Çoğunluğu Suriyeli 4 milyon mülteci ve göçmene evsahipliği yapan Türkiye’de seçime 10 gün kala, siyasi parti liderlerinin sığınmacılarla ilgili söylemlerinin tonunu arttırdığı ve “Suriyeliler’in gönderileceğini” sıklıkla söylediği görülüyor.
Türkiye’de yaşayan ve VOA Türkçe’ye konuşan Suriyeli sığınmacılar ise hem iktidar hem de muhalefetten yapılan “geri gönderme” açıklamalarından duydukları tedirginliğini ifade ediyor.
Millet İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı, CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu bu hafta “Sığınmacılar-Kaçaklar” başlığıyla Twitter hesabından bir video paylaşarak, iktidar olmaları halinde daha önce açıkladıkları Suriyeliler’i 2 yıl içinde ülkelerine gönderecekleri vaadini tekrarladı. Kılıçdaroğlu, “Suriyeliler’i en geç 2 yıl içinde vatanlarına kavuşturacağız. Buradan gidenlerin can ve mal güvenliği için Suriye yönetimiyle görüşeceğiz” dedi.
20 yılı aşkın süredir iktidarda bulunan AK Parti de sıklıkla Türkiye’nin ilave mülteciyi kaldıramayacağını söylüyor. Suriye’deki iç savaşın başladığı 2011 yılının ardından “açık kapı politikası” uygulayan AK Parti de aslında bir an önce Suriyeliler’i gönüllü olarak ülkelerine göndermeyi amaçlıyor.
Bu konuda uzun süredir “küslük” yaşanan Esat rejimiyle barışmak isteyen AK Parti, bir süredir savunma bakanları ve istihbarat başkanları düzeyinde Suriye yönetimiyle görüşmelerini sürdürüyor.
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar geçen ay sonunda Suriyeli muhataplarına Türkiye’nin ilave mülteci girişini kaldıramayacağını ilettiğini söylemişti. Akar, “Birlikte çalışıp, Türkiye’de misafir edilen Suriyeliler'in gönüllü ve güvenli bir şekilde kendi ülkelerine dönmelerini sağlayacak şartları oluşturalım dedik” ifadelerini kullanmıştı.
“Mülteciler üzerinden söylem arka plana düştü ama zaten bütün partiler aynı şeyi söylüyor”
VOA Türkçe’ye konuşan Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Mülkiye Göç Araştırmaları Merkezi Müdürü Profesör Dr. Murat Erdoğan, hükümetin muhalefetten farklı olarak sığınmacılarla ilgili toplumdaki tansiyonu düşürmek için şimdiye kadar ülkelerine geri gönderilen Suriyeliler’in sayılarını belli aralıklarla açıkladığına dikkat çekti. Örneğin İçişleri Bakanı Süleyman Soylu geçen yıl yaptığı açıklamada, 2021 yılbaşından Ekim ayına kadar gönüllü geri dönüş yapan Suriyeliler’in sayısının 50 bine ulaştığını açıklamıştı.
Profesör Erdoğan 6 Şubat depremleriyle birlikte mülteciler konusunun arka plana düştüğünü söyleyerek, “Bu seçimde depremin etkisi büyük oldu ve mülteciler konusu arka plana düştü. Mülteciler üzerinden söylem arka plana düştü ama zaten neredeyse bütün partiler aynı şeyi söylüyor” dedi.
Özellikle Zafer Partisi gibi küçük siyasi partilerin Suriyeliler’in gönderilmesine ilişkin söylemlerinin büyük siyasi partileri de etkilediğine dikkat çeken Erdoğan, “Böylece herkes çıtayı biraz daha yukarı koydu. Birisi Suriyeliler’i 2 senede göndereceğim diyor, diğeri 3 senede göndereceğim diyor. Ama bütün söylem geri gönderme üzerine” dedi.
Sığınmacılar ve düzensiz göç konusunun seçmenin oy tercihine etkisi konusunda ise Erdoğan, “Bence bunun etkisini büyük şehirlerde göreceğiz. Ama bu konunun Türkiye’deki ekonomi gibi diğer ciddi sorunlar dikkate alındığında etkisi sınırlı kalacaktır” dedi.
“Zaten gideceğiz, zorla gönderilmek istemiyoruz”
CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu yayınladığı sığınmacı videosunda söylemlerinin amacının kimseyi korkutmak olmadığını söylese de, Türkiye’deki Suriyeliler hem muhalefetin hem de iktidarın “göndereceğiz” açıklamalarından tedirgin.
VOA Türkçe’nin konuştuğu Diyarbakır’da yaşayan Suriyeli sığınmacı Salih Süleyman da gönderilmekten korktuğunu ifade ediyor. Süleyman, “Beklentimiz seçimden sonra bizi vatandaş yapmalarıydı. Bunu umut ediyorduk ama ‘sizi göndereceğiz’ diyorlar. Bundan dolayı biraz korkuyoruz. 10 yıldır buradayız burada hayallerimiz oldu, Suriye'deki hayallerimiz nasıl yıkıldıysa bizi gönderirlerse buradaki hayallerimiz de yıkılır” dedi.
