ABD’nin İran’a yönelik yaptırımlarından muaf tuttuğu, bu ülkeden petrol ve doğal gaz alan sekiz ülke için öngördüğü altı aylık süre 2 Mayıs’ta sona eriyor. Türkiye, bu yaptırımlardan en fazla etkilenecek ülkelerin başında geliyor.
Zira İran, ABD’nin ambargo kararı ortaya çıkana kadar Türkiye’nin en büyük ikinci petrol tedarikçisiydi.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) rakamlarına göre, 2017 yılında Türkiye’ye petrol ihracatında %27’yle ilk sırada olan İran, 2018’in ilk sekiz ayında Türkiye’nin toplam petrol ithalatının %23,83’ünü karşılayarak %25,67 ile ilk sırada yer alan Rusya’nın ardında kalmıştı. Washington yönetimi, ambargo kararını açıkladığı Ağustos ayından sonra Türkiye, İran’dan ithalatı kademeli olarak azalttı. Öyle ki ABD’nin Türkiye’ye diğer yedi ülkeyle birlikte muafiyet tanıdığı Kasım ayında İran’dan hiç petrol ithal edilmedi.
2017 yılında 42 milyon ton petrol ithalatının yaklaşık 10 milyon tonunu İran’dan karşılayan ve her ay ortalama 850 bin ton petrol ithal eden Türkiye, EPDK’nın açıkladığı son veriler dikkate alındığında 2019’un Şubat ayında bu ülkeden 349 bin ton ham petrol dışalımı yapmış. Ham petrol ithalinde yeni lider ise 528 bin ile Irak. Tüm petrol ürünleri içerisinde Şubat ayının lideri 854 bin tonla Rusya Federasyonu oldu.
Dr. Hakkı Uygur: "Türkiye, yaptırımlara uymadan Çin ve Hindistan'ın pozisyonunu görmek isteyecektir"
Türkiye’nin İran’dan petrol alımıyla ilgili pozisyonunu belirlerken öncelikle Çin ve Hindistan’ın nasıl davranacağını görmek isteyeceğini söyleyenİran Araştırmaları Merkezi Başkan Vekili Hakkı Uygur'a göre, Irak petrolü en İran petrolünün en iyi alternatifi olarak görünüyor.
VOA Türkçe’ye konuşan Dr. Uygur, “ABD çok kararlı görünüyor. Türkiye, Çin ve Hindistan’ın pozisyonunu görmek isteyecektir. Eğer onlar aynı şekilde devam ederse Türkiye de petrol alımını sürdürmeye çalışabilir. Ama bu iki ülke İran’dan alımları azaltırsa Türkiye de benzer bir yol izleyebilir. Ama şu açık; Amerika İran’ın petrol satışını durduracağı mesajını veriyor. Türkiye de bunu kabul edilemez buluyor ve bu pozisyonu koruyor. Bununla beraber bu yaptırımlar katı bir şekilde uygulanırsa bir yerden telafi etmemiz gerekecek. Irak, en önemli ikincil kaynaklardan bir olur. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun Irak ziyaretinde bu konuyu telaffuz etmiştir diye düşünüyorum” dedi.
Özellikle Kuzey Irak petrolü, İran’la benzer özelliklere sahip.
Erdoğan “ABD’nin yaptırımlarına karşı çıkıyoruz, ticaret hacmimizi 30 milyar dolara çıkarmak istiyoruz” demişti
Aslında Türkiye, en başından bu yana İran’a ambargo uygulanmasını engellemek için uğraşıyor. 20 Nisan 2018’de İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin de katıldığı Türkiye İran İş Forumu’nda konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bu mesajı en yüksek düzeyde vermişti.
Cumhurbaşkanı, “ABD'nin yaptırım kararının bizi hedefimize ulaşmaktan alıkoymasını engellemek mecburiyetindeyiz. Yaptırımlara karşı çıktığımızı, İran halkını cezalandırmak anlamına geldiğini her platformda açıkça ifade ediyorum. Hedefimiz İran ile ikili ekonomik ilişkilerimizi siyasi ilişkilerimizle aynı seviyeye çıkarmaktır. İkili ticari hacmimizi 30 milyar dolar seviyesine çıkarmayı hedefliyoruz. Maalesef bu şu anki rakamlar hedeflediğimiz seviyenin oldukça altında kaldı” demişti.
