Rusya ile mahkum takası kapsamında serbest bırakılan üç Amerikalı, Perşembe günü akşam saatlerinde başkent Washington yakınlarındaki Andrews Askeri Hava Üssü’nde ailelerine kavuştu.
Eski ABD Deniz Piyadesi Paul Whelan ile Amerikalı gazeteciler Alsu Kurmaşeva ve Evan Gershkovich, kendilerini ABD topraklarına geri getiren uçaktan inerken coşkuyla karşılandı. ABD Başkanı Joe Biden ve Başkan Yardımcısı Kamala Harris, serbest bırakılan Amerikalılar’ı kucakladı.
Tarihi tutuklu takası anlaşması kapsamında ABD ve müttefikleri, Perşembe günü, aralarında üç Amerikalı ve Pulitzer ödüllü köşe yazarı Vladimir Kara-Murza'nın da bulunduğu 16 siyasi tutuklunun serbest bırakılmasını sağladı. Yeşil Kart sahibi Kara-Murza'nın ayrı olarak, daimi oturum hakkı olan ABD'ye dönmesi bekleniyor.
Anlaşma ayrıca Dieter Voronin, Kevin Lick, Rico Krieger, Patrick Schoebel, Herman Moyzhes, Ilya Yaşin, Liliya Çanişeva, Kseniya Fadeyeva, Vadim Ostanin, Andrey Pivovarov, Oleg Orlov ve Aleksandra Skoçilenko'nun da aralarında bulunduğu Alman vatandaşları ve Rus siyasi tutukluların serbest bırakılmasını da sağlıyor.
Rusya ise anlaşma karşılığında, sekiz kişiyi geri aldı.
Perşembe günkü gelişme, Soğuk Savaş'tan bu yana ABD ile Rusya arasında yapılan en büyük tutuklu takası olarak tarihe geçti.
Amerikalılar arasında en uzun süre Rusya’da kalan isim, 2018'de Moskova'da tutuklanan eski bir ABD Deniz Piyadesi olan Paul Whelan'dı. 2020'de kendisi ve ABD hükümetinin reddettiği casusluk suçlamalarıyla bir cezaevinde 16 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Wall Street Journal muhabiri Gershkovich ve Hür Avrupa Radyosu (RFE/RL) çalışanı gazeteci Kurmaşeva 2023'te tutuklandı ve 19 Temmuz'da kamuoyuna kapalı ayrı davalarda mahkum edildiler. Süreci eleştirenler, davaları düzmece olarak nitedi.
Aktivist ve Washington Post gazetesi köşe yazarı Kara-Murza, 2022 Nisan ayından beri tutukluydu. Siyasetçi ve tarihçi Kara-Murza, hapishaneden yazdığı mektuplarla Pulitzer Ödülü kazandı.
Rusya ise 2019'da Berlin'de bir Çeçen muhalifin öldürülmesinden dolayı Almanya'da ömür boyu hapis cezasına çarptırılan Vadim Krasikov'un serbest bırakılması için müzakerelerde bulundu. Krasikov’un adı, 16 Şubat 2024'te öldüğü açıklanan Rus muhalefet lideri Aleksey Navalni ile takas edilmek için geçiyordu.
Rusya'ya dönen diğer kişiler arasında Slovenya'dan Artem Viktoroviç Dultsev ve Anna Valerevna Dultseva, Norveç'ten Mikhail Valeryeviç Mikuşin, Polonya'dan Pavel Alekseyeviç Rubtsov ve ABD’den Roman Seleznev, Vladislav Klyuşin ve Vadim Konoşçenock yer alıyor.
Wall Street Journal’ın, Gershkovich'in serbest bırakılması için yürüttüğü kampanyaya öncülük eden Journal dergisinin yardımcı editörü Paul Beckett, bu yılın başlarında VOA'ya yaptığı açıklamada, meslektaşının hapse atılmasının dünya çapında gazetecilerin karşı karşıya olduğu sorunları gözler önüne serdiğini söylemişti.
"Bu, tehlikeli yerlerde bulunan tüm muhabirlerimiz için gazeteciliğin riskli bir iş olduğunu kesinlikle hatırlatıyor" diyen Beckett, bu mesleğin dünyadaki bazı hükümetlerin gerçekten hoşlanmadığı asil ve değerli bir çaba olduğunu belirtmişti.
Beckett, Perşembe günü VOA'ya yaptığı açıklamada, Gershkovich'in resmen serbest bırakıldığını öğrenmenin, kendisinde birçok farklı his yarattığını söyledi.
Bu duyguları, "sevinç, minnettarlık, gözyaşları, tebessüm... hepsi birarada" diye tanımlayan Beckett, Evan için çok mutlu olduklarını belirtti.
Beckett, Gershkovich'in davası üzerinde 16 ay çalıştıktan sonra gazeteciyle ilk kez tanışmayı sabırsızlıkla beklediğini söyledi.
Gershkovich, 2023 yılı Mart ayında, çoğunlukla asılsız ve siyasi gerekçelerle yapıldığı düşünülen casusluk suçlamasıyla hapse atıldı.
