Fransa'da genel seçimler için geri sayım başladı. Fransızlar 5 gün sonra yeniden sandık başına gidiyor. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinden yeni çıkan yaklaşık 49 milyon seçmen, 12 ve 19 Haziran tarihlerinde, iki turlu yapılacak Genel Seçimler için yeniden sandığa davet edildi.
Seçmen, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Başbakan Elisabeth Borne hükümetinin sert liberal reformlarını uygulamaya koyacak Ulusal Meclis'teki 577 milletvekilini seçecek. Anketler, ülke genelinde, iktidarın yüzde 28, sol birlik hareketinin yüzde 27, aşırı sağın ise yüzde 21 oranında oy alacağını gösteriyor.
Anketler, iktidar partisi birinci sırada yer alsa, Fransız solunun seçim ittifakı yaparak birleştiği "Yeni Halk Birliği" hareketi NUPES'ün iktidarı ciddi seviyede tehdit ettiğini ortaya koyuyor. Bu nedenle cumhurbaşkanlığı seçimlerinde "aşırı sağa karşı" yarışarak 24 Nisan'da seçilen Macron, 12-19 Haziran tarihlerinde yapılacak milletvekili seçimlerinde stratejisini "radikal sola karşı" yarış üzerine kurdu.
Fransa'da seçimden seçime giden seçmen, Fransız siyasetinin, "3'üncü tur" diye adlandırdığı ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinden bir ay sonra gelen milletvekili seçimleri için yeniden karar arefesinde. Seçmenler, beş gün sonra sandığa giderek Ulusal Meclis'i oluşturacak yeni milletvekilerini belirleyecek Genel Seçimler'in ilk turu için oy kullanacak.
Fransız seçim sisteminde, cumhurbaşkanlığı seçimlerinden hemen sonra yapılan genel seçimlerle hedef, seçilen cumhurbaşkanının aynı rüzgarla genel seçimlere girmesi ve nispi olmayan seçim sistemiyle Meclis'teki çoğunluğu da alarak, programını uygulamaya koyabilmek için yeterli çoğunluğu sağlaması hedefleniyor.
"Formalite seçimler"
Beşinci Cumhuriyet adı verilen ve İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra General ve ilk cumhurbaşkanı Charles De Gaulle'ün başlattığı yeni seçim sisteminde, tüm cumhurbaşkanları bu avantajdan yararlanarak, parlamentodaki çoğunluğu elde etti. Bu seçim sistemi sayesinde "formalite" olarak görülen milletvekili seçimlerinde, zaman zaman seçim uzlaşmaları ve "kohabitasyon/ortak hükümet" dönemleri olsa da, genelde cumhurbaşkanları bu çoğunluğa ulaşmayı başardı.
İkinci genel seçim deneyimini yaşayan Macron'un seçim için merkezle kurduğu ittifak hareketi "Renasaince" ve partisi Cumhuriyet'e Yürüyüş (La Republique en Marche-LREM), prova niteliğinde olan ve Pazar günü 11 yurt dışı seçim bürosunda yapılan seçimlerde, ancak kılpayı birinci gelmeyi başardı. İktidar partisi LREM ve destekçileri MODEM ve Horizon, 11 yurt dışı seçim bölgesinden 9'unda önde gelse de, bir önceki seçime oranla oyları yüzde 11 oranında geriledi. Macron'un aday gösterdiği sosyalistlerin eski Başbakanı Manuel Valls, seçimi kaybeden tek isim oldu. Diğer bölgelerde, LREM, sol birlik adayları ile ikinci turda yarışacak.
Zorlu reformlar için salt çoğunluk arayışı
Macron ismi etrafında kurulan ve "hala yerelde örgütlü bir parti" olmayı başaramayan LAREM, emeklilik yaşını yükselten zorlu reform başta olmak üzere, istediği reformları geçirebilmek için, tüm stratejisini Melis'te bulunan 577 sandalyeden, salt çoğunluk rakamı "289 milletvekilini" alma üzerine kurdu. Cumhurbaşkanlığı seçimlerini, "kendisine destek oylarıyla değil, aşırı sağ aday Marine Le Pen karşıtı sol oylar sayesinde alan" Cumhurbaşkanı Macron'un en büyük rakibi, NUPES adı verilen ortak liste çıkaran "sol birlik" olacak.
Sol güçlendikçe, iktidar partisi LREM kan kaybedecek, hükümete dışarından destek veren merkez hareketi MODEM ve Macron'un ilk başbakanı Edouard Philippe'in kurduğu Horizon (Ufuk) adlı merkez sağ hareketin milletvekili alma konusundaki pazarlık gücü de artacak.
