Beyaz Saray'dan yapılan açıklamaya göre Başkan Joe Biden gelecek hafta Endonezya’nın Bali adasında yapılacak G20 zirvesi kapsamında Pazartesi günü Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping'le biraraya gelecek.
Yüz yüze yapılacak görüşme iki ülke ilişkilerinin gittikçe bozulduğu bir dönemde gerçekleşecek.
İki liderin görüşmesi Biden'ın 2021 yılının Ocak ayında başkan olmasından bu yana ilk yüz yüze görüşmeleri olacak. Xi, geçtiğimiz günlerde Komünist Parti ulusal kongresinde üçüncü kez beş yıllık liderlik koltuğunu garantilemişti.
Beyaz Saray Basın Sözcüsü Karine Jean-Pierre yaptığı açıklamada liderlerin iki ülke arasında iletişim hattını koruma ve derinleştirme, rekabeti sorumlu şekilde yönetme ve özellikle uluslararası toplumu etkileyen ulusötesi değişimlerde çıkarların örtüştüğü konularda birlikte çalışma gibi konuları ele alacaklarını bildirdi.
Beyaz Saray son haftalarda görüşmeyi planlamak için Çinli yetkililerle temas halindeydi. Biden dün yaptığı açıklamada Washington ve Pekin arasında Tayvan, ticaret politikaları ve Çin’in Rusya ile ilişkileri konusunda artan gerilimi görüşmek için Xi ile konuşmaya niyetli olduğunu kaydetmişti.
Biden "Görüşmede kırmızı çizgilerimizin her birini sıralayacağım ve Çin'in ulusal çıkarına olduğuna inandığı şeyleri anlayarak bunların ABD'nin çıkarlarıyla çatışıp çatışmadığına bakacağım" diye konuşmuştu.
"Ortak bildiri çıkmayacak"
Ancak yönetimden üst düzey bir yetkili yaptığı açıklamada zirveyle ilgili beklentileri düşük tutmaya çalıştı ve zirvenin ardından ortak açıklama ya da bildiri beklenmemesi gerektiğini bildirdi. Yetkili Biden'ın daha çok iletişim için bir zemin oluşturmaya çalışacağını kaydetti.
Biden ve Xi, 2011 ve 2012 yıllarında her ikisi de ülkelerinde başkan yardımcısı oldukları dönemde birlikte seyahat etmişler, Biden'ın başkan olduğu 2021 Ocak ayından bu yana da beş telefon konuşması veya videolu görüşme yapmışlardı. Ancak o zamandan bu yana ABD-Çin ilişkileri daha karmaşık hale geldi.
Biden Çin'in insan hakları ihlallerini ve Tayvan politikasını eleştiriyor
Başkan Biden, Çin'i Uygur ve diğer etnik azınlıklara yönelik insan hakları ihlalleri, Pekin'in Hong Kong'daki demokrasi yanlısı aktivistlere baskısı, zorlayıcı ticaret politikaları, Tayvan'a yönelik askeri provokasyonları ve Rusya'nın Ukrayna işgaline karşı tutumu nedeniyle eleştiriyor.
Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin, Ukrayna'ya savaş ilan etmesinden haftalar önce, Xi ile Pekin'de biraraya gelmiş ve iki ülke arasında "sınırsız ilişki" umuduyla bir bildiri yayınlanmıştı.
Çin, Rusya'nın Ukrayna işgalini eleştirmekten kaçınıyor ancak şimdiye kadar Rusya'ya silah desteğinde de bulunmadı.
Biden dün yaptığı açıklamada "Çin'in Rusya ya da Putin'e çok fazla saygı duyduğunu sanmıyorum. Hatta mesafelerini de biraz koruyorlar " diye konuşmuştu.
Liderlerin ayrıca Pekin'in etkisini kullanarak Kuzey Kore'yi provokatif füze denemelerinden ve nükleer silah programından caydırmamasından ABD’nin duyduğu rahatsızlığı da konuşması bekleniyor.
Biden'ın Xi ile görüşme masasına oturmadan bir gün önce Güney Kore ve Japonya liderleriyle Kuzey Kore'den gelen tehditleri konuşması bekleniyor.
"ABD'nin tutumu Çin'in toprak bütünlüğüne aykırı"
Xi hükümeti ise ABD'nin komünist ana karaya bağlamak istediği Tayvan'la ilgili tutumunun Çin'in egemenlik ve toprak bütünlüğüne aykırı olduğunu söylüyor.
Çin Cumhurbaşkanı ayrıca Washington'un, dünyanın en büyük ekonomisi olarak ABD'yi geçmeye çalışan Pekin'in artan nüfuzunu engellemek istediğini öne sürüyor.
İki ülke arasında Tayvan konusundaki gerilim ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi'nin Ağustos ayında Tayvan'ı ziyaret etmesinden bu yana arttı.
Biden, açıklamasında ABD'nin Tayvan doktrini konusunda önemli taviz verme niyetinde olmadığını söyledi.
"Tek Çin" politikası altında ABD resmi hükümet olarak Pekin'i tanırken Tayvan ile gayrı resmi ilişkilerini ve savunma bağlarını sürdürüyor. ABD, Tayvan'ın savunması konusunda ise askeri yanıt verip vermeyeceği konusuna açıklık getirmiyor.
"ABD 'Tek Çin' ilkesini baltalamayı bırakmalı"
Günlük basın brifinginde iki liderin görüşmesinin sorulduğu Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zhao Lijian, Pekin’in Washington ile iki tarafın da çıkarına bir işbirliği istediğini söyledi ancak Tayvan konusundaki görüş ayrılıklarına da değindi.
Sözcü, "ABD'nin 'Tek Çin' ilkesini baltalamayı, altını oymayı ve çarpıtmayı bırakması; diğer ülkelerin egemenliğine, toprak bütünlüğüne ve içişlerine karışmamak gibi uluslararası ilişkilerdeki temel kurallara uyması gerekiyor" dedi.
Biden'ın Mayıs ayında Asya seyahati sırasında Tokyo'da düzenlenen bir basın konferansında Çin'in Tayvan'ı işgal etmesi durumunda ABD'nin askeri müdahalede bulunup bulunmayacağının sorulması üzerine 'evet' yanıtını vermesi karışıklığa neden olmuştu.
Beyaz Saray ve Savunma Bakanı Lloyd Austin hemen devreye girerek ABD'nin politikasında değişiklik olmadığı açıklaması yapmıştı.
Pekin, ABD'nin Tayvan'la resmi temasını, adanın onlarca yıllık fiili bağımsızlığını kalıcı hale getirmek için teşvik olarak görüyor. ABD liderleri ise bunu desteklemediklerini söylüyor.
Pelosi, dönemin Temsilciler Meclisi Başkanı Newt Gingrich'in 1997'deki ziyaretinden bu yana Tayvan'ı ziyaret eden en kıdemli Amerikalı yetkili olmuştu.
Amerikalı yetkililer üçüncü dönem parti başkanlığına seçilen ve ülkenin tartışmasız lideri olarak gücünü pekiştiren Xi'nin görüşmeye yaklaşımını ve bu durumun kendisini işbirliği arayışına daha mı yaklaştırdığını yoksa daha mı uzaklaştırdığını görmeyi merakla bekliyor.
Amerikalı yetkililere göre Komünist Parti ulusal kongresinin sonuçları Xi ile doğrudan görüşmeyi daha alt düzey yetkililerle görüşmekten çok daha önemli hale getirdi.
