Irak’ta anayasa komisyonu, taslak metni geçici parlamentoya gece yarısı, uzatılmış olan süre dolmadan sundu. Ancak metin üzerinde henüz anlaşma sağlanamadığı ve pazarlıkların önümüzdeki üç gün daha devam edeceği bildirildi.
Parlamento başkanı Hamcim el Hasani Şii, Sünni ve Kürt temsilcilerin başlıca anlaşmazlık konuları üzerinde hala uzlaşmaya varmadıklarını bildirdi.
Amerika’nın Sesi Muhabiri Neil McDonald, Bağdat’tan verdiği haberde, ülke yönetiminde federal sistemin kabul edilip edilmemesi, petrol gelirlerinin paylaşımı ve dinin hükümet sistemindeki yeri konularında anlaşmazlığın giderilemediğini bildiriyor.
Dün gece yarısı taslak metnin hazırlanması için verilen ek sürenin dolmasına birkaç dakika kala, parlamento toplantıya çağırıldı. Kürt ve Şii liderler parlamento salonuna girerek taslağın tamamlandığını bildirdi ve bu, Sünnilerin itirazına rağmen taslağın oylanacağı beklentisi yarattı. Parlamento başkanı Hamcim el Hasani, taslağı teslim aldığını söyledi, ancak “geri kalan sorunların çözümü için çalışmalar devam edecektir” dedi. Sünni olan Hasani, taslak üzerinde tam bir uzlaşma oluncaya kadar çabaların devamını isterken, “anayasanın herkesi memnun etmesi gerekir” şeklinde konuştu. Parlamento Başkanı bu sözlerden sonra oylama yapmadan toplantıyı tatil etti.
'Irak Federal Bir Devlet'
Taslak, Irak’ı federal bir devlet olarak tanımlıyor. Ülkenin orta kesimlerinde yoğunlaşan Sünniler böyle bir anayasal yapının, kendilerini ülkenin petrol zenginliklerinden mahrum bırakmasından kaygı duyuyor. Devrik Saddam yönetimi sırasında hakim durumda bulunan Sünniler merkezi devlet yapısının korunmasını istiyor.
Kürtler ve Şiiler Sünni Araplara ihtiyaç olmadan tasarıyı parlamentodan geçirebilirdi. Ancak parlamentoda çok sınırlı bir şekilde temsil edilmekte olan Sünnilerin anayasa komisyonundaki sayıları yüksek tutuldu. Sünni Araplar 15 Ekim için planlanan referandumda yeni anayasayı hala engelleme gücüne sahip. Anayasaya göre, Irak’ın 18 vilayetinden sadece üçünde seçmenlerin üçte ikisinin, hayır demesi durumunda anayasa tasarısı tüm ülkede reddedilmiş olacak. Buna ek olarak taslak üzerinde Kürt ve Şiilerin de tam olarak anlaştığı şüpheli.
'Kürtler ve Şiiler Birbirini Suçluyor'
Kürtler, Şiileri, henüz hiçbir şey son şeklini almadan tasarıyı desteklemekle suçluyor. Bazı kaynaklara göre, Şiiler nihai taslak metne, Kürtlerin reddettiği bir ifade sokmaya çalıştı. Kürtler kuzey Irak’ta özerkliklerinin devam etmesini istiyor. Ancak Kürtler Şiilerin anayasayla şeriat yasasını zorla kabul ettirmeye çalışmasına karşı çıkıyor.
Anayasa komisyonundaki bazı üyeler, komşu İran’ın, Irak’taki Şii politikacılar üzerinde etkili olduğunu ve en küçük tavizleri bile vermelerini engellediğini söylüyor. Şii temsilciler ise Kürtlerin, eski başbakan İyad Allavi liderliğindeki laik kesimle işbirliği içinde, işbaşındaki Şii çoğunluklu hükümeti düşürmek ve anayasa üzerinde anlaşmadan yeni seçimlere gitmek için çalıştığını öne sürüyor. Son bir hafta içinde Irak nüfusunun üç ana unsuru olan Şiiler, Sünniler ve Kürtlerin komisyondaki temsilcileri, uzlaşma yönünde fazla bir ilerleme kaydetmemiş görünüyor. Kadın hakları da üzerinde anlaşma sağlanamayan bir başka konu.
'Ya Ek Süre Ya da Seçim'
Şu anda Irak’ı yöneten, Şiilerin liderliğindeki geçici hükümetin sözcüsü Laith Kubba, taslak üzerinde anlaşma sağlanamadığı takdirde geriye iki seçenek kalacağını söylüyor: Geçici anayasa taslağı üzerindeki çalışmayı tamamlamak için süreyi bir kez daha uzatmak ya da mevcut geçici parlamentoyu dağıtıp yeniden seçime gitmek.
Anayasa komisyonunun Sünni Arap üyeleri, Amerika ve Birleşmiş Milletler’den, anayasanın Şii ve Kürt grupların oyuyla parlamentodan geçirilmesini önlemelerini istedi.
Sünniler Petrolün Kontrolünü Kaybetmek İstemiyor
Devrik Saddam Hüseyin rejimi döneminde ülkenin siyasi açıdan söz sahibi tek grubu olan Sünniler, Şiilerin petrol zengini güneyde geniş yetki sahibi yerel yönetim talebine karşı Irak’ta merkezi hükümet sistemini korumak istiyor. Şiiler gibi Kürtler de kuzeydeki Kürt bölgesinde geniş yetkilere sahip yerel yönetim talep ediyor.
Irak’ta şu anda uygulanmakta olan ve Amerika tarafından hazırlanan anayasa ya da Geçici İdari Yasa, bu dönemde toplumun hiçbir kesiminin dışlanmamasını güvence altına alıyor. Sünni azınlığın, anayasa taslağı parlamentoda onaylansa bile 15 Ekim’de yapılması planlanan referandumda anayasanın halk tarafından onayını engellemesi mümkün. Referandumda, Irak’ın 18 vilayetinden en az üçünde anayasa taslağı seçmenlerin üçte ikisi tarafından reddedildiği takdirde anayasa halk tarafından reddedilmiş sayılacak.
Son durumda, anayasanın Meclise sunulması için 15 Ağustos’a kadar tanınan süre bugüne kadar uzatıldığı için, referandumun da 15 Ekim’de yapılıp yapılmayacağı belli değil.
