Avrupa Birliği Enerji Bakanları, enerji üreticilerinin kriz nedeniyle elde ettikleri "süper karların" bir bölümünün tüketicilere yeniden dağıtılması ve her üye ülkede yüzde 10 enerji tasarrufu getirecek "acil önlemler paketi" üzerinde anlaştı. Ancak önlemlere eklenmesi planlanan "Rus gazına tavan fiyat belirlenmesi konusunda" uzlaşma sağlanamadı.
Ukrayna'daki savaşın hız kazandığı, Rusya'nın referandum yapılan 4 bölgeyi ülkesine kattığı, Baltık denizinde Kuzey Akımı 1 ve 2 boru hatlarına yapılan sabotajın doğalgaz fiyatlarını fırlattığı bir günde toplanan AB Enerji Bakanları, hane halklarının ve işletmelerin hızla artan faturalarla başa çıkmasına yardımcı olacak "acil durum önlemlerini" görüştü.
Bakanlar, Avrupa Komisyonu tarafından Eylül ayı ortasında sunulan, enerji üreticilerinin kriz nedeniyle artan enerji fiyatlarından elde ettikleri "süper karların" bir kısmını "geri almayı" ve bunları tüketicilere yeniden dağıtmayı öngören düzenleme üzerinde uzlaştı.
Onaylanan acil durum önlemleri arasında, üye devletlerin; elektrik tüketimini yoğun saatlerde "en az yüzde 5" oranında azaltmaları için bağlayıcı bir hedef belirlemesi düzenlemesi yer aldı. Ayrıca, ülkelerin aylık elektrik tüketimini yüzde 10 azaltmaları hedefi de kural altına alındı.
Hedef 140 milyar Euro
Ürünlerini, üretim maliyetlerinden çok daha yüksek bir fiyata satarak, olağanüstü karlar elde eden nükleer ve yenilenebilir kaynaklardan elektrik üreten (rüzgar, güneş, hidroelektrik) şirketlerin gelirlerine bir tavan belirlenmesi ilkesi de kabul edildi.
AB'li bakanlar, bu şirketlerin karlarına megavat saat başına 180 Euro tavan ücreti belirledi. Buradan elde edilecek miktar, üretim maaliyetleri ile toptan piyasa fiyatı arasındaki fark, hanelere ve işletmelere yeniden dağıtılmak üzere devletler tarafından geri alınacak. Gaz, kömür ve petrol üretici ve dağıtıcılarından da "geçici dayanışma katkısı" alınacak. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen'e göre, bu önlemlerle, toplamda yaklaşık 140 milyar Euroluk gelir sağlanması hedefleniyor.
Rus gazına tavan fiyatında uzlaşılamadı
AB Enerji Bakanları, acil önlemler paketine eklenmek istenen "Rus gazına tavan fiyat belirlenmesi" konusunda ise bölündü. AB Dönem Başkanı Çek Cumhuriyeti Enerji Bakanı Jozef Sikela, bir an evvel gaz fiyatlarının aşağı düşürülmesi gerektiğini belirterek, "fiyatları düşürmek için kaybedecek zaman yok" dedi.
AB'li bakanlar, savaş nedeniyle zaten artan enerji fiyatlarına, Baltık Denizi'ndeki Kuzey Akım 1 ve 2 boru hatlarındaki son sızıntıların da fiyatları arttırmasının da eklenmesi nedeniyle hızlı davranarak, bu artışın önünü almak istiyor. Ancak özellikle Almanya, gaz ithalatının fiyatına ilişkin bir üst sınır belirlenmesine karşı çıkıyor.
AB Komisyonu üye hükümetlere sunduğu taslak öneri paketinde, şu anda Avrupa ithalatının yüzde 9'unu temsil eden boru hattı veya sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ile taşınan Rus gazı için, bir maksimum fiyat belirlemeyi önerdi. Ancak, aralarında Fransa, Belçika, İtalya ve İspanya'nın da bulunduğu yaklaşık 15 AB üyesi ülke, "en ciddi sorunun" hala ele alınmadığını belirterek, "Avrupa pazarında gaz toptan fiyatlarına bir üst sınır getirilmesi" çağrısında bulundu. Bu ülkeler, tedbirin sadece Rusya'dan alınan doğalgaz için değil, tüm gaz ithalatlarına uygulanmasını istiyor.
Toplantıya ilişkin açıklama yapan Çek bakan Jozef Sikela, Komisyon’un hızlı hareket etmesi gerektiğini belirterek, "Rusya ile bir enerji savaşındayız, kış geliyor ve fiyatların önüne geçebilmemiz için şimdi harekete geçmeliyiz, bir ay sonra çok geç olabilir" diye konuştu.
Almanya ise, "böyle bir fiyat sınırlamasının Norveç veya ABD gibi güvenilir ortakları caydırarak, Avrupalılar’ın enerji arzını tehdit edeceğinden korktuğu için böyle bir önlemi uygulamaya koyma konusunda isteksiz davranıyor. Estonya Enerji Bakanı Riina Sikkut da "gaz mevcudiyeti ve arz güvenliğinin fiyattan daha önemli olduğunu" belirterek, tavan fiyat belirlenmesine karşı olduklarını dile getirdi.
Ekim zirvesinde kararlaştırılacak
Brüksel, doğalgaz fiyatlarını düşürmek için, gazı boru hattıyla taşınan diğer gaz tedarikçileri ile müzakerelerini sürdürüyor. Ancak, özellikle sıvılaştırılmış doğalgaz fiyatlarında, AB'nin manevra gücü, uluslararası rekabetle sınırlı kalıyor.
Komisyon ayrıca elektrik üretimi için kullanılan gazın fiyatına da bir sınır getirmeyi düşünüyor. Bu seçenekler 11-12 Ekim'de yapılacak Enerji Bakanları toplantısında yeniden ele alınacak, ardından 20-21 Ekim'de toplanacak olan AB Liderler Zirvesi'nde karara bağlanacak.
Birçok AB ülkesi, acil önlemler paketinin yanısıra, faturalarla boğulan haneleri ve işletmeleri rahatlatmak için ulusal düzeyde destek programları uygulamaya koydu. Enerji fiyatlarına üst sınır uygulayan Fransa gibi, Almanya da Perşembe günü gaz ve elektrik fiyatlarındaki artışı sınırlamak için 200 milyar Euroluk dev ek kaynak sağlanacağını duyurdu.