Erdoğan’ın konuşmasını yaptığı dönemde Türkiye ve İran arasındaki dış ticaret hacmi 30 milyar dolarlık hedefin üçte biri seviyesindeydi. 2017 yılında Türkiye’nin İran’a ihracatı 3,26 milyar dolar iken ithalat 7,49 milyar dolar idi.
Ulaştırma Bakanı Turhan, Cumhurbaşkanlarının 30 milyar dolar dış ticaret hedefinde ısrarcı
ABD Başkanı Donald Trump, Erdoğan’ın bu sözlerinden üç buçuk ay sonra yaptırımlara resmiyet kazandırdı. Ama iki gün önce İran’a resmi ziyaret düzenleyen Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Cahit Turhan’ın açıklamaları Türkiye’nin pozisyonu koruduğunu ortaya koyuyor.
Türkiye-İran 8. Ulaştırma Karma Komisyonu Toplantısı’nda konuşan Turhan, “İran ile Türkiye arasındaki 30 milyar dolarlık ticaret hacmi hedefi, sağlanan bu koordinasyon ve çalışmayla gerçekleşebilir bir hedeftir. ABD'nin tek taraflı ambargo koyması, iki ülke insanlarının uluslararası hukuktan kaynaklanan haklarına zeval getirmemek şartıyla bizi çok fazla etkilemeyecektir. Ayrıca sadece iki ülke arasında değil, iki ülkenin üçüncü ülkelerle olan ticaretindeki gelişmelerin sağlanması konusunda da ortak irade ve kararlılığımızı ortaya koyduk” dedi.
Ulaştırma Bakanı, Avrupa ve Asya arasındaki transit tren geçişlerini sağlayabilmek için Türkiye ile İran arasında yeni bir demiryolu hattı üzerinde çalışıldığını da ifade etti.
İran Araştırmaları Merkezi Başkan Vekili Hakkı Uygur, 30 milyar dolarlık hedefi bu koşullarda yakalamanın çok mümkün olmadığı kanaatinde.
İran Dışişleri Bakan Yardımcısı: “ABD, İran’dan petrol alan ülkeleri cezalandırıyor, sıfır ihracat politikasını kabul etmemiz mümkün değil”
Türkiye ile İran, yaptırımların yaratacağı sorunları aşmak için son dönemde sık görüşüyor. 17 Nisan’da Ankara’ya gelen İran Dışişleri Bakanı Cevat Zarif’ten sonra önceki gün de Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi Türkiye’deydi.
Dışişleri Bakan Yardımcısı Büyükelçi Sedat Önal ile konuk dışişleri bakan yardımcısı başkanlığındaki heyetler, ikili ilişkilerle birlikte bölgesel ve uluslararası gelişmeleri masaya yatırdılar. Görüşmeler hakkında taraflar herhangi bir bilgi vermedi.
Ancak Ankara’da gazetecilere konuşan Arakçi, “Biz bütün komşularımızla işbirliği yapıyoruz. ABD ise bölgede kargaşa istiyor. ABD İran’ı kışkırtmak için her yolu deniyor. ABD, İran’dan petrol alan ülkeleri cezalandırıyor. İran için sıfır ihracat politikası izliyor. Petrolde bazı ülkeleri İran’ın yerine geçirmek istiyor. Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’ni İran’ın yerine koymaya çalışıyor. Ama İran petrol üretiminde başka ülkelerin İran’ın yerine geçmesine asla izin vermeyecektir. İran’ın sabrı bitiyor. Sıfır petrol ihracatı politikasını kabul etmemiz mümkün değil. Yakında tepki vereceğiz. Yaşanacak olumsuz gelişmelerin sorumlusu İran olmayacaktır” dedi.
Türkiye'nin rafinaj kapasitesi 38 milyon ton oluyor
Bu yıla kadar Türkiye’nin ithal ettiği ham petrolü Kocaeli, İzmir, Batman ve Kırıkkale’de rafinerileri bulunan Tüpraş işliyordu. Sert İran petrolünü ayrıştıracak teknolojiye sahip Tüpraş'ın toplam kapasitesi 28,1 milyon ton.
Azerbaycan enerji devi Socar’ın Türkiye’de üretime soktuğu Socar’ın da tam kapasiteyle devreye girmesiyle Türkiye’nin rafinaj kapasitesi 38 milyon tona çıkacak.
