Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Pazartesi günü sürpriz bir açıklamayla Ankara’nın İsrail’e karşı yeni adımlar atmaya karar verdiğini belirtti.
Fidan, Ankara’nın Gazze’ye yapmak istediği hava yardımlarının engellendiğini yeni öğrendiklerini söyledi; “Bu durum karşısında biz de, İsrail’e yönelik bir dizi yeni tedbir almayı kararlaştırdık” dedi.
Açıklamadan bir gün sonra Ticaret Bakanlığı İsrail’e yönelik ihracat kısıtlamalarını duyurdu. Ateşkes ilan edilene kadar 54 ürün grubunda kısıtlamaya gidildi.
Bu adımlar İsrail ile ilgili kamuoyu baskısının arttığı bir dönemde geldi.
Haftasonunda İstiklal Caddesi'nde bir grup tarafından düzenlenen Filistin'e destek yürüyüşünde hükümetin İsrail ile ticari ilişkilerini kesmesini talep eden göstericilere müdahalede bulunan polis, yaklaşık 30 kişiyi gözaltına almıştı.
Yerel seçim kampanyasını ağırlıklı olarak İsrail’e tepki üzerine kuran Yeniden Refah Partisi’nin (YRP) oyunu ciddi oranda yükseltmiş olması da bu hassasiyetin sokakta karşılık bulduğunun göstergelerinden biri oldu.
Tepkiler nasıl yükseldi?
İki ülkenin ticari ilişkileriyle ilgili kamuoyu baskısı, araştırmacı Metin Cihan’ın 15 Kasım’da X hesabında paylaştığı bir mesajla artmaya başladı. Cihan “İsrail’e sevkıyatı durdur” etiketiyle yaptığı çağrının ardından açık kaynaklardan edindiği veri ve bilgilerle ticaretin boyutunu göstermeye başladı.
Cihan’ın paylaşımları hızla yayıldı. Hükümete yönelik çağrılar artmaya başladı.
Ankara, Cihan’ın paylaştığı bilgi ve verilerin bazılarını yalanladı, bazılarıyla ilgili sessiz kaldı. Bu süreçte ticaretin tamamen durdurulduğuyla ilgili bir açıklama da olmadı. Hükümet, devam eden ticari ilişkileri düşük profilli gösterme çabasında oldu. Ticaret Bakanı Ömer Bolat 7 Kasım’da yaptığı açıklamada “Ticaretimiz geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 50'den fazla azaldı” dedi ama “Bu, tabii ticaret yapanların ve tüketicilerin talepleriyle alakalı” diye de ekledi.
TÜİK verileri ne diyor?
Metin Cihan’ın kullandığı açık verilerin önemli bölümü Türkiye İstatistik Kurumu’ndan (TÜİK) ve herkese açık. Kurumun internet sitesine girdikten sonra logonun hemen altında yer alan “İstatistikler” bölümüne tıklanınca konu başlıkları altında “Dış Ticaret” verilerine ulaşılabiliyor.
Süreç sitenin arayüzünden dolayı karmaşık ama arama kriterleri girilince verilere ulaşmak mümkün.
Peki bu veriler bize ne anlatıyor?
“En çok ihracat yapılan 20 ülke” listesinde İsrail 13. sırada. 2023’te ihracat 5,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiş. Bir önceki yıl bu rakam 7 milyar dolardı. Verilere göre yaklaşık yüzde 23 düşüş var.
Aylara göre bakıldığında, İsrail saldırılarının başladığı Ekim ayında 347 milyon dolar olan ihracatın Kasım ayında 319 milyon dolara düştüğü görülüyor. Ama Aralık sonunda rakam 429 milyon dolara yükselmiş.
Bu yılın Ocak ayında 349 milyon dolar olan ihracat Şubat’ta yeniden yükselmiş ve 422 milyon dolara çıkmış. Yani seçimlerden hemen önce de ihracat rakamlarında gerileme değil ilerleme olmuş.
İsrail ve Filistin’le ticaretin kodları farklı
Türkiye’de iktidara yakın bazı basın kuruluşları İsrail’e yapılan sevkıyatın asıl adresinin Filistin olduğunu savunuyor. Gönderilenlerin İsrail kontrolünden geçerek Filistin topraklarına ulaşabileceği hatırlatılıyor. Oysa TÜİK verilerinde İsrail ve Filistin’in farklı kodları var. İsrail 624, Filistin ise 625 olarak kodlanıyor. Yani İsrail ve Filistin’le yapılan ticarete ayrı ayrı bakılabiliyor.
Örneğin ay temelinde yapılan aramada Filistin’e bu yılın Ocak ayındaki ihracatın 13 milyon, Şubat ayındakinin ise yaklaşık 15 milyon olduğu görülüyor.
Silah ve mühimmat ticareti
TÜİK’te, yapılan ticareti ürün kategorisinde görmek de mümkün.
Örneğin “Silahlar ve mühimmat, bunların aksam, parça ve aksesuarı” başlığı altında bir kategori var. TÜİK listelerinde buna “fasıl adı” deniyor. Kategoriye verilen numara da “fasıl” olarak geçiyor. Bu numara 93.
İsrail ile 2023 ve 2024 yılında yapılan silah ve mühimmat ticareti verilerine gelince; 2023’te Türkiye İsrail’e yaklaşık 1 milyar dolarlık silah ve mühimmat satışı yapmış. Buna karşılık 87 milyon dolarlık alım gerçekleştirmiş.
İsrail saldırılarının başladığı Ekim ayında 105 milyon dolarlık satış yapılmış, hiç alım yapılmamış.
Kasım’da 79, Aralık’ta 96 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilmiş; bu aylarda da ithalat olmamış.
2024’e gelindiğindeyse Ocak ayında 96 milyon dolar olan ihracat, Şubat’ta 108 milyon dolara yükselmiş.
Forum