Birleşmiş Milletler, Libya’nın liman kenti Sirte’de binlerce sivil için hayati risk oluşmaya başladığı konusuna uyardı ve ABD’yi, petrol zengini ülkede daha fazla çatışma yaşanmaması için daha fazla diplomatik rol oynamaya çağırdı. BM Libya Özel Temsilcisi Stephanie T. Williams, ‘’Sirte’de 60 bin sivilin hayatı tehlike altında’’ dedi.
Sirte, Akdeniz kıyısında, Libya'nın petrol ihracatının yüzde 60'ının yapıldığı "Petrol Hilali" bölgesinde yer alan stratejik bir kent. Başbakan Fayez El Sarrac’ın liderliğindeki Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) güçleri, geçen Ocak ayından bu yana General Halife Hafter’e bağlı Libya Ulusal Ordusu’nun (LNA) kontrolunda olan kenti geri almaya çalışıyor.
2011'de eski lider Muammer Kaddafi’nin devrilmesi sonrası İslamcı milislerin yuvası haline gelen şehir, son 9 yılda çok sayıda kanlı çatışmaya sahne oldu. 2015’te terör örgütü IŞİD, Sirte’yi ele geçirmiş ve bir yıldan fazla bir süre kentte hüküm sürmüştü. UMH, 2016 sonunda ABD, İtalya ve İngiltere savaş uçaklarının da yardımıyla yeniden kontrol sağlamış, ancak 3 yıl sonra şehri Hafter güçlerine kaptırmıştı.
UMH, Türkiye’nin geçen Ocak ayında Libya’da asker konuşlandırmasıyla birlikte çatışmalarda elini kuvvetlendirmeye başlamıştı. BM’nin de desteklediği Sarrac hükümeti, son 6 ayda Hafter güçlerinden birçok önemli bölgeyi geri aldı, şimdi de gözünü Sirte’ye dikti.
BM Libya Özel Temsilcisi Stephanie T. Williams da Washington’da bulunan düşünce kuruluşu Arap Merkezi’nin internet toplantısında, Sirte’yi ve bölge halkının daha fazla travma yaşamalarından kaçınmak istediklerini söyledi.
‘’Bölgesel gerilim’’ endişesi
Ancak son günlerde Hafter güçlerini destekleyen komşu ülke Mısır’dan UMH’ye gelen uyarı, Libya krizinin bölgesel bir çatışmaya dönmesi riskini arttırıyor. Libya sınırı yakınlarındaki Matruh Üssü'nü Cumartesi günü ziyaret eden Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi, "Sirte ve Cufra kırmızı çizgidir" dedi ve Mısır ordusuna "sınır ötesi operasyonlara hazır olmaları" talimatını verdi.
Mısır’ın yanı sıra Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan ve Rusya da Libya’nın doğusunda konuşlu olan Hafter güçlerini destekliyor. Avrupa ülkeleri arasında ise bölünmüşlük hakim. Fransa, Hafter’i desteklediğini saklamıyor.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Türkiye’nin Libya’daki varlığından duyduğu rahatsızlığı, ‘’Türkiye tehlikeli bir oyun oynuyor’’ sözleriyle dile getirmişti. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise, "Fransa eski sömürgeci Fransa’ya dönmek istiyor. Tam bir akıl tutulması yaşıyor’’ demişti.
Uzmanlara göre ABD, savaşın yerle bir ettiği Kuzey Afrika ülkesinin kaderi konusunda devre dışı kalmayı tercih ediyor. Ancak Birleşmiş Milletler Libya temsilcisine göre Washington’un daha aktif bir diplomatik rol üstlenmesinin vakti geldi.
Williams’a göre Libyalılar’ın ABD’nin müdahil olmasına muhtaç olduğu çok açık. Özellikle de uluslararası arenada dizginleri ele alması için ABD’den küçük de olsa bir adım bekleniyor. BM Libya Özel Temsilcisi, durumun bölgesel bir gerilime neden olacak kadar gerilemiş olmasından endişe duyduğunu da vurguladı.
Mısır’daki uzmanlara göre Cumhurbaşkanı Sisi, İslamcı geçmişe sahip Ulusal Mutabakat Hükümeti’ni küresel Müslüman Kardeşler hareketinin bir uzantısı olarak görüyor. Müslüman Kardeşler, bugün Mısır’da terör örgütü olarak kabul ediliyor.
Mısır arabuluculuğunda ateşkes
ABD’nin eski Libya özel temsilcisi Jonathan M. Winer, Mısır’ın hem Türkiye’ye hem Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne, Libya’nın doğu sınırında bir harekat nedeniyle küçük düşürülmeye izin vermeyeceği mesajını ilettiğini söylüyor ve Mısır’ın batısındaki komşusu Libya ile sınırında güvenlik endişesi taşıdığını sözlerine ekliyor.
Haziran başında Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti, Mısır’ın sunduğu Hafter ile ateşkes planını reddetmişti. Ancak Mısır’dan peşi sıra gelen tehditler sonrası, Sarrac hükümeti Sirte’yi geri alma konusunda daha gönülsüz görünüyor.
Geçen hafta Türk medyasında çıkan haberlere göre Ankara, UMH’nin bir ateşkesi kabul etmesinin ön şartının Libya Ulusal Ordusu’nun Sirte’den çekilmesi olduğunu bildirdi.
Birleşmiş Milletler ise 12 Haziran’da Libya'nın Hafter güçlerinden geri alınan Tarhuna kasabasında şimdiye kadar 8 toplu mezarın bulunduğunu açıkladı. BM, ülkede sivil yaralı ve can kaybının arttığına da dikkat çekti ve Nisan ayından bu yana 82 kişinin öldüğünü, 168 kişinin yaralandığını rapor etti.