Suriye’deki durumun düzelmesi halinde ülkesine dönmek istediğini ifade eden Süleyman, şöyle konuştu:
“Orada güvenli bir bölge oluşursa, şehirlerimizde durum düzelirse, savaş durursa, biz burada zaten durmayız, gideriz. Mülteci olarak bunları duyduğumuzda hoşumuza gitmiyor. Biz de bir insanız. Orası zaten düzelirse biz kendimiz gideriz. Biraz onurumuza dokunuyor. Bize ‘zorla gönderileceksiniz’ demeyin. Biz zaten gideceğiz zorla, siyasetle gönderilmek istemiyoruz.”
“Neden aynı tepki Ukraynalılara gösterilmiyor?”
Bir diğer tedirginlik yaşayan da güvenlik nedeniyle ismini açıklamak istemeyen Suriyeli A.S.
6 yıl önce Şam’dan gelerek Türkiye’ye sığınan A.S. 3 yıl önce Türk vatandaşlığı da almış. İngilizce öğretmenliği yapan 29 yaşındaki A.S., şöyle konuştu:
“Ben şu anda Türk vatandaşlığını almış bir Suriyeli olmama rağmen siyasilerin söylemlerinden dolayı seçim sonrasıyla ilgili korku ve tedirginlik yaşıyorum. Çünkü son zamanlarda bize verilen vatandaşlıkların bile geri alınacağını duyuyorum. Tabi bunlar şimdilik sadece söylenti ama yine de beni ve benim gibileri korkutmaya yetiyor. Vatandaşlık almış olan ben bile bunu düşünüyorsam, siz bir de şu anda sadece geçici koruma altındaki Suriyeliler’in kaygısını düşünün.”
AK Parti’nin de kendilerini göndereceğini söylediğini ama en azından birden değil, savaşın tamamen bittiğinden emin olduktan sonra göndereceğini açıkladığını kaydeden A.S., “Tabi Türkiye şu anda Beşar Esat’la da görüşüyor, eğer onunla anlaşarak gönderirse bu bizim için kötü sonuçlar doğuracaktır. Ben Türkiye’deki vatandaşların Suriyeliler’den duydukları rahatsızlığı son zamanlardaki ekonomik problemlerin artmasına bağlıyorum. İnsanlar bize yapılan maddi yardımların Türkiye’nin hazinesinden yapıldığını düşünüyor ama bize gelen yardımlar uluslararası yardım kuruluşlarından ve birçok ülkeden geliyor. Tüm dünyada olan ve Türkiye’de de artış gösteren ekonomik krizin nedeni biz Suriyeliler değiliz” diye konuştu.
A.S. Ukrayna-Rusya savaşından sonra Türkiye’ye çok sayıda Ukraynalı’nın geldiğine de dikkat çekerek, “Neden ne siyasiler ne de Türkiye’deki halk, Ukraynalılar’ın ülkesine geri dönmesi için baskı yapmıyor? Ukrayna’da halen savaş var diyorlar ama Suriye’de de halen savaş var ve güvenli değil” diye konuştu.
“Topluca ülkemize gönderilmemiz tüm Suriyeliler için yıkım olur”
Bir diğer Suriyeli W.B. ise kaygısını ifade ederek, “Türkiye’deki seçim yaklaştıkça bizim ülkemize geri gönderilmemizle ilgili söylentiler artmaya başladı. Tabi bu söylentiler her Suriyeli gibi beni de tedirgin ediyor” dedi.
Halep’ten Gaziantep’e yerleşmiş 22 yaşındaki üniversite öğrencisi W.B. ayrıca, ülkesinde şu anda yaşanabilecek bir hayat olmadığını ve özellikle hayatın kadınlar için çok riskli olduğunu söyledi.
“Şu durumda bizim topluca ülkemize gönderilmemiz tüm Suriyeliler için bir yıkım olur” diyen W.B., siyasetle çok ilgili olmadığını ancak çevresindeki Suriyeliler’den dinlediği kadarıyla Erdoğan’ın yeniden seçilmesinin daha iyi olacağını düşündüğünü ifade etti.
Türkiye’deki Suriyeliler oy kullanabiliyor mu?
Türkiye’ye uluslararası koruma amacıyla gelen Suriyeliler’e “geçici koruma” statüsü veriliyor. Türkiye’ye gelen Suriyeliler’e doğrudan Türk vatandaşlığı verilmiyor ve geçici koruma altındaki Suriyeliler Türkiye Cumhuriyeti kimliğine sahip olmuyor, dolayısıyla da seçimlerde oy kullanamıyor.
Suriyeliler için Türk vatandaşı olmalarının tek yolu ise “istisnai vatandaşlık”.
“İstisnai vatandaşlık” hakkı elde etmiş geçici koruma altındaki, 18 yaşını doldurmuş bir Suriyeli Türkiye’deki genel, yerel seçimler ve referandumlarda oy kullanabiliyor.
Yüksek Seçim Kurulu (YSK) Başkanı Muharrem Akkaya geçen yıl Aralık ayında yaptığı açıklamada, “nüfus kütüklerinde kayıtlı (vatandaşlık kazananlar dahil) doğum yeri Suriye olan 18 yaş ve üzeri 163 bin 44 kişi bulunduğunu” söylemişti.
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu geçen yıl Aralık ayında katıldığı bir televizyon programında, 223 bin 881 Suriyeli’ye vatandaşlık verildiğini ve 126 bin 786'sının reşit olduğunu açıklamıştı.
İçişleri Bakanlığı’na bağlı Göç İdaresi Başkanlığı verilerine göre, 19 Nisan 2023 tarihi itibariyle Türkiye’de 3 milyon 411 bin 29 geçici koruma altında Suriyeli bulunuyor.
