WASHINGTON - Rus paralı asker ordusu Wagner’in sahibi Yevgeni Prigojin ve komuta kademesi arasında isyana dönüşen anlaşmazlığın, Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin’in siyasi geleceğini ve Wagner’in akıbetini nasıl etkileyebileceği konuşuluyor. Uzmanlar yaşananların Putin’in itibarını ciddi şekilde sarstığı ve aynı zamanda Wagner’i de zayıflattığı görüşünde.
Rusya’nın Ukrayna işgalinde sahada aktif rol oynayan Wagner’in sahibi Yevgeni Prigojin Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu’yu ve Genelkurmay Başkanı Valeri Gerasimov’u hedef almıştı. “Kısa süreli kalkışma” olarak nitelenen olayların ardından Rusya’da önemli savunma pozisyonlarında değişiklik olabileceğine ilişkin Rus medyasında spekülasyonlar yer alıyor.
CNN’e konuşan eski Merkezi İstihbarat Dairesi (CIA) Başkanı David Petraeus, “Kalkışma başlangıçta bir miktar alkışlanmış olsa da, Prigojin umduğu boyutta bir destek sağlamadı. Prigojin hayatta kaldı ama Wagner Grubu kaybetti’’ sözleriyle olayları değerlendirdi.
İngiltere istihbaratı MI6’in eski başkanı Alex Younger da BBC’ye verdiği röportajda, tüm tarafların yaşanan olaylardan daha zayıf çıktığı görüşünü dile getirdi. Kremlin ve Yevgeni Prigojin arasında anlaşma iddialarına atıfta bulunan Alex Younger, “Prigojin’in başarılı olmak için bir planı ya da yeterli adamı yoktu. Putin ise kararsız göründü. Önce isyancıları bastıracağını söyledi, sonra da anlaşmaya vardı” diyor.
Merkezi başkent Washington’da bulunan düşünce kuruluşu Atlantik Konseyi uzmanlarından John Herbst de Rusya’da yaşanan olaylara ilişkin görüş yazısında, “Rus medyasının çabalarına rağmen, Rusya’da elit kesim Putin’in Ukrayna işgalinin bir felaket olduğunu uzun süre önce anladı. Yaşananlar ülkesinin siyaseti ve kendi kaderini tamamen kontrol edebilen güçlü bir lider resmi çizmiyor” değerlendirmesinde bulundu.
Wagner’e ne olacak?
Yevgeni Prigojin amacının hükümeti devirmek olmadığını ve Wagner’in yok edilmesini önlemek için harekete geçtiğini söylerken; bugün ulusa seslenen Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin de Wagner bünyesindeki güçlere durumun kan dökülmesine yol açacak kadar tırmanmasına izin vermedikleri için teşekkür etti. Rus lider yaşananlardan Rusya’nın düşmanlarını sorumlu tuttu, “Yanlış hesap yaptılar” dedi.
Wagner Grubu ABD’nin uzun süredir uluslararası suç örgütü listesinde ve Ukrayna işgali sebebiyle de çeşitli yaptırımlarla hedef alındı. Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı John Kirby, Rusya’da yaşanan gelişmelerin Wagner’in akıbetini nasıl etkileyeceğini bilmek için henüz erken olduğunu söyledi.
VOA Türkçe’ye konuşan Brookings Enstitüsü ulusal güvenlik ve savunma stratejisi uzmanı Michael O’Hanlon, “Wagner Grubu Putin’in çok da zayıflamasını istediği bir oluşum değil. Çünkü yansıttığı küresel gücün önemli bir parçası. Putin aşamalı olarak Wagner’i Rus devletinin kolları arasına almak istiyor. O nedenle bundan sonra Wagner’i oluşturan unsurlar ya da kabiliyetinden çok başındaki liderliğe odaklanacaktır” diyor.
Neden görüş ayrılığı yaşandı?
Wagner’in başındaki Yevgeni Prigojin Putin’e çok yakın bir işadamıydı. Son aylarda Prigojin ve Savunma Bakanı Şoygu ve komuta kademesi arasında gerilim tırmanmış; Prigojin Rus silahlı kuvvetlerini Ukrayna savaşında çatışan savaşçılarına yeterli malzeme ve mühimmat sağlamamakla suçlamıştı.