Wall Street Journal'ın yayıncısı Almar Latour ve baş editörü Emma Tucker yaptıkları açıklamada, "Evan ile ailesi ve serbest bırakılan diğerleri için büyük bir rahatlama ve sevinç içindeyiz. Ne yazık ki, birçok gazeteci Rusya'da ve dünya çapında haksız yere hapiste kalmaya devam ediyor” ifadelerini kullandı.
Takas kapsamında serbest kalanlardan birisi de Kurmaşeva.
Kurmaşeva, VOA'nın kardeş yayın kuruluşu Prag merkezli Hür Avrupa Radyosu (RFE/RL) Tatar-Başkir Servisi'nde editör. ABD ve Rusya vatandaşı olan Kurmaşeva, geçen yıl Mayıs ayında hasta annesini ziyaret etmek için Rusya'ya gitti.
Kurmaşeva, bir ay sonrasında ülkeden ayrılmaya çalıştığında ise pasaportlarına el konuldu. 2023 Ekim ayında gözaltına alındığında pasaportlarının iade edilmesini bekliyordu.
Kurmaşeva, ABD Dışişleri Bakanlığı’nın haksız yere tutuklanmış kişiler listesinde yer almadı. Ancak üst düzey Amerikalı bir yetkili VOA'ya, Kurmaşeva'nın tutuklanmasından kısa bir süre sonra müzakerelerin bir parçası haline geldiğini ve ABD'nin onu geri getirmekten mutluluk duyduğunu söyledi.
Benzer bir anlaşma 2022'de de yapılmış, Amerikalı basketbolcu Brittney Griner'in serbest bırakılması karşılığında, ABD'de 25 yıl hapis cezası çeken Rus silah tüccarı Viktor Bout, serbest bırakılmıştı.
RFE/RL, Kurmaşeva'nın serbest bırakılmasını memnuniyetle karşıladı.
RFE/RL'nin başkanı ve CEO'su Stephen Capus yayınladığı açıklamada, "Alsu, Rusya'da bir aile üyesine bakmaya çalışan bir Amerikalı gazeteci olduğu için hedef alındı. Hiçbir yanlış yapmadı ve kesinlikle adaletsiz muameleyi ve sevgi dolu aile üyeleri ile meslektaşlarından koparılmayı hak etmedi" dedi
Capus, "Alsu'nun serbest bırakılması, diğer üç RFE/RL gazetecisinin özgürlüğünü güvence altına alma konusunda bizi daha da kararlı hale getiriyor," diye ekledi.
Halen iki RFE/RL gazetecisi Belarus'ta, biri de Rusya işgali altındaki Kırım'da hapiste.
RFE/RL ve VOA'nın üst kuruluşu ABD Küresel Medya Dairesi (USAGM) de Kurmaşeva'nın serbest bırakılmasını memnuniyetle karşıladı.
USAGM CEO'su Amanda Bennett yaptığı yazılı açıklamada, "Bu inanılmaz bir haber ve Rusya'nın duyarsız adaletsizliğinin ardından Alsu'nun serbest bırakılmasını destekleyen ve savunan herkese çok minnettarım" dedi. Bennett, "Gazetecilik suç değildir. Alsu'nun sonunda sevdiklerinin yanına dönebilmesi ve bu acı dolu bölümü kapatabilmesi beni çok mutlu ediyor" ifadelerini kullandı.
Kurmaşeva'nın eşi Pavel Butorin, eşinin tutuklanmasından bu yana en büyük endişesinin, kızları olduğunu söyledi.
Temmuz ayının başlarında Prag'daki evlerinde VOA'ya verdiği demeçte, "Annelerini esir alan rejimin vahşetini anlayacak kadar büyüdüler" diyen Butorin, yaşadıkları çileden sonra yeniden biraraya gelmeyi hayal ettiklerini söylemişti.
Çiftin en büyük kızı Bibi, annesiyle birlikte geçirdikleri zamanlardan ufak detayları, örneğin sabahları okula giderken arabada son ses müzik dinlemelerini özlediğini söylemişti.
16 yaşındaki Bibi, "Okuldan eve dönerken, her zaman atıştırmalıklar getirirdi ve biz de her zaman günümüzün nasıl geçtiğini anlatırdık. Bunu gerçekten özlüyorum" demişti.
Biden, açıklamasında, yönetiminin dünya genelinde rehin tutulan veya haksız yere hapsedilen 70'ten fazla Amerikalı’nın serbest bırakılmasına yardımcı olduğunu söyledi.
Biden, "Dünyanın dört bir yanında haksız yere gözaltına alınan veya rehin tutulan her Amerikalı ailesiyle biraraya gelene kadar çalışmayı bırakmayacağım" dedi.
Biden, öğlen saatlerinde düzenlediği basın toplantısında, yeni serbest bırakılan Amerikalılar’ın aileleri arkasında dururken, tutuklu takasının önemi hakkında konuştu.
Toplantının sonlarına doğru, salondakiler Cuma günü 13. Yaşını kutlayacak olan Kurmaşeva'nın küçük kızı Miriam Butorin'e doğum günü şarkısı söyledi.
Biden, "Şimdi annesiyle kutlama yapacak. Zaten tüm mesele de bu. Ailelerin, her zaman olması gerektiği gibi tekrar birarada olabilmesi" dedi.
Forum