İran’da üst düzey bir din adamının ülke genelinde göstericilere karşı sert önlemler alınması çağrısında bulunmasının ardından, ülkenin güneydoğusunda protestolar patlak verdi. İran devlet medyası, göstericilerin bankalara saldırdığını bildirdi.
İran geçen ay 22 yaşındaki Mahsa Amini'nin gözaltında ölümünün ardından patlak veren ve beş haftadır süren gösterilerle çalkalanıyor.
İl Emniyet Müdürü Ahmad Taheri'nin resmi haber ajansı IRNA'ya yaptığı açıklamaya göre, bugün Zahidan kentinde göstericilerin taş atması ve bankalara saldırmasının ardından polis "isyancı" olarak tanımladığı en az 57 kişiyi gözaltına aldı.
Devlet televizyonu 300 kadar protestocunun Cuma namazından sonra kentte yürüyüşe geçtiğini duyurdu; camları kırılmış banka ve dükkanları gösterdi.
Sosyal medyada yayınlanan videolarda binlerce protestocunun Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney'e atfen "Diktatöre ölüm" ve protestoları bastırmak için yaygın olarak kullanılan Besic milislerine atfen "Besiclere ölüm" sloganları attığı iddia edildi. Reuters haber ajansı bu videoları doğrulayamadı.
Zahidan, İran'ın Beluç azınlığına evsahipliği yapan ve huzursuzluğa sahne olan güneydoğu eyaleti Sistan ve Belucistan’ın başkenti. Uluslararası Af Örgütü, güvenlik güçlerinin 30 Eylül'de Zahidan'da Cuma namazı sonrasında gerçekleştirdiği şiddetli müdahalede en az 66 kişiyi öldürdüğünü açıklamıştı.
Pakistan ve Afganistan sınırındaki Sistan ve Belucistan, Şii ağırlıklı hükümete karşı Sünni Müslüman militanların yuvası olarak biliniyor.
Tahran'da sertlik yanlısı din adamı Ahmed Hatemi, "Yargı, ulusa ihanet eden ve düşmanın değirmenine su taşıyan isyancılara öyle bir muamele etmelidir ki, başkaları bir daha isyan etmeye heveslenmesin" dedi.
İran devlet medyasına göre bir Cuma namazı hutbesinde konuşan Hatemi,"Kandırılmış çocuklara bir hafta sokakta kalırlarsa rejimin düşeceğini söylediler. Rüya görmeye devam edin!" diye konuştu.
İran, olaylardan "yabancı düşmanlarla" bağlantılı "haydutları" sorumlu tutuyor.
Ülke çapındaki protestolar, 1979 devriminden bu yana İran'ın dini yöneticilerine karşı en cesur meydan okumalardan birine dönüştü. Protestocular İslam Cumhuriyeti'nin yıkılması çağrısında bulunsa da protestolar sistemi devirmeye yakın görünmüyor.
Sosyal medyada yayınlanan ve kuzeybatıdaki Tebriz'den olduğu söylenen videolarda protestocuların bugün kendilerini dağıtmak için göz yaşartıcı kullanan çevik kuvvet polisine "Utanç verici!" diye bağırdıkları görülüyor.
İran'ın en kalabalık altıncı şehri olan Tebriz'de çok sayıda Azeri etnik azınlık yaşıyor.
Aktivist haber ajansı HRANA yaptığı bir paylaşımda olaylarda 32'si çocuk olmak üzere 244 protestocunun öldüğünü bildirdi.
Ajans, düne kadar 114 şehir ve kasaba ile 81 üniversitede düzenlenen protestolarda 28 güvenlik gücü mensubunun öldürüldüğünü ve 12 bin 500'den fazla kişinin tutuklandığını belirtti.
Bu arada Amerikalı haber kanalı CNN, Beyaz Saray'ın milyarder Elon Musk ile SpaceX'in uydu internet hizmeti Starlink'in İran'da kurulması konusunda görüşmeler yaptığını bildirdi.
Uydu tabanlı geniş bant hizmeti, İranlılar’ın internete ve bazı sosyal medya platformlarına erişim konusunda hükümetin getirdiği kısıtlamaları aşmalarına yardımcı olabilir. İranlı aktivistler, kısıtlamalar nedeniyle protesto videolarının geciktiğini söylüyor.
Almanya da İran için bir seyahat uyarısı yayınlayarak, özellikle çifte uyruklular için keyfi olarak tutuklanma ve uzun hapis cezalarına çarptırılma riskinin bulunduğunu kaydetti. Bugünkü duyuru, Berlin'in geçen ay şiddetle karşı çıktığı İran seyahati için uyarı seviyesini yükseltti.
İki gün önce Fars haber ajansı, güvenlik güçlerinin protestolara katıldıkları gerekçesiyle aralarında Amerikan, İngiliz ve Fransız vatandaşlarının da bulunduğu 14 yabancıyı tutukladığını duyurmuştu.
