İspanya’nın güney kenti Granada’da, Avrupa ve yakın komşularından davet edilen 45 lider, Avrupa Siyasi Topluluğu zirvesinde, ABD Kongresi’nde devam eden siyasi krizin Amerika'nın Kiev'e yapacağı yardım açısından oluşturduğu risk hakkındaki endişelerini dile getirdi.
Yine asker yeşili tişört ve pantolonuyla zirveye katılan Zelenski, Granada’da en çok Amerikan yardımının kesilmesine ilişkin sorularla karşılaştı. Zelenski, “ABD'de zor bir seçim dönemi. Uyumsuz sesler var. Bazıları çok tuhaf” sözleriyle endişelerini yüksek sesle ortaya koyarken, Avrupalı liderler de, Ukrayna’nın yaklaşan kış koşullarını atlatabilmesi için gerekli yardımı konuştu.
Washington'da sürmekte olan ve önceki gün Temsilciler Meclisi'nin Cumhuriyetçi başkanı Kevin McCarthy'nin partisinin sağ kanadının isyanı nedeniyle görevden alınmasına yol açan siyasi krizin ardından, gözler Amerika'nın Kiev'e yaptığı yardımın devam edip etmeyeceği sorusuna çevrildi. ABD Kongresi’nin Ukrayna’ya verilmesi öngörülen 6 milyar dolarlık ek ödeneğin askıya alınmasının yarattığı endişeler Granada zirvesinde de gündemdeydi.
Ancak siyasi fırtınalarla ilgili olarak Amerika’ya güvendiğini vurgulayan Zelenski, “Güçlü insanlar, güçlü kuruluşlar, güçlü toplum, demokrasinin güçlü enerjisi var. Son dönemde Washington’da Başkan Biden’la görüştüm. Her iki partiden Kongre üyeleriyle görüştüm. Özgürlüğün savunulmasına tam destek veriyorlar. Fakat Rusya orada siyasi fırtınalar yaratmak istiyor” dedi.
Zelenski, Avrupa Siyasi Topluluğu zirvesinin açılış konuşmasında da Avrupalılar’dan birlik içinde Ukrayna’ya desteklerinin devam etmesini istedi ve “Ancak birlik olursak Rusya’yı yenebiliriz” mesajını verdi.
“Avrupa ABD’nin yerini alamaz”
ABD yardımlarının kesilmesi endişesi yalnızca Zelenski değil, Avrupalı yönetici ve liderler tarafından da dile getirildi. Avrupa Birliği Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Granda zirvesinde, "Avrupa yardımını artırıyor ancak Avrupa ABD'nin bıraktığı boşluğu doldurabilecek mi? Açıkça görülüyor ki Avrupa ABD'nin yerini alamaz" dedi.
Amerikan Kongresi'nin Kiev için yeni bir yardım da dahil olmak üzere yıllık bütçeyi kabul etmesi için önünde yaklaşık bir buçuk ayı var. Bu yardım olmadan, Ukrayna'nın açık ara ana silah tedarikçisi olan Washington’dan gelen sesler de endişeleri arttırdı. ABD Başkanı Joe Biden, dün ilk kez durumun kendisini endişelendirdiğini açıkça dile getirdi ve yakında bu desteğin "aşırı" önemine ilişkin "önemli bir konuşma" yapacağı teminatı verdi.
Aliyev’siz Karabağ zirvesi
Öte yandan zirveye damgasını vuran bir diğer konu Dağlık Karabağ krizinin çözümü umutları da, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in zirveye katılmama kararı alması nedeniyle karşılıksız kaldı. Azerbaycan lideri Aliyev ile Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın, Almanya Başbakanı Olaf Scholz ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve AB Konseyi Başkanı Charles Michel’in arabuluculuğunda biraraya gelmeleri planlanıyordu. Bu zirveden çıkacak bir barış bildirisinin zirvenin en güçlü mesajı olması bekleniyordu.
