Avrupa Parlamentosu milletvekilleri, AB Komisyonu’nun, Macaristan Başbakanı Victor Orban’ın Ukrayna’ya yapılacak 50 milyar Euro’luk mali desteğe koyduğu vetoyu kaldırması için, “AB ilkelerine aykırı uygulamaları nedeniyle dondurulan” fonların bir kısmını açma kararına karşı çıktı.
Milletvekilleri, Parlamento Genel Kurulu’nda, Macaristan için kalan fonu serbest bırakması halinde, Avrupa Komisyonu'nun aleyhinde yasal işlem başlatacakları uyarısı içeren bir kararı oylayarak kabul etti.
Yargı bağımsızlığı ve hukuk devleti ilkesine aykırı görülen politikalarıyla sık sık Avrupa Birliği içinde tartışmalara yol açan Macaristan Başbakanı Victor Orban, Ukrayna’ya yapılacak askeri yardımlar için AB’nin 5 yıl içinde Ukrayna’ya 50 milyar Euro yardım yapılmasını öngören bütçe düzenlemesine ‘tek başına’ koyduğu veto ile yeniden AB kurumlarında tartışmaların merkezine oturdu.
AP milletvekilleri, Komisyon’un, Budapeşte için 10,2 milyar Euro’luk uyum fonunu serbest bırakacağını duyurmasından bir ay sonra, üye devletler ile Komisyon'a, ‘Macaristan hükümetine karşı daha kararlı hareket etmeleri’ çağrısında bulunan bir kararı parlamento gündemine getirdi. Karar, Genel Kurul’da yaşanan sert tartışmaların ardından bugün yapılan oylamada 345 milletvekilinin oyuyla kabul edildi. Karar hakkında, 104 milletvekili aleyhte oy kullanırken, 29 vekil ise çekimser kaldı.
“Kasıtlı, sürekli, sistematik veto”
Aralık ayında yapılan yılın son AB Konsey toplantısında, Macaristan hariç, üye devletlerin tümü Ukrayna’ya yardım fonunu destekledi. Komisyon Başkanı Von der Leyen, Aralık zirvesinden bir gün önce, veto engelini aşabilmek için, Macaristan’a verilecek 10,2 milyar Euro’luk fonu serbest bıraktığını açıkladı.
Von der Leyen, bu karara, Budapeşte’nin AB’nin talepleri doğrultusunda yargı bağımsızlığını güçlendirmek ve mahkemelere siyasi müdahaleyi azaltmak amacıyla Mayıs ayında geçirdiği bir dizi yargı reformunu gerekçe gösterdi. Komisyon, Macaristan'a verilmesi öngörülen 11,5 milyar Euro’luk uyum fonunu ve 10,4 milyar Euro’luk COVID toparlanma fonunu elinde tutmaya devam ediyor.
Ancak dondurulan bu fonların kısmen de olsa serbest bırakılması, parlamentoda itirazların yükselmesine yol açtı. AP milletvekilleri, “Macaristan’a ek mali ödeme yapılması durumunda, yürütmeye dava açma olasılığını” içeren bir karar metnini oyladı.
Genel Kurul’da kabul edilen karar metninde, “Viktor Orban'ın Avrupa Birliği'nin temel değerlerini baltalamaya yönelik kasıtlı, sürekli ve sistematik çabalarına, Komisyon'un gösterdiği hoşgörü ve ihmali üzüntüyle karşılıyoruz” ifadesine yer verildi. Üye devletler de hedef alınarak, “Avrupa Parlamentosu üyeleri, Konsey’in veto hakkının istismarlarını sınırlayamaması ve hukukun üstünlüğünün korunmasına ilişkin 7. Madde prosedürünü işletememesinden dolayı üzüntü duyuyor” denildi.
“AB şantaja boyun eğemez”
Kararda, “Budapeşte kriterleri karşılanmadan, Komisyon; AB anlaşmasının koruyucusu olarak hareket etme sorumluluğunu göz ardı ederse ve AB’nin mali çıkarlarını koruyamazsa; Parlamento, elindeki tüm yasal ve politik araçları kullanacaktır. Komisyon, Parlamento’ya karşı siyasi olarak sorumludur. Viktor Orban'ın vetosu samimi işbirliği ilkesinin ihlalidir. AB hiçbir koşulda şantaja boyun eğemez ve stratejik çıkarlarını değerlerinden vazgeçerek pazarlık konusu etmez” ifadesi de yer aldı.
Görüşmeler sırasında, ödeneğin serbest bırakılmasından sorumlu siyasi isim olarak gördükleri Ursula von der Leyen'i sert bir dille eleştiren AP üyeleri, geriye kalan uyum ve toparlanma fonlarının “tek bir paket olarak” ele alınması ve bir veya daha fazla alanda ilerleme kaydedilse bile, “yanlış uygulamalar sona erene kadar, ek hiçbir ödeme yapılmaması” gerektiği konusunda ısrar etti.
Orta yolu bulmaya çalışan Von der Leyen ise eleştirilere, “Macaristan gerekli tüm koşulları yerine getirene kadar, paranın geri kalanının dondurulacağı” taahhüdüyle karşılık verdi.
“Liberaller bir kez daha saldırdı”
Orban, kararın ardından X hesabından paylaştığı mesajında, “Liberal milletvekilleri bir kez daha Macaristan'a saldırdı. Avrupa seçimlerine beş ay kalmışken Ukrayna'ya dört yıllığına para vermek istiyorlar. AB vatandaşlarını gelecekleriyle ilgili karar verme hakkından mahrum etmek istiyorlar. Ne kadar antidemokratik bir tutum” dedi.
Kararla, AB hukuk servislerine, “10,2 milyar Euro ile ilgili kararın geçerliliğinin incelenmesi” talimatı da verildi. Hukuk servisi tarafından, Budapeşte tarafından onaylanan yargı reformunun, “siyasi iktidara karşı yeterli güvence sağlayıp sağlamadığının” tespit edilmesi istendi.
Liderler 1 Şubat’ta yeniden toplanıyor
AB liderleri, Ukrayna’ya yardım konusunda uzlaşmaya varmak üzere 1 Şubat'ta yeniden biraraya gelecek. Orban, “geriye kalan 20 milyar Euro’luk fonun serbest bırakılması” konusunda da ısrar ediyor. AB yönetimi ise, farklı zarflardan Budapeşte’ye ulaşacak bu ödemenin, “kamu ihalelilerine şeffaflık getiren, LGBTQ+ haklarını korumaya yönelik önlemler alan, akademik özgürlüğü güçlendiren ve sığınmacıların korunmasını garanti altına alan” reformlar geçmeden bu dilimin açılmayacağını savunuyor.
“Oy hakkını askıya alma” ifadesi yok
Hem Budapeşte hükümeti, hem de Brüksel üzerinde baskı kurmayı amaçlayan AP milletvekilleri, kararda, Macaristan’ın “oy haklarını askıya alabilecek” bir adımı talep edecek kadar ileri de gitmiyor. Orban’ın “oy hakkının askıya alınmasını” isteyen 120 milletvekilinin talebi nihai metinde yer almadı.
Avrupa Birliği tarihinde hiçbir üye ülke hakkında, “oy kullanma hakkından men” kararı almadı.
Forum