New York Üniversitesi Langone Sağlık Merkezi’nden bilimadamları hayvan organlarının hayat kurtaran nakil işlemlerinde kullanılması için uzun yıllardır devam eden çalışmalarda bir adım ileriye giderek bir domuzun böbreğini insan vücuduna geçici olarak bağladı. Bilimadamları bu denemede olumlu sonuç aldı. Domuzdan alınan böbreğin insan vücuduyla uyumlu çalıştığı görüldü.
Organ sıkıntısı karşısında araştırmaların odaklandığı hayvan türü domuzlar. Ancak bazı zorluklar da mevcut. Domuz hücrelerindeki bir şeker molekülü, insan vücuduna yabancı olduğu için domuzdan alınan organlar vücut tarafından derhal reddediliyor. Bu deneyde kullanılan böbrek ise genetik olarak oynanmış bir domuzdan alındı. Bu şeker molekülü laboratuvar ortamında elimine edildi ve böylece insan vücudunun bağışıklık sistemi tepkisi önlenmiş oldu.
Doktorlar, domuz böbreğini cansız bir insan bedeninin dışındaki bir çift büyük kan damarına bağlayarak iki gün boyunca gözlemlediler. Böbrek beklendiği gibi çalışarak atıkları filtreleyip idrar üretti ve ani organ reddini tetiklemedi.
Geçen ay New York Üniversitesi’nde yapılan çalışmaya başkanlık eden Dr. Robert Montgomery, ‘‘Tamamen normal çalıştı. Çok kaygılandığımız ani organ reddi olmadı’’ diye konuştu. Araştırmanın lideri Dr. Montgomery de üç yıl önce kalp nakli oldu.
Minnesota Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Dr. Andrew Adams, araştırmanın önemli bir adım olduğunu söyledi ve hastaları, araştırmacıları ve denetçileri doğru yolda ilerlendiğine dair ikna edeceğini kaydetti.
New York Üniversitesi’nde yapılan araştırmada bilimadamları ölen bir kadının vücudunu ailesinden izin alarak solunum cihazına bağladı ve hayati fonksiyonlarının çalışmasını sağladı. Hayatını kaybeden kadın organlarının bağışlanmasını istiyordu, ancak organlarının durumu elverişli değildi. Dr. Montgomery ailenin organları bağışlayamayınca, bu yolla fayda sağlamak istediğini belirtti.
Babun kalbiyle 21 gün hayatta kalmıştı
Hayvandan insana organ nakli umutları, 17’nci yüzyıla kadar dayanıyor. Bu dönemde insanlara kan nakli için hayvan kanı kullanılması denenmişti. 20’nci yüzyıla gelindiğinde artık cerrahlar babunlardan insanlara organ nakletmeyi deniyordu. Bunların en bilineni babun kalbiyle 21 gün hayatta kalan Fae adlı bebek olmuştu.
Bu denemelerde kalıcı bir başarı elde edilememiş ve kamuoyunda tartışmalar başlamıştı. Daha sonra bilimadamları, türler arasındaki uçurumu kapatmak için primatlar yerine domuzlara dönerek, bu hayvanların genleriyle oynamaya başladılar.
Neden domuz organları tercih ediliyor?
Domuzların organ naklinde maymun ve primatlara göre daha avantajlı olduğu düşünülüyor. Domuzların gıda olarak üretilmesi, organları için kullanılmaları konusunda Batı dünyasında daha az etik tartışma yaşanmasına neden oluyor. Domuzlar çok yavruluyor, kısa gebelik süreleri ve insanlarınkine yakın organları var.
Domuzların kalp kapakçıkları da onlarca yıldır başarıyla insanlarda kullanılıyor. Kan sulandırıcı bir ilaç olan heparin domuz bağırsağından elde ediliyor. Yanıklarda domuz cilt dokusu kullanılıyor ve Çinli doktorlar görme kayıplarının tedavisinde domuz korneası kullanıyor.
Birçok ilaç biyoteknoloji firması domuz organları üretmek için yarışıyor. ABD’de 90 binden fazla kişi böbrek nakli için sırada bekliyor. Her gün 12 kişi bu bekleyiş sırasında hayatını kaybediyor.
Bu gelişme United Therapeutics şirketinin alt kuruluşu Revivicor için büyük bir başarı. Çalışmada kullanılan domuz üzerindeki genetik değişiklikleri bu şirket yaptı. Şirket Iowa’da bir laboratuvarda sıkı kontrollar altında genetiğiyle oynanmış 100 domuz üretti.
Bu domuzlar insan bağışıklık sisteminin derhal saldırıya geçtiği alpha-gal adlı şeker molekülünü taşımıyor.
ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) Aralık ayında Revivicor'ın domuzlara genetik müdahalesini onaylamış ve bunların insanlar için gıda ve ilaç olarak kullanılmasının güvenli olduğuna karar vermişti.
Ancak FDA, bu domuzların insanlara organ naklinde kullanılabilmesi için şirketin daha fazla belge sunması gerektiğini bildirmişti.
United Therapeutics CEO'su Martine Rothblatt yaptığı açıklamada, "Bu, çok uzak olmayan bir gelecekte her yıl binlerce hayat kurtaracak olan zenotransplantasyon (hayvandan insana organ nakli) vaadini gerçekleştirme yolunda önemli bir adımdır" dedi.
Canlı insana hayvan organı nakli yakın olabilir
Uzmanlar, insan olmayan primatlar üzerinde yapılan testlerin ve geçen ay insan vücuduyla yapılan bu deneyin, gelecek birkaç yıl içinde canlı insanlarda ilk deneysel domuz böbrek veya kalp naklinin önünü açabileceği görüşünde.
Domuzları organ bağışçısı olarak yetiştirmek bazı kesimlerce etik bulunmuyor. Hayvandan insana organ nakli konusunda yapılan çalışmalar yıllardır etik tartışmaları beraberinde getiriyor.