Sol birleşti, oyları iki katına çıktı
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinden yalnızca bir buçuk ay sonra yapılacak seçimler öncesinde, solun 4 büyük hareketi; cumhurbaşanığı seçimlerinde yüzde 20 oyla kılpayı ikinci tura katılma şansını yitiren radikal sol Boyun Eğmeyen Fransa (LFI) ile yüzde 5 barajının altında kalan Yeşiller (Les Verts), Komünist Parti (PCF) ve Sosyalistler'i (PS) birleştiren "Yeni Halk Birliği (Nouvelle Union Populaire- NUPES )" anketlerde öne çıkan siyasi hareket oldu.
Fransa'nın 11 yurt dışı seçim bürosunda geçtiğimiz Pazar günü yapılan ve 1,5 milyon seçmenin sandığa çağrıldığı ilk seçimlerde, NUPES, 11 yurt dışı seçim bölgesinin 10'unda büyük bir dinamik sergileyerek ikinci tura kalmayı başardı. Bu rakamlar, 2017 seçimlerine oranla, solun oylarını iki katına çıkardığını gösteriyor ve bu nedenle de Macron ve ekibi, solun ülke genelinde de aynı sonuçlara ulaşmasından endişe duyuyor.
Macron'un kurmayları "bir seçim kazası" olmasından endişe ediyor. Ülkenin iki büyük gazetesi Le Monde ve Le Figaro, sandığa 5 gün kala, Macron'un seçimlere "endişeli girdiği" manşetiyle çıkarak, bu belirsizlik ve tehlikeye dikkat çekiyor. Her iki gazete de, "normal şartlarda Macron'un seçimleri alabileceğini ancak bu sefer mutlak çoğunluğun kesin olmadığını" yazdı.
Ipsos-Sopra şirketi tarafından Le Monde için bu hafta başında yapılan son anket de bu gidişi doğruluyor. Ipsos'un anketinde, önümüzdeki Pazar günü yapılan ilk tur seçimlerde, LREM'in yüzde 28 ile önde olduğunu, sol birlik hareketi NUPES'ün ise yüzde 27 ile iktidar partisinin hemen arkasında yer aldığını gösteriyor. Aşırı sağ Ulusal Bütünleşme (RN) hareketi ise yüzde 21 ile üçüncü sırada yer alıyor.
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yüzde 20 oy alan Jean Luc Melenchon'un "Beni Başbakan seçin" sloganıyla kurulan hareket, milletvekili seçimlerini kazanarak liberal reformlar getirmeye hazırlanan Macron'a, Başbakan'ı soldan seçmeyi dayatmayı planlıyor.
Pazar Gazetesi Journal du Dimanche'a konuşan Ifop araştırma şirketinin başkanı Frederic Dabi, "Cumhurbaşkanlığı seçimini izleyen geleneksel yasama seçimleri modelinde değiliz. Jean-Luc Melenchon, kazanabilecek bir birleşik sol hikayesini empoze etmeyi başardı. Dinamizm Cumhurbaşkanının tarafında değil" diyerek sonuçların belirsiz olduğuna işaret etti.
Le Figaro'ya konuşan Paris Üniversitesi öğretim üyesi, kamu hukuku uzmanı Prof. Benjamin Morel ise, "Yurt dışı seçmeni farklı bir sosyolojiye sahip, aynı zamanda çok az sayıda sandığa gidiyorlar. Bu da yurtdışı seçimlerini, ulusal seçimlerle ilgili kesin tahminler yapmaktan uzaklaştırıyor. Oradaki sonuçlara dikkatli yaklaşmak gerekir. Ulusal seçimlerde, farklı dengeler ön planda olacak" analizini yaparak, sonuçların önümüzdeki hafta yapılacak ilk tur seçimler için referans alınamayacağını vurguladı.
Macron'un parçaladığı sağ ölüm-kalım savaşı veriyor
Senato'da çoğunluğu elinde tutan, Ulusal Meclis'te de ana muhalefet partisi olan merkez sağ Cumhurieytçiler (LR), son olarak Meclis Grup Başkanı Damien Abad'ın Macron'un partisine geçerek hükümete girmesi nedeniyle büyük darbe alarak seçimlere giriyor. Fransız sağı, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinden önce başlayan, "Partinin tenorlarının" bir bir Macron'un partisine geçmesi rüzgarı, LR'in cumhurbaşkanı adayı Valerie Pecresse'in yalnızca yüzde 4 oy alması nedeniyle büyük bir dağılma yaşıyor. Hala yerel teşkilatlarda güçlü olduğunu ıspatlamazsa, merkez sağ LR'i seçimlerden sonra yok olmaya kadar gidecek büyük bir dağılma bekliyor.
