Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), “30 Mart Uluslararası Sıfır Atık Günü” için yayınladığı “2024 Gıda İsrafı Endeksi Raporu”nda, 2022 yılında dünyadaki tüm hanelerde günde toplam bir milyardan fazla öğünün israf edildiğini bildirdi.
Raporda 2022’de 783 milyon kişi açlıktan etkilenirken ve insanların üçte biri gıda güvensizliği yaşarken, dünya genelinde üretilen gıdanın beşte birinin çöpe gittiği açıklandı.
Araştırmacıların hane halkları, gıda hizmetleri ve perakendecilere ilişkin ülke verilerini analiz ettiği rapora göre 2022 yılında 1,05 milyar ton gıda, çöp oldu.
Rapor, evlerde kişi başına yılda yaklaşık 79 kilogram gıda israfı olduğunu, bunun da dünya çapında günde en az 1 milyar öğünün israf edilmesine eşit olduğunu tespit etti.
Dünya çapında evlerde çöpe giden toplam gıda miktarının 631 milyon ton olduğu belirtilen raporda, gıda hizmeti verenlerin günde 290 ton ve perakende gıda satışı yapanlarında her gün 131 milyon tondan fazla gıda ürününü israf ettiği kaydedildi.
Raporda yer alan verilere göre, 2022 yılında gıda israfının yüzde 60'ı evlerde, yüzde 28'i gıda hizmeti sektöründe, yüzde 12'si ise perakende satışta meydana geldi. Toplam üç alanda kişi başına israf ise yıllık 132 kilogram oldu.
“Sıcak ülkelerde gıdanın bozulması ile israf daha fazla”
Rapor, ortalama sıcaklıklar ile gıda israfı seviyeleri arasında doğrudan bir ilişki olduğunu ortaya koyuyor. Rapor, sıcak ülkelerde gıda israfının soğuk ülkelere göre çok daha fazla olduğunu vurguluyor.
Daha sıcak ülkelerde, taze gıda tüketimi için talebin çok daha fazla olması, soğutma ve muhafaza çözümlerinin eksikliğinin evlerde kişi başına gıda israfının çok daha fazla olduğunu gösterdiği vurgulanıyor.
Rapora göre, aşırı sıcak ve kuraklıklar, gıdaların güvenli bir şekilde saklanmasını, işlenmesini, taşınmasını ve satılmasını daha da zorlaştırıyor ve çoğu zaman önemli miktarda gıdanın bozularak israf edilmesine neden oluyor.
UNEP, dünya açlıktan kırılırken gıda israfının önlenmesinin hükümetlerin temel programları arasında olması gerektiğini vurgulayarak, ilgili önerilerini de yayınladı.
Kapsamlı raporda, gıda israfının küresel ekonomiye zarar vermesi dışında ayrıca iklim değişikliği ve hava kirliğini olumsuz etkilediği kaydedildi.
“Gıda israfı küresel bir trajedi’’
BM Çevre Programı İcra Direktörü Inger Andersen, raporun yayınlanmasının ardından yaptığı açıklamada gıda israfını, “küresel bir trajedi’’ olarak değerlendirdi.
Andersen, gıda israfının sadece büyük bir kalkınma sorunu olması dışında iklim ve doğa üzerinde ciddi maliyetler yarattığını vurguladı.
Andersen, "Bugün dünyada gıda israfı nedeniyle milyonlarca kişi daha aç kalacak. Bu bir küresel trajedi. Ülkeler bu konuya öncelik verse gıda kaybını ve israfını önemli ölçüde tersine çevirebileceklerini, iklim etkilerini ve ekonomik kayıpları azaltabileceklerini ve küresel hedeflere yönelik ilerlemeyi hızlandırabileceklerini biliyoruz" dedi.
Guterres, Türkiye ve Emine Erdoğan’a teşekkür etti
New York’ta BM Çevre Programı, BM Habitat ve Türkiye’nin BM Daimi Temsilciliği tarafından “30 Mart Uluslararası Sıfır Atık Günü” için ortaklaşa düzenlenen bir konferansta da katı atıklar konusundaki son raporun bulguları ele alındı.
BM Genel Kurulu, 14 Aralık 2022'de Türkiye'nin ana sunucusu, 105 ülkenin de ortak sunucu olduğu "sıfır atık" kararını kabul etmişti. Bu kararla 30 Mart, “Uluslararası Sıfır Atık Günü” ilan edilmişti.
Washington Büyükelçisi olarak görevine henüz başlamayan Türkiye’nin BM Daimi Temsilcisi Sedat Önal’ın da katıldığı programda, Emine Erdoğan’ın görüşlerini aktardığı bir video mesaj da yayınlandı.
Emine Erdoğan, hava kirliliğinin dünyada her yıl 7 milyon kişinin hayatını kaybetmesine yol açtığını, iklim değişikliğinin ve çevre kirliliğinin sonuçlarını acı tecrübelerle öğrendikten sonra gelecek nesillere olan sorumlulukla ilgili somut adımlar atılması gerektiğini kaydetti.
Emine Erdoğan, “Her gün 2 bin çöp kamyonuna eş değer plastiği okyanuslara, nehirlere ve göllere atıyoruz. Okyanusta yüzen kıta büyüklüğünde bir plastik adasının, bu yüzyıl insanının eseri olması vicdanlarımıza sığıyor mu? İşte bu düşüncelerle, tohumlarını 2017 yılında attığımız ‘Sıfır Atık Hareketi’nin, BM Genel Kurul Kararı'yla küresel bir harekete dönüşmesinden büyük memnuniyet duyuyorum" dedi.
“Dünya bir çöp seli içinde boğuluyor’’
Programa bir video mesajla katılan BM Genel Sekreteri Antonio Guterres de Türkiye’ye düzenlenen program için katkılarından dolayı, Emine Erdoğan’a da “Sıfır Atık” konusunda “vizyoner liderliği” için teşekkür etti.
Guterres, her yıl dünyanın bir çöp seli içinde giderek daha da boğulduğunu, iki milyar tondan fazla katı atık, çürüyen gıda, plastik şişe, kimyasal madde içeren elektronik ürünlerin dünyayı çöp seline dönüştürüp, ısıttığı sera gazlarını atmosfere yaydığını, bu durumun suyu ve toprağı zehirlediğini vurguladı.
Genel Sekreter Guterres, bu durumun dünyanın her tarafındaki sağlık koşullarını kötüleştirerek hastalıklara neden olduğunu belirterek, “İşletmeler, ambalaj israfını en aza indirmek, uzun ömür ve kullanım ömrünü en üst düzeye çıkarmak için ürünlerini yeniden düşünmeli’’ dedi.
Guterres, tüketicileri de satın aldıkları mallar ve ürünler hakkında iki kez düşünmeye davet ederek, tercihlerini israf etmeyecekleri ve geri dönüşümü olan ürünlerden yana kullanmalarını önerdi.
BM Genel Sekreteri hükümetlere de tavsiyelerde bulundu; “Her seviyedeki hükümetler, kaynak tüketimi ve yönetimini ele alan döngüsel ekonomiler yaratmalı. Yeniden kullanım, yeniden üretim, geri kazanım ve atık önleme konularına odaklanan atık yönetimi programlarına daha fazlasına yatırım yapmalı’’ diye konuştu.
Forum