Ancak Avrupa'nın Ermenistan yanlısı açıklamaları ve “Azerbaycan karşıtı bir atmosfer yaratan” Avrupalı liderlerden rahatsız olduğunu dile getiren Aliyev, Türkiye’nin de arabulucu ülke olarak görüşmelere katılması önerisi de reddedilince, Granada’ya gelmeyeceğini bildirdi.
Sonuç basın toplantısı iptal
Buna Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “mazeret bildirerek katılmaması” da eklenince, Avrupa Siyasi Topluluğu zirvesinden “güçlü bir Karabağ’da barış mesajı” çıkması umutları da suya düştü. Bir sonraki zirveye evsahipliği yapacak olan İngiltere Başbakanı Rishi Sunak’ın “toplantıyı erken terketmesi nedeniyle” AST’nin kapanış basın toplantısını iptal ettiğini duyuran AB yönetimi için, Aliyev ve Erdoğan’ın katılmaması da, resmi bir formda gerçekleşmeyen AST zirvesinin etkisini zayfılattı.
AB Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, iki liderin katılmamasını, "Çok yazık. Şimdi, dolayısıyla burada 100 binden fazla insanın, askeri müdahaleden kaçmak için, evlerini alelacele terk etmek zorunda kalması kadar ciddi bir konuyu konuşamayacağız" dedi.
Jacques Delors Enstitüsü’nden Sebastien Maillard, Fransız medyasına, "Erdoğan'ın Haziran ayındaki Moldova zirvesinden sonra üst üste ikinci kez yokluğu, Ankara ile AB dışında bir formatta anlaşmak için tasarlanan AST zirvesini zayıflatıyor" değerlendirmesinde bulundu.
Ortak Aliyev’in katılmadığı zirveye gelen Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Charles Michel, Olaf Scholz ve Emmanuel Macron ile 4’lü bir toplantı yaptı. Zirvenin ardından yayınlanan ortak deklerasyonda, 4 lider, “Ermenistan sınırlarının bağımsızlık, egemenlik, bölgesel bütünlük ve dokunulmazlığına sarsılmaz desteklerini” vurguladı. Ayrıca, Ermenistan Cumhuriyeti'nin ihtiyaçlarına dayanarak, tüm boyutlarında AB-Ermenistan ilişkilerinin güçlendirilmesine vurgu yapılan deklarasyonda, Ermenistan'a ek insani yardım sağlama ihtiyacı üzerinde de anlaşıldığı kaydedildi.
“Bu mültecilerin, koşulsuz, uluslararası izleme eşliğinde; tarihlerine, kültürlerine ve insan haklarına saygıyla evlerine ve yaşam yerlerine geri dönme haklarını kullanmaları gerektiği” vurgulandı.
Açıklamada şöyle devam edildi:
“Liderler, egemenliğin karşılıklı olarak tanınmasına, Sınırların ihlal edilemezliğine ve Avrupa Konseyi’nin 14 Mayıs ve 15 Temmuz’da açıkladığı gibi; Ermenistan (29 bin 800 km2) ve Azerbaycan’ın (86 bin 600 km2) toprak bütünlüğüne saygı bazında; Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesine yönelik tüm çabalara bağlı kalırlar. Liderler, güç kullanma ya da güç kullanma tehdidine karşı olma ilkesine sıkı sıkıya bağlı kalmaya çağırdılar. Sınırların uzaklaştırılması ve barış anlaşmasını sonuçlandırmak ve tüm insani meseleleri ele almak için taraflara bir temel olması gereken en son SSCB genel personel haritalarına dayanarak sınırların belirlenmesi için acil çalışma ihtiyacını vurguladılar.”
Ortak deklarasyonda ayrıca, “Daha büyük bölgesel işbirliği; Ermenistan ve Türkiye arasındaki sınır da dahil tüm sınırların yeniden açılması ve ayrıca ülkelerin egemenliğine ve yasal bölgesine tam saygıya dayalı olarak bölgesel bağlantılarının açılması için çağrı” yapıldı.
Son olarak Avrupalı liderler Ermenistan ve Azerbaycan'ı tüm tutukluları serbest bırakmayalara uygulanacak muameleyle, mayından arındırma çalışmalarında işbirliği çağrısı da kaleme alındı.
Forum