Konuya ilişkin makalesinde Wagner Grubu’nu, Rus hükümetinin Afrika’daki diktatörlerle birtakım rant anlaşmaları yapılmasını sağlayan maliyeti düşük ve yarı gizli bir kolu olarak değerlendiren Michael O’Hanlon, paralı asker ordusunun Putin’e Suriye’de Amerika’nın kararlılığını sınamak için bir yol sağladığını belirtiyor.
Peki ne oldu da iki taraf arasındaki görüş ayrılıkları ve gerilim uluslararası kamuoyu önünde yaşanacak kadar tırmandı ve kısa süreli bir kalkışmayla sonuçlandı?
Rusya Savunma Bakanlığı’nın ve Rusya Cumhurbaşkanı Putin’in Rus ordusuyla boy ölçüşebilecek Wagner gibi bir grubun kontrolsuz bir şekilde hareket etmesini istemediğini belirten Michael O’Hanlon, “Grubu daha sıkı bir kontrol altına almaya çalışıyorlardı. Ukrayna’da bir anlamda Wagner’i cephede ateşe atılan bir güç olarak kullandılar. Prigojin’in özgüveni sahada ve varlık gösterdiği başka ülkelerde kazanılan başarılardan dolayı fazla arttı. Belki de Putin’le dostluğunun onu koruduğunu düşünerek Moskova’ya yürüyüşle düşüncesizce hareket etti” değerlendirmesinde bulundu.
Ukrayna’da savaşın gidişatını etkiler mi?
Rusya’da yaşanan bu gelişmelerin Ukrayna’da 16 aydır devam eden işgali nasıl etkileyeceği de tartışılıyor. Uzmanlar kısa vadede yaşananların Ukrayna’nın moralini bir miktar arttırabileceğini belirtiyor.
AP’ye konuşan Uluslararası Stratejik İşler Enstitüsü kıdemli uzmanı Nigel Gould-Davies, “Kısa vadede savaştan dikkati bir süre uzaklaştırmış olabilir. Uzun vadede Rusya’nın güçleri arasında birlik eksikliğini gösteriyor. Ukrayna’nın morali için iyi bir gelişme” diyor.
Uzun vadede yaşananların çok etkisinin olmayacağı görüşünü dile getiren uzmanlardaysa, kısa süreli kalkışma girişiminin ardından Rusya’da komuta kademesi ya da kritik savunma görevlerinde değişiklik olsa da, Ukrayna konusunda amacın değişmeyeceği görüşü hakim.
Bu görüşü dile getirenlerden Chatham House Institute uzmanı Keir Giles, “Prigojin de Putin’in Ukrayna’da yapmak istediklerine aslında sempatiyle bakıyor. Rusya içinde askeri politikaya yön verenlerde ciddi değişiklik olsa bile, amaçları aynı kalacaktır” diyor.
Ukraynalı yetkililer de kalkışma girişimiyle yaşanan kargaşanın Kiev’in karşı saldırıyı yoğunlaştırdığı bir sırada Rusya’nın savunma hattını zayıflatmasını umuyor.
Ukrayna Dışişleri Bakanı Dimitro Kuleba Avrupa Birliği Dışişleri Konseyi’ne video konferans yoluyla hitabında, Ukrayna’ya desteği güçlendirerek “Rusya’nın yenilgisini hızlandırma” çağrısında bulundu.
AB, Ukrayna ordusuna destek için kullanılan fonu 3,5 milyar dolar arttırdı.
Amerika da bu hafta Ukrayna’ya 500 milyon dolarlık yeni bir askeri yardım paketi açıklamayı planlıyor. Yetkililer yardım paketinin 30 adet Bradley zırhlı araç, 25 Stryker zırhlı personel taşıyıcıyı kapsamasını bekliyor.
Bu, ABD’nin savaş başladığından bu yana açıkladığı 41’inci yardım paketi olacak. Washington Ukrayna savaşının başladığı Şubat 2022’den bu yana Kiev için 40 milyar dolardan fazla yardım açıkladı.