İktidar salt çoğunluğu alabilecek mi?
Cumhurbaşkanı Macron, 2017 yılında yeni partisini kurarak cumhurbaşkanı seçildikten hemen sonra girdiği ilk genel seçimlerde 313 milletvekili almayı başardı. Merkez partisi MODEM ile ittifak yaparak, iktidar gücüne 47 milletvekili daha katınca Ulusal Meclis'te ezici çoğunluğu elde etti. Ancak bu sefer, Macron'un partisinin salt çoğunluğu bu kadar elde etmesine şüpheyle bakılıyor.
Hükümet içinde yer alan 15 bakan da milletvekili adayı olarak önemli bir sınavdan geçiyor. Başbakan Elisabeth Borne ve çok sayıda kilit önemdeki bakan, genel seçimlerde kazanmayı başaramazsa hükümetten ayrılmak zorunda kalacak. Macron'un seçim sonuçlarına göre yeni bir hükümet kurması ya da hükümette geniş çaplı revizyona gitmesi de söz konusu olabilecek.
İfop tarafından Pazar gün yayınlanan bir anket, hükümetin 3 önemli bakanı Avrupa İşlerinden sorumlu Bakan Clement Beaune, iktidar partisi LREM Genel Sekreteri Stanislas Guerini ile Çevre ve Ekolojik Geçiş Bakanı Amelie de Montchalin'ın durumunun tehlikede olduğunu gösterdi.
Hükümetin hataları ve belirsizlikler kaygı veriyor
Önümüzdeki Pazar günü yapılacak ilk turda, pek çok ilde seçilme şansı az olan partiler, ilk sırada gelen 2 aday ya da yüzde 12,5 barajını aşan adaylar ikinci turda; 2'li, 3'lü hatta 4'lü yarışa girecek. Sarı Yelekliler eylemleri, COVID ve Ukrayna savaşı sonrası değişen dengelerin yanı sıra, iki tur arası yapılacak ittifaklar ya da yerel dengeler de belirsizliği arttıran faktörler olacak.
Bütün bunlara ek olarak Cumhurbaşkanı Macron'un daha çok uluslararası dosyalar üzerinde çalışması, yeni hükümetini belirleyebilmek için bile bir ayı aşkın süre beklemesi, hükümetin daha ilk toplantısına "seks ve tecavüz skandalı" ile başlaması, Stade de France'da, dünya medyasında uzun süre yer alan, Şampiyonlar Ligi maçı sırasında, İngiliz taraftarların saldırıya uğradığı ve soyulduğu yoğun güvenlik skandalı da iktidarı zayıflattı.
Macron'un, "merkez partisi" hesabı
Ancak Macron ve ekibi, "Radikal solcu lider Melenchon ve aşırı sağcı lider Marine Le Pen'in aşırı uçları temsil ettiği, tek güvenilir partinin merkez partisi olan LREM olduğu" tezini savunarak, merkez oyları almaya çalışıyor. Elysee kurmayları, "İlk turda aşırı sağ adayların önde olduğu yerde sol seçmen bizim adayımızı seçer, aşırı solun önde olduğu yerlerde ise sağ seçmen bize oy verir" diyerek ikinci turu bu formülle almayı umuyor. Ancak iktidar partisinin "az farkla kazanması" Meclis'te tam bir karmaşa anlamına geliyor.
Kendisini Başbakan olarak dayatan en güçlü rakibi Melenchon'a yüklenen Macron, yerel gazetelere verdiği bir söyleşide, "NUPES'ün programını okudum, 20 kez kullanılan 'vergilendirme' kelimesi ve 30 kez kullanılan 'yasaklama' kelimesi programın ruhu hakkında oldukça net bir fikir veriyor… Bu bir özgürlük projesi mi şimdi? Bu insanları çileden çıkartacak bir proje değil mi?" diyerek eleştirdi. Macron, Melenchon'un "Beni Başbakan seçin" sloganına ise, "Cumhurbaşkanı, başbakanını Meclis'e bakarak seçer. Hiçbir siyasi parti cumhurbaşkanına isim dayatamaz" diyerek karşı çıktı.
