Çin, ABD ve Avrupa Birliği’nin (AB) ticaret, teknoloji, Hong Kong ve Şincan konularında yaptığı baskıyı engellemek amacıyla Perşembe günü yabancı yaptırımlarla mücadele için bir yasa tasarısını kabul etti.
Yerel uzmanlara göre Pekin’in bu adımı misilleme önlemlerini meşru düzleme taşıyacak ve daha öngörülebilir hale getirecek.
Yabancı şirketler ise bu adımın yabancı yatırımlar üzerinde olumsuz etkisi olmasından endişe ediyor.
Devlet televizyonu CCTV’ye göre Çin Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi yasayı Perşembe günü kabul etti, ancak yasanın içeriğiyle ilgili ayrıntılar henüz paylaşılmadı.
Çin Ulusal Halk Kongresi’nin 14 başkan yardımcısı geçen yıl geçirilen Ulusal Güvenlik Yasası nedeniyle ABD tarafından yaptırımlara tabii tutulmuştu. Yasa, Hong Kong’un siyasi özgürlüklerini kısıtladığı gerekçesiyle eleştiriliyor. Pekin ise yasanın Hong Kong’da istikrarın sağlanması için gerekli olduğunu savunuyor.
Çin Devlet Başkanı Xi Jinping geçen Kasım ayında iktidardaki Komünist Parti’ye Çin’in egemenlik haklarını, güvenliğini ve çıkarlarını yabancı güçlere karşı korumak için tüm yasal araçları kullanması çağrısını yapmıştı.
Ulusal Halk Kongresi ise Mart ayında yayınlanan yıllık raporunda yabancı yaptırım ve müdahalelerle mücadele için yasal araçların yenilenmesi gerektiğini bildirmişti.
Ocak ayında Çin Ticaret Bakanlığı, ticarete ve ticari faaliyetlere getirilen yabancı yaptırımların haklı olup olmadığını değerlendirecek, Çinli bireylerin ya da şirketlerin Çin mahkemelerinde tazminat arayışına girmesinin önünü açacak mekanizmalar açıklamıştı.
ABD ve müttefikleri Çin’in Şincan’daki Müslüman Uygur azınlığa ve Hong Kong’daki demokrasi yanlısı faaliyetlere karşı tutumu nedeniyle yaptırımlarını gittikçe arttırıyor. Bu durum Çin’in de ABD ve AB siyasetçilerine ve yetkililerine karşı yaptırımlar uygulamasını tetikliyor.
Washington ayrıca Huawei ve ZTE gibi Çinli şirketleri ABD’nin İran ve Kuzey Kore’ye yaptırımlarını ihlal etmekle suçluyor.
‘‘Aceleye getirilmiş bir yasa’’
Tasarı Nisan ayında ilk kez gizli bir oturumla değerlendirilmiş, Ulusal Halk Kongresi’nin ikinci bir değerlendirme için toplandığını açıklamasından iki gün sonra kabul edilmişti. Yasa, diğer yasa tasarılarının geçmesi için gereken üçüncü değerlendirmeden ise geçirilmemişti.
Avrupa Birliği Ticaret Odası yasanın geçirilmesi sürecinin şeffaflıktan yoksun olması nedeniyle üyelerinin endişe duyduklarını bildirdi.
AB Ticaret Odası Başkanı Jeorg Wuttke, Reuters haber ajansına yaptığı açıklamada Çin’in acele ettiği görüşünü dile getirdi ve bu tür bir eylemin yabancı yatırımı çekmeye yaramayacağını ya da siyasi bir satranç oyununda ‘‘kurban edilecek piyonlar’’ olarak kullanılacaklarını giderek daha fazla hisseden şirketlere güven vermediğini kaydetti.
‘‘Şirketler daha fazla denetimle karşılaşacak’’
Hong Kong hukuk firması Paul Hastings’ten Shaun Wu’ya göre Çin’de ticaret yapacak şirketler yerel ve yurtdışı faaliyetlerinde Çin kurumlarının giderek artan denetlemeleriyle karşı karşıya kalabilir.
Hong Kong City Üniversitesi’nden hukuk profesörü Wang Jiangyu’ya göre Çin’in daha önce ABD yaptırımlarına yasal düzlemde yanıt verecek ekonomik gücü ya da siyasi iradesi yoktu, ancak artık Pekin bunların her ikisine de sahip.
Uzmana göre en iyi seçenek işbirliği ancak ABD bunu istemiyor. Bu durumda misilleme ikinci en iyi seçenek olarak kalıyor. Yaptırımları sineye çekmekse seçeneklerin en kötüsü olarak değerlendiriliyor.
