Doktor Jake Suett, İngiltere’nin doğusundaki Norfolk bölgesinde bir hafta boyunca ağır durumdaki Corona virüsü hastalarını tedavi etmeye çalışıyordu. Ardından kendisi hasta düştü. Aylardan Mart’tı ve Corona salgını İngiltere’ye yeni ulaşmıştı.
Aradan üç ay geçti. Doktor Suett hala kendini işe dönecek kadar iyi hissetmiyor ve kendi deyimiyle ‘Corona sonrası sendromu’’ yaşıyor. Enfekte olana kadar gayet sağlıklı ve hastalıksız bir hayat yaşayan 31 yaşındaki yoğun bakım doktoru, hala nefes darlığı, bulanık görme ve yüksek ateş nöbetleri geçiriyor.
Covid-19’a neden olan Corona virüsü ile ilgili herkes can kaybı sayılarına odaklandı. Dünyanın dört bir yanında siyasetçiler ve yetkililer yas tutarken bir yandan kaç kişinin de iyileştiğine dair açıklamalar yaptı. Ancak bu genel geçer açıklamalar birçok sorunu da geri plana attı. Suett ve diğer doktorlar, binlerce hastanın hala virüsün geride bıraktığı arazlardan kurtulmaya çalıştığına dikkat çekiyor.
Üstelik bazıları hiçbir zaman tamamen iyileşemeyebilir ve uzun vadeli sağlık sorunları yaşayabilir.
İyileşmiş kabul edilen binlerce hasta hala kronik yorgunluk sendromu ve kişiyi zayıf düşüren sorunlarla boğuşuyor. Sky News televizyonuna konuşan Suett, üç gün boyunca yatakta güçlükle nefes aldığı, hastalığının en ağır döneminden bu yana toparlanmasının çok yavaş olduğunu anlattı. Hala da sindirim sistemi sorunları yaşadığını, el ve ayaklarına ağrılar saplandığını söylüyor.
İngiltere Fizyoterapi Derneği, Corona virüsüne yakalanan ve hastalığı ağır geçiren binlerce kişinin kronik hastalıkları olacağına dikkat çekiyor. Durumu en ağır olanlar zaten güçten düşmüş oluyor.
Covid-19’un solunum kaslarını zorlayarak, etkinliğini azalttığını söyleyen İtalyan solunum uzmanı Marta Lazzeri, ‘’Bu hastalar genelde yorgun olduklarını, banyo yapmaya ya da traş olmaya bile takatlerinin kalmadığını bildiriyorlar’’ diyor.
Doktorlar, hastalığı ağır atlatanların akciğerlerinin onarılamaz şekilde hasar gördüğünü ve dokularda skarlaşma olduğu uyarısı yapıyor. İtalyan doktorlara göre iyileşen ağır hastaların yüzde 30’nda kalıcı akciğer hasarı tespit edildi.
Corona’yla ilgili ipuçları bulma çabası
Virologlar ve bulaşıcı hastalıklar uzmanları, Corona virüsü hastalığının uzun vadede bırakabileceği olası hasarları hala tam olarak çözemediklerini belirtiyor.
İngiliz düşünce kuruluşu Chatham House’da bilgilendirme toplantısına katılan bulaşıcı hastalıklar uzmanı David Heymann bunun nedenini, enfeksiyonun hala erken aşamalarında olmaya ve hayatta kalanların uzun vadeli inceleme gereksinimine bağlıyor. Ancak o da akciğerlerde süregelen tepkilerin olduğunu ve hastalıktan kalkanların hala nefes darlığı çektiğini vurguluyor. Bu sorunun çözülüp çözülmeyeceği ise bilinmiyor.
Tıbbi araştırma ekipleri, Covid-19’un neden olduğu uzun vadeli sağlık sorunlarıyla ilgili bazı ipuçlarının, Hong Kong’da yürütülen ve şiddetli akut solunum yolu sendromu (SARS) ile Ortadoğu solunum sendromuna (MERS) neden olan farklı Corona virüsü tipleriyle ilgili araştırmalarda bulunabileceği fikrinde. SARS’ın uzun vadeli etkileri ile ilgili bir araştırma, hastalıktan iki yıl sonra bile hayatta kalanların yüzde 50’sinin fiziksel kapasitelerinin hiç hastalanmayanlara oranla daha düşük olduğunu gösterdi. SARS atlatanların sadece yüzde 78’i hastalıktan bir yıl sonra işbaşı yapabildi.
Bir başka araştırmaya göre de iyileşenlerin yüzde 40’ı, SARS geçirdikten üç yıl sonra bile kronik yorgunluk semptomlarıyla yaşıyor.
Etkiler ömür boyu sürüyor
Hastaların bir bölümü için kronik yorgunluk yaşadıkları sorunların sadece küçük bir kısmı. Avrupa, Asya ve ABD’den bulaşıcı hastalıklar uzmanları, bu hastaların sadece akciğerlerinin değil başka organlarının da virüs nedeniyle zarar gördüğüne dikkat çekiyor.
Doktorlar diğer sorunlar arasında kan pıhtılarına bağlı inme, kalp krizi, böbrek yetmezliğinin yanı sıra beyin hasarını sayıyor. Ömür boyu hastalık anlamına gelen bu sorunlar sadece yaşlıları değil gençleri de etkiliyor.
Corona virüsü salgınının çıkış noktası kabul edilen Çin’in Wuhan kentinde yapılan bir araştırma, Covid-19 hastalarının yüzde 12’sinin kalp ve damarlarında hasar oluştuğuna dair belirtiler gösterdiğini ortaya koydu. Başka araştırmalarda da myokardit denilen kalp kası enfeksiyonuna dair kanıtlar bulundu.
SARS’a yakalananların yüzde 50’ye yakını nörolojik sorunlar yaşadı. Doktorlar Covid-19’un beyni nasıl etkilediğine dair daha fazla araştırma gerektiğini söylüyor. Johns Hopkins Üniversitesi’nden anestezi ve yoğun bakım uzmanı Profesör Robert Stevens, Corona virüsünün dört şekilde beyni etkilemesinin mümkün olduğunu söylemişti.
Bunlardan biri bağışıklık sisteminin Corona ile mücadelede ‘’sitokin fırtınası’’ denen aşırı çalışmaya başlaması ve kendi kendine saldırarak doku ve organlarda virüsten bile daha fazla hasara neden olabilmesi. Yüksek ateş ve düşük oksijen seviyeleri de beyinde fonksiyon bozukluğuna ve uzun vadeli hasara neden olabilir. Beyin, kan pıhtılarının neden olduğu inmeler sonucu da hasar görebilir.
Stevens ve başka doktorlar, virüsün beyne yerleşerek ani ve ağır bir enfeksiyona neden olma ihtimalinden de endişeli. Zira Çin’den ve Japonya’dan gelen haberler virüsün genetik parçacıklarına omurilik sıvısında rastlanıldığı yönünde. Florida’da bir hastanın beyin hücrelerinde Corona virüsü parçacıkları tespit edildi. Bunun nedeni de virüsün kan dolaşımına ya da sinir uçlarına girmesi olabilir.
Ancak tüm bu veriler, pandemi sona erse bile Corona’dan sağ çıkan hastaların, tıbbi taleplerinin süreceği ve uzmanlaşmış tedavi ve rehabilitasyon yöntemlerinin geliştirilmesi gerektiğini gösteriyor.
