da 2010 yılıyla karşılaştırıldığında dokuz katlık bir artış anlamına geliyor.
